مریم چهاربالش

امروز مراسم روز صنعت برگزار می‌شود. به این بهانه، در بخش اول یادداشت پیش رو به موضوع چالش‌های صنعت ایران از زاویه نگاه درون سازمانی اشاره شد، اما در کنار این نگاه لازم است که از نگاه کلان و ملی نیز به تجزیه و تحلیل مسائل مبتلا به صنعت پرداخته ‌شود. در بعد کلان، هم‌اکنون یکی از چالش‌های مهم صنعت‌گران ایرانی سیطره کالاهای وارداتی در بازار مصرف است که از گل و گلاب و میوه و فرش و کفش و... که از جمله صنایع بومی ما محسوب می‌شدند تا لوازم خانگی و صوتی و تصویری و... را در بر گرفته است و حتی بدون توجه به آمار و ارقام و توجه به سبد خرید خانوارها این موضوع روشن است و عمق فاجعه در این نکته نهفته است که بخش مهمی از این واردات به شکل غیرقانونی و در قالب کالاهای قاچاق وارد کشور می‌شود. طبیعی است که در این شرایط صنعت‌گران به سختی تنفس خواهند کرد و در این مسیر صنایع کوچک آسیب‌پذیرتر نیز می‌شوند.

از زاویه دیگر بهای ارز از دیگر دلایلی است که گسترش واردات را دامن می‌زند. جدا از تحولات جهانی که در چند ماه گذشته منجر به افزایش قیمت بهای دلار شد، بسیاری از کارشناسان معتقدند که نرخ ارز در سال‌های گذشته متناسب با نرخ تورم افزایش پیدا نکرده است. نامناسب بودن فضای کسب و کار از دیگر مسائلی است که فرهنگ صنعتی کشور را تحت‌‌شعاع قرار داده است و کمتر کسی تمایل دارد در بخش تولید سرمایه‌گذاری کند. وجود خلاءهای قانونی مانند سخت‌گیری‌های متعدد برای تولیدکنندگان، انواع مالیات، اشکالات موجود در نظام بانکی، وجود قوانین دست و پاگیر، عدم تمایل سرمایه‌گذاران خارجی و... همه از جمله عواملی است که در نهایت نشان می‌دهد فرهنگ صنعتی در کشور در خلاء قرار دارد. هنگامی که از منظر برون صنعتی مساله را بررسی می‌کنیم، طبیعی است که بازیگران عرصه صنعت برای بهبود این شرایط نمی‌توانند نقش پررنگی ایفا کنند، بلکه سیاست‌گذاران و مسوولان قوای سه گانه در پیوند با یکدیگر باید شرایط کسب و کار را بهبود بخشند. عزم جدی برای مبارزه با قاچاق کالا، همفکری با جامعه دانشگاهی به منظور واکاوی مسائل صنعتی و یافتن راه‌حل برای برون‌رفت از شرایط موجود، اصلاح نظام بانکی، اصلاح قوانین و مقررات گمرکی، بازنگری در سیاست‌های واردات، پی‌گیری خصوصی‌سازی بنگاه‌های دولتی با رویکرد جلوگیری از شکل‌گیری شبه‌دولتی‌ها و ... از جمله راهکارهایی است که برای خروج از بن‌بست موجود می‌تواند کارساز باشد. در کنار همه این چالش‌ها نباید فراموش کنیم که موضوع هدفمندسازی یارانه‌ها از دیگر موضوعاتی است که صنعت‌گران این روزها به آن می‌اندیشند، موضوعی که در صورت مواجهه مناسب با آن می‌تواند تبدیل به نقطه قوتی برای صنعت شود و در صورت بی‌توجهی به تهدید آن که بی‌تردید مشکلات بیشتری پیش روی صنعت کشور خواهد گذاشت.