«دنیای اقتصاد» به بهانه برگزاری هجدهمین نمایشگاه ناشران کتاب ایران در نیشابور بررسی می‌کند؛
اختلاف نظر مسئولان و اهالی کتاب
دنیای اقتصاد، ضحی زردکانلو- پس از حرف و حدیث‌ها و نظرات موافق و مخالف بسیار پیرو محل برگزاری هجدهمین نمایشگاه ناشران کتاب ایران در استان، این نمایشگاه از ۱۶ تا ۲۱ آبان ماه سال جاری در نیشابور برگزار شد. فارغ از اهمیت مکان برگزاری نمایشگاه کتاب، موضوع مورد بحث در این گزارش چرایی نقش فراموش شده نمایشگاه کتاب به‌عنوان یک محفل فرهنگی سالیانه است، از زمانی که پای اغذیه فروشی‌ها، خرازی‌ها و . . . به نمایشگاه‌های کتاب باز شد، از زمانی‌که عدم حضور پرشور مخاطبان جدی کتاب و عدم استقبال جمعی ناشران مطرح و نام آشنای کشور را در نمایشگاه کتاب شهرستانها شاهد بودیم و یاشاید از آن زمان که به‌دلیل به‌روز نبودن و جامع نبودن نمایشگاه کتاب در شهرستانها مخاطب به‌جز درصدی تخفیف، توفیری بین نمایشگاه کتاب و کتابفروشی‌های شهر مشاهده نکرد.
دنیای اقتصاد، ضحی زردکانلو- پس از حرف و حدیث‌ها و نظرات موافق و مخالف بسیار پیرو محل برگزاری هجدهمین نمایشگاه ناشران کتاب ایران در استان، این نمایشگاه از ۱۶ تا ۲۱ آبان ماه سال جاری در نیشابور برگزار شد. فارغ از اهمیت مکان برگزاری نمایشگاه کتاب، موضوع مورد بحث در این گزارش چرایی نقش فراموش شده نمایشگاه کتاب به‌عنوان یک محفل فرهنگی سالیانه است، از زمانی که پای اغذیه فروشی‌ها، خرازی‌ها و ... به نمایشگاه‌های کتاب باز شد، از زمانی‌که عدم حضور پرشور مخاطبان جدی کتاب و عدم استقبال جمعی ناشران مطرح و نام آشنای کشور را در نمایشگاه کتاب شهرستانها شاهد بودیم و یاشاید از آن زمان که به‌دلیل به‌روز نبودن و جامع نبودن نمایشگاه کتاب در شهرستانها مخاطب به‌جز درصدی تخفیف، توفیری بین نمایشگاه کتاب و کتابفروشی‌های شهر مشاهده نکرد. برای رسیدن به پاسخ مسائل مزبور با رئیس تعاونی ناشران استان خراسان رضوی و یکی از قدیمی‌ترین کتابفروشان شهر مشهد گفتوگو و در پایان نظر مسئولان مربوطه را منعکس می‌کنیم.
باید بنا بر شرایط، نمایشگاه کتاب در شهرستانها نیز برگزار شود
رئیس تعاونی ناشران استان خراسان رضوی در گفتوگو با دنیای اقتصاد با بیان اینکه تمام شهرهای استان ما خاستگاه فرهنگی دارند و انتقادی براینکه نمایشگاه کتاب در این شهرها برگزار شود وجود ندارد، می‌گوید: باید بنا بر شرایط و و آنچه شرایط اجازه می دهد، نمایشگاه کتاب در شهرستانها نیز برگزار شود. مهدی نصیرزاده تصریح می‌کند اما انتقادات به نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب در سطح کشور وارد است. ۲۰ سال پیش شاید برگزاری این نوع از نمایشگاه جایز بود اما اینکه ما اکنون مانند گذشته این روند را بدون هیچ تغییرات فرهنگی و اجتماعی تکرار کنیم از کارکرد اصلی نمایشگاه دور می‌شویم. وی تکرار، عدم تنوع و در نظر نگرفتن مقتضیات زمان را انتقادات وارد بر نمایشگاه‌های کتاب می‌داند و می‌گوید: این ایراد در تمامی حوزه‌ها وجود دارد اما در حوزه کتاب محسوس‌تر است.
بیش از حد به سمت تصدی‌گری دولتی رفته‌ایم
رئیس تعاونی ناشران استان، هم اداره ارشاد، هم مردم و هم ناشران را در این اتفاق ناخوشایند سهیم می‌داند و می‌گوید: مگر ناشر بنگاه اقتصادی نیست چرا نباید کتاب‌هایش را در نمایشگاه عرضه کند؟ کتابی که یک سال از تاریخ انتشارش بگذرد کتاب قدیمی محسوب می‌شود، ناشر دغدغه تجدید چاپ کتابش را دارد و این از نظر بعد تبلیغاتی، فرهنگی و اقتصادی به نفع اوست. وی تصریح می‌کند: نقش اداره ارشاد ومردم چیست؟ ما بیش از حد به سمت تصدی‌گری دولتی رفته‌ایم، به نظر می‌رسد نظام اداری نظام چابکی نیست، شاید مشوق‌های لازم که در بخش خصوصی هست در بخش دولتی وجود ندارد لذا اقتضای سازمان و نهاد، گرایش به رخوت، سستی و بی انگیزگی می‌شود. نصیرزاده با بیان اینکه باید تصدی‌گری دولتی را آسیب شناسی کرد و دید چه صدماتی را وارد می‌کند، ادامه می‌دهد: بخش خصوصی هم چون زیرساخت‌های لازم برایش فراهم نشده به تنهایی نمی‌تواند موثر باشد. اما مجموعه بخش خصوص و دولتی به صورت تعاملی می‌توانند در این راستا گام بردارند، ضرورتها را درک کنند و کار جمعی انجام دهند.
رونق نمایشگاه کتاب در دهه 70
رئیس تعاونی ناشران استان به دنیای اقتصاد می‌گوید: بخاطر دارم اوایل دهه ۷۰ ناشران نقش پررنگی در نمایشگاه‌های کتاب داشتند اما به‌خاطر تکرار مکررات و عدم آسیب شناسی، ما هر دوره شاهد ریزش مخاطب حرفه‌ای بوده‌ایم، وقتی مخاطب حرفه‌ای ریزش کند استقبال ناشران هم کمتر می‌شود و اسیر یک دور باطل می‌شویم. وی تصریح می‌کند: علی‌رغم اینکه در دهه ۷۰ صنعت نشر به لحاظ موضوع، عناوین و تکنولوژی قوی نبود ولی به مراتب نمایشگاه کتاب پربارتر و هدفمندتر برگزار می‌شد. به نظر می‌رسد تنها راه‌حل، شکل‌گیری اراده تغییر است و این موضوع صرفا مربوط به مشهد نیست تقریبا مسئله کلی در سطح کشور است.
تفاوت نمایشگاه کتاب در پایتخت و شهرستانها برای ناشران چیست؟
نصیرزاده شرکت در نمایشگاه کتاب برای ناشران را به لحاظ جنبه اقتصادی مهم می‌داند و می‌گوید: ناشران برای فروختن و دیده شدن به نمایشگاه می‌آیند، وقتی این اتفاق کمرنگ شود دچار بی انگیزگی خواهند شد. در نمایشگاه تهران شاید اگر فروش هم نباشد اما ناشران دیده می‌شوند ولی در شهرستانها این اتفاق نمی‌افتد و این اختلاف فاحش برگزاری نمایشگاه در پایتخت و شهرستانها است.
به نسبت هزینه‌ها نفعی عاید فرهنگ و صنعت نشر نمی‌شود
رئیس تعاونی ناشران استان با بیان اینکه باید در ساختار نمایشگاه کتاب تغییرات اساسی ایجاد کنیم می‌گوید: همیشه تغییر کار مشکلی است اما باید یک جایی از این دور باطل خارج شویم، ما داریم هزینه می‌کنیم اما به نسبت آن هزینه نفعی عاید فرهنگ و صنعت نشر کشور نمی‌شود، اگر بناست این هزینه‌ها منتج به اتفاقات خوبی شود باید تغییرات کلی و ماهیتی در این رویداد فرهنگی اتفاق بیفتد، تا شاید به دورانی که بین مخاطب و عرضه کننده آشتی برقرار بود بازگردیم و حداقل شادابی و طراوت را به نمایشگاه کتاب برگردانیم. وی خاطرنشان می‌کند: اگر اوضاع بر همین پاشنه بچرخد سال به سال نمایشگاه به نسبت قبل هم کاهش مخاطب و هم کاهش عرضه آثار را به خود خواهد دید.
مساله اصلی محل برگزاری نمایشگاه کتاب نیست
یکی از کتابفروشان باسابقه مشهد در گفتوگو با دنیای اقتصاد پیرامون برگزاری نمایشگاه کتاب در نیشابور می‌گوید: باید دید سال‌های قبل که نمایشگاه کتاب در مشهد برگزار می‌شد چه اتفاق بهتری می‌افتاد که امسال در نیشابور نیافتده است؟ یا ناشرانی که در نمایشگاه کتاب مشهد شرکت می‌کردند آیا ناشران جدی تهران بودند و هرسال با تمام قوا شرکت می‌کردند؟ علی رجب زاده ادامه می‌دهد: بجز ۱۰ تا ۱۵ درصد از ناشرانی که همیشه بصورت جدی درنمایشگاه کتاب مشهد شرکت می‌کنند، هرساله روال اینگونه است که ناشران به دلایل متعددی از جمله بعد مسافت امتیاز خود را به نمایندگی‌ها واگذار می‌کنند و نمایندگان هم کارشان را به‌درستی انجام نمی‌دهند و هرنوع کتابی را در آن غرفه عرضه می‌کنند که این یکی از معضلات نمایشگاه کتاب است و هرساله در مشهد نیز شاهدش بودیم. وی با اشاره به طرح تخفیفی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای کتابفروشان ارائه شده و بر مبنای آن مردم می‌توانند با ۲۰ درصد تخفیف کتاب مورد نظرشان را تهیه کنند از این طرح به عنوان یک اتفاق نیک یاد می‌کند و می‌گوید: ۱۰۰ درصد عناوین کتابی که در فروشگاههای کتاب سراسر شهر مشهد عرضه می‌شود از عناوین کتاب نمایشگاه کتاب بیشتر و تخصصی‌تر است. رجب زاده تصریح می‌کند: این طرح تخفیف کتاب امسال نیز همزمان با شروع هفته کتاب در مشهد اجرا می‌شود و تمام کتاب فروشیهایی که در این طرح ثبت نام کنند می‌توانند کتاب بزرگسالان را با ۲۰ درصد و کتاب کودک و نوجوان را با ۲۵ درصد تخفیف در بازار کتاب عرضه کنند.
یکی از معضلات بازار کتاب نبود ویترین کتاب است
این فروشنده کتاب با انتقاد از تعداد بیشتر ناشران از کتابفروشان در کشور ادامه می‌دهد: یکی از معضلات بازار کتاب نبود ویترین کتاب است که شاید یکی از دلایل بروز این مشکل برگزاری نمایشگاه کتاب بدین نحوی است که شاهدش هستیم. در یک برهه زمانی کوتاه مردم پولی را در نمایشگاه هزینه می‌کنند که از یک طرف هیچ تضمینی مبنی براینکه موفق شوند کتابی را که می‌خواهند تهیه کنند وجود ندارد و از طرفی دیگر ما کتابفروشان نیز ویترین‌هایمان را از دست می‌دهیم.
در نمایشگاه کتاب باید تمامی آثار جدید ارائه شوند
رجب زاده با اشاره به موازی‌کاری نمایشگاه کتاب با کتاب‌فروشی‌ها می‌گوید: یک نمایشگاه کتاب استاندارد نمایشگاهی به روز است، وقتی نمایشگاهی برگزار و غرفهای واگذار می‌شود نباید کتاب‌های متفرقه در غرفه‌ها همان کتاب‌هایی باشند که در کتاب‌فروشی‌ها هم هست. وی ادامه می‌دهد: شاید کتاب‌فروش نتواند تمام عناوین کتاب یک ناشر یا تازه‌های نشر هر ناشری را در ویترینش داشته باشد لذا نمایشگاه باید فرصتی برای جبران این موضوع باشد و کتاب‌های جدید را ارائه کند اما متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد و نظارتی هم در این باره صورت نمی‌گیرد.
استقبالی فراتر از انتظار مسئولان
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی، با بیان اینکه استقبال از نمایشگاه کتاب نیشابور بیش از تصور ما بود، به دنیای اقتصاد می‌گوید: از ساعات اولیه هر روز که نمایشگاه دایر می‌شد مردم حضور پررنگی در نمایشگاه داشتند که عمدتا مردم نیشابور بودند اما طبعیتا عده‌ای هم از شهرهای دیگر آمدند اما استقبال به گونه‌ای بود که برای ناشران و برگزار کنندگان رضایت بخش باشد. یوسف امینی در خصوص استقبال ناشران نیز تصریح می‌کند: ناشران بیش از ظرفیتی که پیش‌بینی شده بود از این نمایشگاه استقبال کردند، وی با اشاره به دو روز ملی خیام و عطار که هرساله در نیشابور برگزار می‌شود، می‌گوید: بدین واسطه تقریبا ناشران و مردم با ظرفیت فرهنگی این شهر آشنا هستند و بیش از انتظار ما از این نمایشگاه استقبال کردند. امینی از حضور مجموعا ۲۲۰ ناشر و عرضه ۲۰هزار عنوان کتاب در نمایشگاه خبر می‌دهد و می‌گوید در بخش فروش هم به نسبت آمار رضایت بخشی حاصل شده است.
ناشران کتاب‌های چهار سال اخیرشان را درنمایشگاه عرضه می‌کنند
این مقام مسئول در پاسخ به این سوال دنیای اقتصاد که آیا نظارتی مبنی بر تازگی آثار ارائه شده ناشران در نمایشگاه وجود داشته یا خیر؟ با بیان اینکه ناشران کتاب‌های چهار سال اخیرشان را درنمایشگاه عرضه می‌کنند می‌گوید: چون ثبت نام ناشران از طریق سایت خانه کتاب انجام می‌گیرد، این سایت تا لیست کتاب‌های ناشران را تایید نکند از آنان ثبت نام به‌عمل نمی‌اورد لذا این اصل که ناشران آثار جدیدشان را به معرض نمایش بگذارند کاملا رعایت شده. وی با بیان اینکه هیچ نمایشگاهی این گونه نیست که همه ناشران صد درصد رضایتشان حاصل شود ادامه می‌دهد: این امر یک موضوع نسبی است. یک ناشر با ۲۰۰ عنوان کتاب در نمایشگاه شرکت کرده و ناشری با ۱۰ عنوان، ولی در بخش اجرایی در نیشابور با کاهش هزینه مواجه بودیم. محل اسکان با ۵۰درصد تخفیف و غرفه ها کاملا رایگان در اختیار ناشران قرار گرفت.
قطعا سال آینده نمایشگاه کتاب مشهد را خواهیم داشت
امینی با بیان این موضوع که ظرفیت فرهنگی شهرستان‌های استان خراسان بسیار بالاست و برگزاری نمایشگاه کتاب در هریک از شهرستان‌های استان خراسان اتفاق مبارک و خوبی است خاطرنشان می‌کند: ما می‌توانیم هرسال علاوه بر مشهد در شهرهای دیگر هم نمایشگاه کتاب داشته باشیم. امسال نیز استثنائا چون نیشابور پایتخت کتاب ایران بود این نمایشگاه فقط در این شهر برگزار شد. اما در سال‌های آینده اگر شهرهای دیگر ظرفیت‌های لازم را فراهم کنند نمایشگاه کتاب را علاوه بر مشهد در آن شهرستانها هم برگزار خواهیم کرد اما قطعا نمایشگاه کتاب مشهد را سال آینده خواهیم داشت.
نمره 20 مدیرکل ارشاد به نمایشگاه کتاب
مدیرکل فرهنگ وارشاداسلامی خراسان رضوی در گفت‌وگویی اظهار می‌کند: به‌عنوان کسی که بسیاری از نمایشگاه‌های کشور را رفته‌ام، نمایشگاه کتاب نیشابور را در سطح بالا و به‌مراتب بالاتر از بسیاری از مراکز استان دیدم، من به نمایشگاه کتاب نیشابورنمره بیست می‌دهم. سیدسعید سرابی ادامه می‌دهد: شهرستان نیشابورهمواره فعالیت‌های خوبی را انجام داده و میزبانی‌های خاص و ویژه‌ای را داشته است که نشان می‌دهد این شهرستان توانایی برگزاری مناسب این نمایشگاه را دارد. سرابی خاطرنشان می‌کند: از همین رو در نیشابور فعالیت خوبی در زمینه آمادگی میزبانی از نمایشگاه کتاب انجام شد که خوشبختانه با توجه به آمادگی این شهرستان و وجود زیرساخت‌های خوب آن بنا شد که هفته کتاب برای اولین بار از تهران به نیشابور منتقل شود. دبیرشورای فرهنگ عمومی خراسان رضوی عنوان می‌کند: جایگاه فرهنگ وارسته استان خراسان و نیشابور به‌گونه‌ای است که نسبت به دیگر شهرهای کشور جایگاه بالاتر و برتری دارد، در این رقابت شاخص فرهنگی و کتاب‌خوانی نیز مورد بررسی قرار گرفت که نیشابور توانست خوش بدرخشد.
ارسال نظر