جعبه سیاه اقتصاد ایران

دکتر علی فرحبخش

معمولا گردشکران خارجی که وارد کشور جدیدی می‌شوند، دارای نقشه راهی هستند که ضمن توصیف موقعیت کلی منطقه، مهم‌ترین جاذبه‌های توریستی آن شهر را ارائه می‌کند. اینکه در آن شهر چه هتل‌هایی وجود دارند، چه رستوران‌هایی چه غذاهایی را طبخ می‌کنند، محل‌های تجاری و سوغات آن شهر چیست، لباس‌های محلی آن چگونه است و آب و هوای آن در فصول مختلف سال چگونه تغییر می‌کند، همه از جمله اطلاعاتی هستند که در این بروشورها ارائه می‌شوند. به علاوه در شهر هم از سوی سازمان‌های جهانگردی کیوسک‌هایی تعبیه می‌شوند که به جهانگردان امکان راهنمایی‌های لازم را می‌دهد.

　

برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز به ویژه در کشورهایی که برای سال‌ها از اقتصاد جهانی دور بوده‌اند ارائه چنین اطلاعاتی الزامی است و نقش یک جعبه سیاه را برای آنان ایفا می‌کنند. معمولا سرمایه‌گذاران خارجی که مایلند برای پول عزیزتر از جان تصمیم بگیرند، پس‌اندازهای به زحمت اندوخته شده را به‌راحتی به مناطق پرریسک منتقل نمی‌کنند، مگر آنکه کاملا از شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن کشور مطلع شوند و با شناسایی ابعاد ریسک‌های حاکم بر فعالیت‌های اقتصادی به این نتیجه برسند که بازدهی انتظاری به‌دست آمده از این فعالیت کفاف ریسک حاکم بر آن را می‌دهد.

پس از اجرای برجام، ترافیک شدید ورود هیات‌های تجاری و سرمایه‌گذاری از اقصی نقاط جهان به ایران آغاز شد. این هیات‌ها در وهله اول مایل بودند از شرایط کلی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حاکم بر کشور مطلع شوند و از سوی دیگر به اطلاعاتی دست اول از مهم‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران دست یابند. متاسفانه به‌نظر می‌رسد فاز اطلاع‌رسانی به سرمایه‌گذاران خارجی به یکی از مهم‌ترین موانع تحقق وعده‌های پسابرجام تبدیل شده است. از یکسو هیچ گونه سازمان یا نهاد خاصی وظیفه ارائه اطلاعات کامل و همه جانبه به سرمایه‌گذاران خارجی را برعهده ندارد. در این شرایط اشخاص حقیقی یا حقوقی فاقد صلاحیت نقش مشاور اقتصادی یا حقوقی را برعهده دارند که یا اطلاعات صحیحی به سرمایه‌گذاران خارجی منتقل نمی‌کنند یا اطلاعات ارائه شده از سوی منابع مختلف با یکدیگر متناقض بوده و به تشدید ابهامات موجود در فرآیند سرمایه‌گذاری خارجی منجر می‌شود. از سوی دیگر سفرای ایران در کشورهای سرمایه‌فرست در دوران جدید مسوولیت خطیری دارند و باید تلاش کنند تا با ارائه تصویری روشنی از ایران به کاهش هرچه بیشتر تردیدها در مورد اقتصاد ایران کمک کنند. متاسفانه این وظیفه خطیر دفاتر نمایندگی ایران سال‌ها است که به فراموشی سپرده و نقش رایزن‌های اقتصادی ایران در گسترش مبادلات تجاری بسیار کمرنگ شده است. به هر حال، لزوم مدیریت یکپارچه اطلاعات برای سرمایه‌گذاران خارجی اکنون بیش از پیش احساس می‌شود و لازم است به منظور شناخت بیشتر سرمایه‌گذاران و همچنین کاهش ریسک حاکم بر فعالیت‌های اقتصادی در این زمینه هرچه سریع‌تر تصمیمات مهمی اتخاذ شود.