محمدصادق جنان صفت

براساس گزارش‌های رسمی، در سال ۱۳۸۵، دولت ایران ۵۱میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار درآمد از صادرات نفت به دست آورده است. در صورتی که میانگین نرخ دلار در سال گذشته را ۹۰۰ تومان فرض کنیم، درآمد دولت از صادرات نفت نزدیک به ۴۶هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

این پرسش همیشه برای مردم وجود داشته و دارد که پول نفت چه می‌شود؟ براساس قانون و عرف این میزان درآمد حاصل از صادرات نفت مطابق با بودجه‌های سالانه که از سوی دولت تهیه و در مجلس تعدیل و تصویب و توسط شورای نگهبان تایید می‌شود، به فعالیت‌های مختلف اختصاص داده می‌شود. پرسش دیگر که البته نزد کارشناسان و اقتصاددانان مطرح است و به تازگی در کانون توجه قرار گرفته، این است که آیا تخصیص این میزان درآمد حاصل از فروش نفت با کارآمدترین شکل هزینه می‌شود یا نه؟ این پرسش در سال‌های اخیر جدی‌تر شده و در گزارشی که از سوی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران منتشر شده، درباره آن به طور جدی بحث شده است. در گزارش اتاق تهران تاکید شده است که حاصل صدها میلیارد دلار درآمد نفت، تاسیس ده‌ها بنگاه عریض و طویل دولتی است که میانگین بازده سرمایه‌گذاری آنها ۲ تا ۳درصد است که نه تنها سودی برای اقتصاد کشور ندارند، بلکه پاسخگوی هزینه‌های روزآمد کردن و نوسازی خود نیز نیستند.

این وضعیت بیش از نیم قرن است که در ایران تجربه شده و فایده چندانی هم برای مردم و اقتصاد نداشته است.

تنها دستاورد این وضعیت پیدا شدن مدیران دولتی است که هر کدام صدها میلیارد تومان پول در اختیارشان قرار گرفته و آن را به صورت سلیقه‌ای و در بهترین حالت بر اساس بودجه‌های سالانه که عمدتا یک سند سیاسی است هزینه می‌کنند. مردم از این میزان پول به صورت مستقیم نفعی نمی‌پرند. پرسش بعدی این است که چه می‌توان کرد؟چگونه می‌توان پول نفت را با بهره‌وری بالا به کار گرفت؟ اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان تهران پیشنهاد کرده است که زمینه‌های قانونی و اجرایی لازم و کافی تهیه شود که درآمد حاصل از فروش نفت به صورت وام به بخش‌خصوصی داده شود تا آنها بر پایه بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری از آن استفاده کرده و در مقابل و با نرخ بازار بهره پول را به دولت برگردانند. به نظر می‌رسد پیشنهاد اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان تهران که احتمالا توسط گروهی از فعالان بخش‌خصوصی و با همکاری کارشناسان اقتصادی تهیه شده است می‌تواند پایه‌ای برای یک بحث بنیادین باشد. پول نفت را چگونه خرج کنیم تا مردم ایران بیشترین نفع را از آن ببرند. هر حالت تازه و مدرن که از وضعیت فعلی دور شده و شرایط را گونه‌ای کند که دولت‌ها از درآمد صادرات نفت کمتر استفاده کنند از وضعیت فعلی کارآمدتر است. در حالت فعلی فقط دولت‌ها و مدیران بنگاه‌های دولتی‌اند که بیشترین نفع را می‌برند و تعداد آنها کمتر از ۱۰۰۰نفر است. این یک موضوع ملی است که باید در جریان بحث‌های خصوصی‌سازی در کانون توجه قرار گیرد.