قلب تپنده تجارت و اقتصاد هر شهر در بازارهای آن نهفته است و به سادگی می‌توان وضعیت اقتصادی و معیشتی یک شهر را از جنب و جوش و نحوه فعالیت بازار آن شهر بررسی کرد.

ساختار اصلی شهر اصفهان بر بازار آن استوار بوده به طوری که بسیاری از نویسندگان، پژوهشگران و تاریخ نگاران ساختار شهر را مبتنی بر اصول مکانیزم این بازار می‌دانند. بازار در اصفهان تا حدی مهم بوده که "یک بعد قدرت" محسوب می‌شده و در میدان نقش جهان پس از کاخ عالی قاپو، مساجد امام(ره) و شیخ لطف الله به عنوان نمادهای مذهب بازار قیصریه به عنوان نماد اقتصاد جز لاینفک قدرت یک شاه به حساب می آمده است. تیمچه، سرا، راسته و حجره، اعضای تشکیل دهنده بازار هستند اینکه در مرکز بازار اصفهان پر است از تیمچه ها و سراها نشان می‌دهد که بازارهای تجمیعی همواره در این شهر حرف اول را می‌زده و بازار خرد در اصفهان کمتر بروز یا ظهور پیدا می‌کرده است، اما در دوران معاصر، بازار تجمیعی کمتری در اصفهان بنا شد و با وسعت جمعیت، خیابان ها پر شدند از بازارهای خرد و مغازه هایی که هر کدام یک نوع محصول ارائه می‌کردند. همچنان که جمعیت اضافه شد مشکلات ترافیکی به سراغ شهر آمد و سفرهای درون شهری وسعت گرفت؛ دوباره بازارهای تجمیعی به میان آمدند: بازارهای تجمیعی از نیمه های سال ۷۰ وارد اصفهان شدند، اما رشد نیافتند و امروز همه شهر به خصوص مسئولان و بازاریان به این نتیجه رسیده اند که بازارهای تجمیعی می‌تواند راه مناسبی برای رونق اقتصادی باشد.

البته در کنار بازارهای تجمیعی که به راسته های گذشته اصفهان شبیه هستند و همزمان اثر مدرنیته را بر خودمی بینند، انواع دیگر بازار نیز به وجود آمده که نمونه بارز جدید و پر استقبال آن سیتی سنتر است: جایی که از آن به عنوان بازار چند لایه نام برده می شود که یک خریدار همزمان با خرید در چنین بازاری از نمایشگاه موجود بهره می‌برد؛ خودرو اش در پارکینگ قرار دارد، فرزندش در شهربازی مشغول تفریح است و با پایان خرید نیز رستوران ها پذیرایی را انجام می دهند. رسول جهانگیری در مصاحبه با دنیای اقتصاد در خصوص بازارهای اصفهان صحبت و بررسی کرده بازارهای تجمیعی، خرد و لایه ای برای اصفهان چه سودهایی دارند. سرنوشت بازارهای خرد و مغازه های کوچک نمور به کجا می رود و آیا بازار امروز اصفهان در خور شان یک شهر توریستی و فرهنگی هست یا خیر. او که به تازگی به ریاست اتاق اصناف اصفهان رسیده می‌گوید: راسته ها رونق اقتصادی به دنبال دارند و از سفرهای بیهوده جلوگیری می‌کنند آنها که در واقع نمونه بازارهای تجمیعی و راسته های گذشته هستند توانسته از پراکندگی و سرگردانی مردم جلوگیری کنند. این موضوع به دوران جدید هم رسیده و ما بازارهای تجمیعی را در یک خیابان می بینیم.

برای مثال خیابان احمدآباد یا مجتمع موبایل فردوسی، خیابان عبدالرزاق بازار سیسمونی و پلاستیک فروشی، خیابان ابن سینا بازار پارچه فروشان، خیابان طالقانی لوازم صوتی و .... نمونه هایی هستند که از ایجاد ترافیک بی‌مورد در سطح شهر، پراکندگی جمعیت و سردرگمی مردم جلوگیری و خرید را برای افراد تسهیل می‌کند. هنگامی که فرد دقیقا می‌داند باید برای خرید جنس مورد نظر فقط خیابان خاص را در تصور داشته باشد؛ از ترافیک جلوگیری و ذهن افراد را از آشفتگی خالی می‌کند. وی اما از جانمایی به عنوان نکته مهم در بازارهای تجمیعی سخن می‌راند و می‌گوید: اگر جانمایی درستی صورت بگیرد؛ رونق اقتصادی در بازارهای تجمیعی اتفاق می افتد. در اصفهان به دلیل اینکه بازار و راسته متعلق به امروز و دیروز نیست و راسته ها سالیان درازی است در این شهر قدمت دارند؛ بازاریان کم کم دریافته اند که یک خیابان، بهتر است چه بازاری را حمایت کند. برای همین کمتر می بینیم مغازه های بازارهای تجمیعی یک خیابان تعطیل شوند چون رونق اقتصادی خوبی دارند و متقاضی نیز همواره هست و عرضه از قلم نمی افتد.

رییس اتاق اصناف وقتی در برابر این سوال قرار می گیرد که آیا عیب بازارهای تجمیعی این نیست که تعیین قیمت دست مغازه داران است و نظارت سخت می شود؛ از نبود چنین رویدادی در اصفهان خبر می‌دهد و می افزاید: علت اینکه بنده با این سخن مخالفم این است که امروز عرضه و تقاضا به اندازه وجود دارد. شاید روزگاری مثل دهه ۶۰ به دلیل اینکه عرضه کمتر از تقاضا بود؛ با مشکلات متعدد افزایش قیمت مداوم مواجه بودیم و حتی یک خودروی ۱۰ سال ساخت را به دو برابر قیمت خریداری شده می فروختیم اما امروز چنین امکانی نیست. قیمت بالا شما را از دایره رقابت حذف می‌کند. امروز حس رقابت در بازارهای تجمیعی باعث شده تا هم قیمت ها به هم نزدیک باشد و هم خدمات ارائه شده بهتر باشد چون مغازه دار می داند در این بازار تجمیعی مشتری را از دست بدهد، مشتری در مغازه بعدی جنس را پیدا می کند و راهی خانه می شود. در دنیای اقتصاد امروز به علت تنوع بالا، رقابت شدید است و به علت عرضه بیش از تقاضا کسی ریسک افزایش قیمت را نمی پذیرد مگر اینکه بخواهد در رقابت شکست بخورد!

جهانگیری درخصوص اینکه چرا در اصفهان هنوز یک مغازه نمور با یک هایپر مارکت همسایه می شود می گوید: اصفهان همچنان که بافت سنتی دارد به سمت توسعه پیش می رود. اما اینکه آیا بازار سنتی یا مغازه نمور در این شرایط می تواند ادامه دهد پاسخ نه؛ آنها ناگزیر هستند که رشد کنند و توسعه یابند مشتری آنها هر روز کمتر از قبل می شود. به اعتقاد وی ، سیتی سنتر بازار نیست. او از سیتی سنتر به عنوان یک تفریحگاه نام می برد که چون جذاب است همه امکانات را در کنار هم ارائه می‌کند؛ رونق بسیاری دارد. سیتی سنتر نشان می دهد که کسبه و بازاریان خرد و سنتی هم باید چاره ای بیندیشند: آنها یا باید خود را به سمت بازارهای تجمیعی بکشانند یا وارد بازار مجازی شوند و یا کسب و کار خود را تغییر دهند؛ چون ذائقه در مردم در حال تغییر است.

رییس اتاق اصناف اصفهان معتقد است یکی از فعالیت های مهمی که دنبال خواهدکرد، افزایش آگاهی کسبه خرد است تا از ورشکستگی نجات پیداکنند: آنها باید آگاه شوند. سیستم های امروزی و تکنولوژی به آنها خدمت خواهندکرد و نباید خود را دور از اینها بدانند. امروز مشتری ابتدا بازارهای تجمیعی را برای خرید انتخاب می‌کند و کمتر پیش می آید که بازار خردی را برای تامین معاش انتخاب کند مگر یک انتخاب آنها بر حسب عادت باشد عادت دقیقا آن چیزی است که برخی برای خرید به مغازه یا سوپر مارکت سر کوچه خود مراجعه می کنند. این عادت نیز در سال های نه چندان دور از بین می رود و مردم در یک بازار تجمیعی یا لایه لایه تمام خرید مایحتاج خود را انجام می دهند و به خانه بر می‌گردند. جهانگیری اما از بازارهای تجمیعی که توسط بازاریان تشکیل نشده و شهرداری تاسیس کرده و فروشگاه های کوثر با همه حسن هایش، انتقادهایی هم دارد. او می گوید: مهم‌ترین عیب این بازارها این است که بازاریان خرد را نابود می کند و جلوی رشد بازارهای تجمیعی را هم می‌گیرد؛ نارضایتی شدید ایجاد می کند و کسبه خرد ورشکسته می شوند. البته باید به این نکته توجه کنیم که کسبه خرد نباید همچون ۱۰۰ سال گذشته کار کنند و اصلا اینگونه کاسبی دیگر پاسخگو نیست به همین منظور ما آموزش های لازم را مدنظر داریم تا بازارهای کوچک تجمیعی مدام در همه مناطق اصفهان تشکیل شود تا کاسبی های خرد نابود نشوند.

وی اما از خروج مشاغل فنی و پس از آنها خدماتی از مرکز شهر اصفهان در آینده نزدیک خبر داد و افزود: مشاغل توزیعی خدماتی باید وارد محور مرکزی اصفهان شوند ما باید به فکر حضور یک میلیون گردشگر خارجی به اصفهان هم باشیم اصناف در اینجا هم باید ساماندهی شوند ما باید کاری کنیم که محور توریست پذیر و محور مرکزی اصفهان به صنوف صنایع دستی و توزیع خدمات تبدیل شود. البته اجبار در این زمینه اصلا کارساز نیست و راهکارهای هدایتی باید مدنظر قرار گیرد. همچنین محور مرکزی باید شرکت ها و تورهای مختلف دنیا مستقر شوند تا همه چیز برای یک گردشگر در دسترس باشد. اصفهان میراث فرهنگی خدادادی و آثار تاریخی بی نظیر دارد اما نه تنها از آنها استفاده نکردیم؛ زیر ساخت لازم را برای کارکردهای دیگر فراهم نکردیم و از طرف دولت در این زمینه هم حمایت نشده ایم. رییس اتاق اصناف اصفهان بازار فعلی اصفهان را برازنده یک شهر توریستی فرهنگی نمی داند: اگر می بینید برای خرید، هنوز سفرهای درون شهری عجیب و غریب صورت می‌گیرد؛ به خاطر این است که ما هنوز در حال توسعه هستیم.

امروز اصفهانی ها شهرنشین و راحت طلب شده اند هرچند حسابگر هستند اما مصرف گرا شده اند تغییر ذائقه موجب این امر شده و این وظیفه ما است که همه جای شهر را همخوان کنیم تا کسی نخواهد از شمالی ترین نقطه اصفهان برای خرید یک پوشاک به جنوبی ترین نقطه بیاید. اگر توزیع و همان بازارهای تجمیعی در همه جای شهر درست شکل بگیرد که این اتفاق هم با نظارت و برنامه اصناف و هم خود به خود در حال انجام است و این معضل رفته رفته کم می‌شود. با این همه حسن بازارهای تجمیعی اما امروز در اصفهان بازارهایی ساخته شده مثل ارگ جهان نما، بدنه شرقی چهارباغ و خیابان حکیم که نه تنها استقبالی از آنها نشده حتی کسی برای خرید آنها به عنوان ملک یا سرقفلی هم اقدام نمی‌کند؛ جهانگیری جواب می دهد: شهرداری اینکاره نیست. شهرداری فروشنده، کاسب و مشارکت کننده خوبی نیست. وقتی شما به سمت ساخت چنین مجتمع هایی می روید؛ باید از قبل مدیریت فروش انجام دهید که متاسفانه شهرداری چنین چیزی را اجرا نکرد. امروز حتی وضع بدتر شده، برخی کسبه که سرمایه‌های عظیم هم برای در اختیار گرفتن مغازه های این مجتمع ها گذاشته اند، متاسفانه ورشکسته شدند.

امروز شورای شهر روی چنین طرح های حساس شده و دیگر به هیچ وجه به شهرداری اجازه چنین ساخت و سازهایی نمی دهد. شهرداری وقتی از پس چنین کاری بر نمی‌آید نمی‌تواند چنین مجتمع هایی را به احسن تبدیل کند و سرمایه مردم را نابود می‌کند. شهرداری سازنده خوبی نیست چراکه مدیر فروش ندارد و کسی نیست که جوانب ساخت یک مجتمع را بسنجد. کسی نیست که بگوید مجتمعی که در فلان جا می سازید باید در اختیار چنین مشاغلی باشد و برندها را نمی شناسد. شهرداری باید در زمینه سرمایه گذاری در بخش هتل، حمل و نقل عمومی و مدیریت پسماند پیش برود.

آینده اصفهان در دستان بازارهای تجمیعی است