تنگی مجرای ادرار | علائم، علل و درمان
تنگی مجرای ادراری ، جریان ادرار خروجی از مثانه را محدود می‌کند و به بیماری‌های مختلفی همچون التهاب یا عفونت دستگاه ادراری دامن می‌زند. تنگی مجرای ادراری در مردان شایع‌تر است. هر آن‌چه را که باید درباره تنگی مجرای ادراری بدانید، در این مقاله برای‌تان توضیح می‌دهیم.
تنگی مجرا چیست؟
تنگی مجرای ادرار به نوعی بیماری اشاره دارد که در آن لوله منتقل‌کننده ادرار از مثانه به خارج بدن تنگ می‌شود. تنگ شدن این مجرا موجب محدود شدن جریان ادرار می‌شود. بافت ایجادکننده تنگی مجرای ادراری بافت فیبروز است. بافت فیبروز یا بافت همبند جای زخم (اسکار) پس از التیام یافتن زخم ناشی از بریدگی یا آسیب‌دیدگی تشکیل می‌شود.
بافت همبند جای زخم در نتیجه آسیب‌دیدگی، التهاب، جراحی یا پرتو درمانی در میزراه یا مجرای ادراری تشکیل می‌شود. تنگی مجرای ادراری بر اساس محل تنگ شدن در امتداد مجرای ادراری طبقه‌بندی می‌شود:
-
تنگی قدامی: تنگی در بخش پیشین مجرای ادراری است که از سر آلت تناسلی شروع می‌شود و تا محل اتصال به پروستات ادامه دارد؛
-
تنگی خلفی: تنگی در بخش عقب مجرای ادراری است که از میان غده پروستات و پرینه می‌گذرد
-
تنگی کل مجرای ادراری: کل میزراه یا مجرای ادرار تنگ می‌شود.
علائم تنگی مجرا
تنگی مجرای ادراری با علائم فراوانی همراه است که شدت‌شان از خفیف تا شدید متغیر است. از جمله نشانه‌های تنگی مجرای ادراری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
ضعیف شدن جریان ادرار یا کاهش حجم ادرار
-
تکرر یا فوریت ادراری یعنی احساس نیاز فوری و مکرر به ادرار کردن
-
احساس تخلیه نشدن کامل مثانه پس از ادرار کردن
-
شروع و متوقف شدن مکرر جریان ادرار
-
احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
-
ناتوانی در کنترل کردن ادرار یا بی‌اختیاری
-
احساس درد در لگن یا پایین شکم
-
خروج ترشحات از میزراه
-
دردناک و متورم شدن آلت تناسلی
-
وجود خون در ادرار یا مایع منی
-
تیره شدن ادرار
-
ناتوانی در ادرار کردن: این مشکل بسیار جدی است و به درمان فوری نیاز دارد.
دلایل تنگی مجرای ادراری چیست؟
تنگی مجرای ادراری معمولاً پیامد التهاب بافت یا وجود بافت همبند جای زخم است. بافت همبند جای زخم به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. آسیب استرادل نوع شایعی از آسیب‌دیدگی است که تنگی مجرای ادراری را به دنبال دارد. افتادن روی میله دوچرخه یا وارد شدن ضربه به نزدیکی کیسه بیضه نمونه‌هایی از آسیب استرادل است.
دیگر دلایل احتمالی تنگی مجرای ادراری عبارت است از:
-
شکستگی لگن
-
ورود سوند
-
قرار گرفتن در معرض اشعه‌های رادیواکتیو
-
جراحی پروستات
-
بزرگ شدن (هایپرپلازی) خوش‌خیم پروستات
دلایل نادر تنگی مجرای ادراری شامل موارد زیر می‌شود:
-
وجود تومور در نزدیکی میزراه؛
-
درمان نکردن عفونت دستگاه ادراری یا ابتلا به عفونت‌های مکرر؛
-
ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (STIs) مانند سوزاک یا کلامیدیا.
پسران جوانی که جراحی هیپوسپادیاس برای اصلاح میزراه به طور کامل رشد نکرده بر روی‌شان انجام می‌شود و آقایان دارای پروتز آلت بیشتر مستعد ابتلا به تنگی مجرای ادراری هستند.
شدت تنگی مجرای ادرار
تنگی مجرای ادرار عموماً بر اساس شدت تنگ شدن میزراه طبقه‌بندی می‌شود. تنگی مجرای ادراری چند مرحله به شرح زیر دارد:
-
تنگی خفیف: تنگی میزراه در مرحله اولیه خفیف است و فقط باعث ناراحتی جزئی یا کمی مشکل در تخلیه ادرار می‌شود. درمان در این مرحله شامل تغییر در سبک زندگی می‌شود؛ برای مثال به بیماران توصیه می‌شود که مایعات بیشتری بنوشند یا داروهایی را برای کاهش التهاب یا عفونت مصرف کنند.
-
تنگی متوسط: وقتی تنگی بیشتر می‌شود، ادرار کردن برای بیمار سخت‌تر می‌شود. انجام عمل‌هایی مانند دیلاتاسیون، یعنی گشاد کردن میزراه با استفاده از ابزار، یا یورتروپلاستی، یعنی عمل جراحی برای بازسازی میزراه، در این مرحله ضرورت می‌یابد.
-
تنگی شدید: میزراه در مراحل پیشرفته تنگی مجرای ادراری تقریباً به طور کامل مسدود می‌شود و در نتیجه بیمار نمی‌تواند ادرار کند. این وضعیت یک مورد اورژانسی است و به مداخله درمانی فوری، مانند گذاشتن سوند یا جای‌گذاری لوله سوپراپوبیک نیاز دارد.
شایان ذکر است که تنگی مجرای ادراری عارضه‌ای پیشرونده است و اگر درمان نشود، به مرور زمان شدیدتر می‌شود. بنابراین اگر با علائم تنگی مجرای ادرار مواجه شدید، حتماً برای درمان اقدام کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر هر یک از علائم تنگی مجرای ادرار را تجربه کردید و احتمال دادید که دچار مشکل تنگی مجرای ادرار باشید، لازم است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
تنگی مجرای ادرار چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان برای تشخیص تنگی مجرای ادرار از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که در این بخش با آن‌ها آشنا می‌شوید.
-
مرور علائم و پرونده پزشکی
می‌توانید علائم اشاره‌شده را خودتان گزارش بدهید. پزشک سؤالاتی را درباره بیماری‌های پیشین و عمل‌هایی که در گذشته انجام داده‌اید، مطرح می‌کند تا به وجود یک یا چند مورد از عامل‌های خطر پی ببرد؛
-
انجام معاینه بالینی
پزشک به کمک معاینه بالینی ساده ناحیه آلت می‌تواند تنگی مجرای ادرار را تشخیص بدهد. برای مثال پزشک متوجه سرخ شدن یا ترشحات میزراه می‌شود و به سفت یا متورم شدن یک یا چند بخش پی می‌برد و
-
انجام آزمایش
پزشک برای تشخیص قطعی تنگی مجرای ادراری دستور می‌دهد که یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر انجام شود:
-
یورتروگرافی رتروگراد (RGU) عملی است که برای تشخیص تنگی مجرای ادراری، آسیب‌دیدگی‌ها و ناهنجاری‌های دیگر انجام می‌شود. متخصص ماده حاجب را از طریق سوند درون مجرای ادرار تزریق می‌کند، سپس همان‌طور که ماده حاجب در مجرا در جریان است، عکس رادیوگرافی گرفته می‌شود؛
-
سیستوسکوپی: متخصص لوله کوچک مجهز به دوربینی را وارد بدن می‌کند تا بتواند داخل مثانه و میزراه را ببیند. سیستوسکوپی مستقیم‌ترین روش برای بررسی تنگی مجرای ادراری است؛
-
اندازه‌گیری سرعت جریان هنگام ادرار کردن
-
تجزیه و تحلیل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی ادرار برای تعیین وجود باکتری یا خون
-
اندازه‌گیری دهانه میزراه
-
انجام آزمایش برای تشخیص سوزاک و کلامیدیا
چه روش‌هایی برای درمان تنگی مجرای ادرار به کار برده می‌شود؟
درمان‌های متداولی را که برای رفع تنگی مجرای ادرار انجام می‌شود، در این بخش برای‌تان توضیح می‌دهیم.
دیلاتاسیون
دیلاتاسیون (Dilation) درمانی غیرجراحی است که با استفاده از مجموعه‌ای از دیلاتورها انجام می‌شود. پزشک به تدریج از دیلاتورهای بزرگ‌تر استفاده می‌کند و در نتیجه میزراه نیز به تدریج پهن‌تر می‌شود. این عمل معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی و آرام‌بخش انجام می‌شود. همچنین دیلاتاسیون غالباً در کنار درمان‌های دیگری مانند تزریق استروئید یا درمان دارویی برای پیشگیری از عود مشکل توصیه می‌شود. دیلاتاسیون عمل نسبتاً کم‌خطری است و اکثر آقایان فعالیت‌های روزمره‌شان را کمی پس از عمل از سر می‌گیرند.
یورتروتومی
پزشک برشی را در عمل جراحی یورتروتومی در بافت همبند جای زخم دور میزراه ایجاد می‌کند تا مجرای تنگ‌شده گشاد شود. یورتروتومی عموماً تحت بیهوشی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود و معمولاً مستلزم یک دوره بستری کوتاه در بیمارستان است. تکنیک‌های مختلفی، مانند عمل با لیزر یا عمل به روش بسته یا آندوسکوپی، برای انجام یورتروتومی وجود دارد.
یورتروپلاستی
یورتروپلاستی عملی جراحی است که برای برداشتن بافت همبند جای زخم و بازسازی میزراه انجام می‌شود تا عملکرد عادی میزراه بازیابی شود. این عمل معمولاً تحت بیهوشی انجام می‌شود و دوره بستری و نقاهت آن طولانی‌تر از دیگر روش‌های درمان است. بااین‌حال یورتروپلاستی نرخ موفقیت بالاتری دارد و احتمال عود مشکل پس از این عمل از روش‌های دیگر پایین‌تر است.
گرفت مخاط دهان
عمل گرفت مخاط دهان به این شکل انجام می‌شود که پزشک تکه‌ای از بافت داخل دهان را جدا می‌کند و بافت جداشده را برای بازسازی مجرای ادراری به آن پیوند می‌زند. این عمل معمولاً تحت بیهوشی انجام می‌شود و باید سوند یا استنت چند هفته در بدن باقی بماند تا بافت پیوندی به خوبی جوش بخورد. اگرچه نرخ موفقیت این عمل نسبتاً بالاست، اما دوره نقاهتش از روش‌های دیگر طولانی‌تر است.
استنت‌گذاری در مجرای ادرار
پزشک لوله کوچکی را در بخش تنگ‌شده مجرای ادراری قرار می‌دهد تا آن را باز نگه دارد. این عمل معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می‌شود. بااین‌حال احتمال عفونت و جابه‌جایی در استنت‌گذاری از دیگر روش‌های درمان بالاتر است و ممکن است لازم شود که عمل تکرار شود.
از جمله خطرهای مربوط به استنت‌گذاری می‌توان به عفونت دستگاه ادراری، جابه‌جایی استنت و اسپاسم مثانه اشاره کرد. همچنین احتمال انسداد استنت نیز وجود دارد؛ گرفتگی استنت باعث ناراحتی بیمار می‌شود و انجام درمان دیگری را ضروری می‌سازد. در بعضی موارد به دلیل بروز عوارض یا واکنش‌های شدید نامطلوب لازم می‌شود که استنت زودتر از زمان مورد انتظار درآورده شود. بسیار مهم است که قبل از موافقت با انجام درمان درباره مزایا و خطرهای احتمالی استنت‌گذاری در مجرای ادراری با یک پزشک مجرب مشورت کنید.
روش‌های پیشگیری از تنگی مجرای ادراری
پیشگیری از تنگی مجرای ادراری همواره ممکن نیست. چون ابتلا به بیماری مقاربتی یکی از دلایل تنگی مجرای ادراری است، رابطه جنسی ایمن و استفاده از وسایل محافظ هنگام رابطه جنسی از بعضی موارد تنگی مجرای ادراری جلوگیری می‌کند. بااین‌حال اجتناب از آسیب‌دیدگی و دیگر بیماری‌های دامن‌زننده به تنگی مجرای ادرار همواره امکان‌پذیر نیست. در صورت بروز علائم تنگی مجرای ادراری باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. درمان سریع مشکل بهترین راه برای جلوگیری از بروز عوارض جدی است.
تولید محتوای بخش «وب گردی» توسط این مجموعه صورت نگرفته و انتشار این مطلب به معنی تایید محتوای آن نیست.
