سنگ ایرانی پشت دیوار چین

گروه صنعت و معدن- صابر دری‌نژاد: خام‌فروشی مواد معدنی، اگرچه برای فعالان این حوزه زخم کهنه‌ای است، اما هنوز هم به عنوان یکی از جدی‌ترین معضلات امروز تولیدکنندگان بخش معدن و صنایع معدنی به شمار می‌رود. تا دیروز واردات بی‌رویه محصولات چینی بلای جان تولیدکنندگان بود،از امروز صادرات به این کشور هم تبدیل به مشکلی جدی شده؛ چراکه این کشور به تنهایی مقصد بیش از ۵/۸۳ درصد سنگ خام ایرانی است. بنابراین صادرات سنگ خام ایران به شدت وابسته به کشور چین است.

یکی از فعالان صنعت سنگ، با بیان اینکه سال گذشته بخش عمده‌ای از صادرات سنگ ایران به صورت خام بوده است، خاطرنشان می‌کند: در سال ۸۷ بیش از ۵۶۰ هزار و ۳۰۰ تن سنگ خام به خارج از کشور صادر شده است که ۵/۸۳ درصد آن به مقصد چین بوده است.

رییس انجمن سنگ ایران با تاکید براینکه ۹۵ درصد سنگ خام صادراتی ایران به مقصد چهار کشور بوده است، ‌خاطرنشان می‌کند: سهم ۴۰ کشور دیگر از سنگ ایران فقط ۵ درصد بوده است. بنابراین صادرات سنگ خام ایران به شدت به کشورهای مالزی، ایتالیا، هند و بالاخص کشور چین وابسته است.

از بندر تا شانگهای با ۲۵هزار تومان

«اکبر زنگنه» با اشاره به انگیزه صادرکنندگان برای فروش سنگ خام به چینی‌ها می‌گوید: هزینه ترانزیت یک تن سنگ از شیراز به تهران تقریبا ۲۵ هزار تومان است. این درحالی است که هزینه صادرات همین مقدار سنگ به کشور چین و تخلیه در شانگهای که هزاران کیلومتر دورتر از کشور ما قرار دارد هم ۲۵ هزار تومان است، اما در مقابل چینی‌ها سنگ خام را ۵۰ درصد گران تر خریداری می‌کنند.

او تاکید می‌کند که یک کانتینر ۲۰ تنی از چین تا ایران را با حداقل هزار دلار طی می‌کند، اما در زمان برگشت به کشور چین از بندر تا شانگهای را با ۱۵۰ دلار و حتی کمتر هم می‌رود.

زنگنه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به دلایل خام فروشی سنگ به چینی‌ها،‌ از پرهزینه بودن تولید در کشور به‌رغم وجود انرژی ارزان اشاره می‌کند و می‌گوید: اگرچه انرژی در کشور ما به نسبت سایر کشورها ارزان‌تر است، اما با وجود این، هزینه تولید در ایران به دلیل بالا بودن سایر هزینه‌های تولید و نیروی انسانی، بسیار بالاتر است.

به گفته رییس انجمن سنگ ایران، برخی از فعالان ایرانی که در شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج‌فارس واحد تولید و فروش سنگ دارند، برای فرآوری سنگ خام، حاضرند سنگ را هزاران کیلومتر دورتر و به کشور چین بفرستند، اما در ایران اقدام به فرآوری سنگ نکنند؛ چراکه فرآوری سنگ در چین ارزان‌تر تمام می‌شود.

وی می‌افزاید: مواد اولیه، دستمزد، انرژی، سرمایه و تکنولوژی تولید از جمله عوامل تعیین‌کننده قیمت نهایی است. در کشور ما تنها انرژی ارزان قیمت در دسترس است که از آن به عنوان مزیت نسبی نام برده می‌شود. این در حالی است که سهم انرژی در تولید یک متر مربع سنگ، فقط ۳ درصد است.زنگنه در ادامه با اشاره به بهره‌‌وری پایین در تولید سنگ در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: در کشور ما از هر تن سنگ تقریبا حدود ۱۲ متر مربع سنگ تولید می‌شود، در حالی که این آمار در کشورهای اروپایی حدود ۱۵ متر مربع و در کشور چین بیش از ۱۸ متر مربع است.

عبور از جراحی بزرگ

او با اشاره به اینکه اجرای طرح تحول اقتصادی و آزاد سازی قیمت حامل‌های انرژی تاثیر چندانی بر افزایش قیمت سنگ نخواهد گذاشت، تاکید می‌کند: در صورتی که قیمت حامل‌های انرژی ۵ برابر افزایش یابند، قیمت تمام شده تولید سنگ، تنها ۱۵ درصد افزایش خواهد یافت. بنابراین معضل صنعت سنگ قیمت حامل‌های انرژی نیست و باید راه‌حل معضلات این صنعت را در جای دیگری جست.بر اساس اظهارات رییس انجمن سنگ ایران، هزینه تامین سرمایه نیز در کشور ما بالاتر از سایر کشورها است. به گونه‌ای که هزینه سرمایه‌گذاری در کشور چین، حدود ۲ درصد است. در حالی که هزینه تامین سرمایه در ایران بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است.

اما مشکلات صنعت سنگ، فقط منحصر به بهره‌وری پایین نیست، بلکه هزینه نیروی انسانی نیز در کشور ما به نسبت سایر کشورها بالاتر است.به گفته رییس انجمن سنگ ایران، هزینه نیروی انسانی در کشورهای اروپایی حدود یک یورو یا یک دلار است. در کشور چین کمتر از یک دلار است، اما در کشور ما به بیش از ۴دلار به ازای هر یک متر مربع می‌رسد. در این شرایط قدرت رقابت تولیدکنندگان داخلی در بازارهای خارجی به همین نسبت کاهش می‌یابد.

حیاط خلوت را گرفتند

به گفته زنگنه تا همین چند سال پیش صادرات سنگ ایران عمدتا به کشورهای عراق، افغانستان و برخی از کشورهای آسیای میانه بوده است، اما همزمان با شروع بحران اقتصادی در غرب، این کشورها که تا حدی حیاط خلوت سنگ ایران به شمار می‌رفتند مورد توجه سایر کشورهای صادر کننده سنگ از جمله چین، ایتالیا، اسپانیا و ترکیه قرار گرفت. به این ترتیب حلقه صادرات سنگ ایرانی برای صادرکنندگان بیش از پیش تنگ شده است.

اوضاع فرآوری بهتر از خام

به گفته اکبر زنگنه اوضاع سنگ صادراتی در بخش فرآوری شده، اندکی بهتر و متعادل‌تر از بخش خام است.در سال ۸۷ بیش از ۱۳۷ هزار و ۷۰۰متر مربع سنگ فرآوری شده به خارج از کشور صادر شده که بیش از ۶۴ میلیون دلار برای کشور ارز آوری داشته است.

از این میان، کشور آذربایجان با اختصاص ۲۲ درصد از سنگ صادراتی ایران بیشترین سهم را در میان سایر کشورها داشته و امارات نیز که مقصد ۱۳ درصد از سنگ صادراتی ایران بوده، به عنوان دومین مقصد سنگ صادراتی ایران شناخته می‌شود. عربستان،‌ کویت، عراق، چین و ... هم دیگر مقاصد سنگ صادراتی ایران هستند.