«نه» به شوالیه!

گروه فرهنگ و هنر: چند وقتی است بحث نشان اعطایی دولت فرانسه؛«شوالیه» به هنرمندان ایرانی بالا گرفته است و تقریبا به‌طور مداوم بسیاری از هنرمندان ایرانی به سفارت فرانسه می‌روند و طی مراسمی این نشان را از دست سفیر فرانسه در ایران دریافت می‌کنند و به لقب شوالیه مفتخر می‌شوند. بر همین اساس قرار بود امروز هم این نشان به خالق سمفونی «نینوا» -استاد حسین علیزاده- تعلق بگیرد که خبر رسید این هنرمند از دریافت این نشان انصراف داده است. این آهنگساز و نوازنده روز گذشته با انتشار نامه‌ای، خود را از دریافت هر نشانی بی‌نیاز اعلام کرد و گفت که به «حسین علیزاده» بودن قناعت می‌کند. پیش از اینکه استاد خبر انصرافش را به رسانه‌ها بدهد، در برنامه سینمایی «هفت» جمعه شب تلویزیون، یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی به این مراسم و اعطای نشان «شوالیه» به هنرمندان ایرانی از سوی دولت فرانسه اعتراض کرد و استاد علیزاده را مورد خطاب قرار داد و او را از دریافت این نشان منع کرد و اینگونه مراسم را در راستای جنگ نرم فرهنگی دشمن علیه ایران دانست. همچنین چندی پیش علی رهبری، آهنگساز و رهبر ارکستر با انتشار نامه‌ای از علیزاده خواسته بود تا درباره دریافت نشان شوالیه تأمل بیشتری کند.

نامه حسین علیزاده اما فصل الخطابی بود بر این جریان که ظاهرا تبعات ناخوشایندی را برای اهل هنر در ایران به همراه دارد. در متن نامه سرگشاده حسین علیزاده درباره اهدای نشان شوالیه از سوی دولت فرانسه، آمده است: «به نام آنکه هنر را آفرید. شاید نوشتن این نامه، دشوارترین و زیباترین لحظه عمرم را رقم می‌زند. از روزهایی دور، از کوچه پس کوچه‌های خیابان خیام تا دبستان حافظ. از خیابان خواجه نظام‌الملک تا هنرستان موسیقی. از خیابان درختی تا مسیر دانشگاه تهران، از مسیری تا مسیری سیر شد... از صدها کوچه و شهر و دیار گذشتم اما به شوق هفت شهر عشق در خم کوچه‌ای به انتظار ماندم و می‌مانم. چه با شکوه است یاد مادرم و یاد پدرم که برایم خودآموز عشق‌اند و چه باشکوه است ستایش آموزگارانی که واژه مقدس هنر را در من دمیدند. سال‌هاست به پاس حق‌شناسی‌شان دل می‌نوازم و چه بزرگ مردمی که دل می‌دهند، می‌سازند و می‌پرورانند هنرمندشان را. هنر فراتر از هر مرزی حکایتی است آشنا برای هر انسان. پیام‌آور عشق، صلح، دوستی، برادری و برابری. نقشی است تا ابد برای هر دلی که می‌تپد در دیار من و دیاری دگر. هنرمند در دیار خود ساخته می‌شود تا بپروراند جهانی را.» این نامه می‌افزاید: «موسیقی کهن ایران، طنین تاریخ مردمی است باشکوه. عشق، شجاعت و ایثار از تک‌تک نغمه‌هایش جاری است و افتخار واژه‌ای است که مردم به هنرمند هدیه می‌دهند؛ همان‌طور که ما به هنرمندان بزرگ خود و جهان افتخار می‌کنیم، مردم هنردوست جهان نیز به بزرگان ما افتخار می‌کنند. مرا مردم هنردوست و هموطنان عزیز و بزرگم بارها به اوج افتخار رسانده‌اند. افتخاری که در بلندای وجود و در دستان گرمشان بود و حالا...

نغمه عشق و محبت و سپاس از دیاری دگر با عنوان و معنی خاص. نه در ستایش من، بلکه در ستایش هنر و هنرمند و چه زیباست نام ایران بر بال هنر، در پرواز از دیاری به دیاری و از مردمی به مردمی. اگر سیاهی جنگ و کینه و نابرابری در دنیای قدرت حاکم است، نغمه‌های عشق در دل مردم جهان فراتر و با قدرتی جاودانه نیز حاکم است. اگر سفیر سیاسی و فرهنگی کشور فرانسه، هدیه ملت با فرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می‌کند، آن را ارج می‌نهیم و ما نیز ستایش می‌کنیم ستارگان پرافتخار تاریخ خود را.»

علیزاده اما در پایان نامه خود تاکید کرده است: «شاید اگر در دیار ما توجه و درک از هنر والای موسیقی همان‌طور که نزد مردم است، نزد مسوولان - که باید خدمتگزاران تاریخ و فرهنگ و هنر باشند- می‌بود، یک هدیه و عنوان غیرخودی این همه انعکاس نداشت. وقتی در فضای هنری نور کافی نباشد، چراغی کوچک خورشید می‌شود. اما من ضمن قدردانی از مسوولان کشور و سفارت فرانسه، به احترام مردم هنرپرور و هنردوست ایران، به نام حسین علیزاده قناعت کرده، تا آخر عمر به آن پیشوند یا پسوندی نخواهم افزود. در آخر ضمن تبریک به تمام بزرگان ایران و جهان که نشان با ارزش شوالیه را دریافت کرده‌اند، خود را بی‌نیاز از دریافت هر نشانی دانسته، همچنان اندر خم کوی دوست و به شوق عشق تا آخر عمر خواهم ایستاد. با سپاس از تمام مردم هنردوست ایران و جهان.»

نشان هنر و ادب شوالیه که از سوی وزارت فرهنگ فرانسه به هنرمندان و نویسندگان اعطا می‌شود، بیش از ۵۰ سال سابقه دارد و تاکنون تعدادی از هنرمندان و نویسندگان ایرانی این جایزه را از آن خود کرده‌اند. این نشان در هفته‌های اخیر، در مراسم جداگانه و غیرعمومی در منزل سفیر فرانسه در تهران، به کامبیز درم‌بخش، داریوش مهرجویی، محمود دولت‌آبادی و لی‌لی گلستان اهدا شد.

پیشتر نیز هنرمندان و ادبایی چون شهرام ناظری، محمدرضا شجریان، رضا سیدحسینی، محمدعلی سپانلو، لیلا حاتمی، پری صابری، جلال ستاری و عباس کیارستمی، نشان شوالیه یا مشابه آن را از دولت فرانسه دریافت کرده‌اند.