بازگشت به سیاست تنش صفر

گروه جهان: رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، امروز به کویت می‌رود تا روابط دوجانبه و تحولات یمن را با رهبران این کشور در میان بگذارد. اردوغان پیش از سفر به کویت در گفت‌وگو با خبرگزاری کویتی «کونا» اعلام کرد که هیچ فرقی میان امنیت و ثبات کویت با امنیت و ثبات ترکیه وجود ندارد. او در عین حال افزود: برقراری ثبات در یمن امری مهم است و موفقیت‌آمیز بودن مرحله دوم که مبتنی بر راه‌حل سیاسی است، مساله‌ای بسیار بااهمیت است. با این حال، با توجه به تجدید حملات گاه و بی‌گاه عربستان علیه یمن، سفر اردوغان به کویت اهمیت می‌یابد.

فرار از نسل‌کشی

امسال صدمین سالگرد نبرد گالیپولی در ترکیه مصادف شده بود با حملات ائتلاف عربی در یمن. بسیاری از دولت‌های اروپایی از جمله روسیه که تعاملاتی با آنکارا دارند کشتار ارامنه در ترکیه را «نسل‌کشی» خواندند. به گزارش نیویورک تایمز، گفته می‌شود امسال برای اولین بار مقام‌های ترکیه در مراسمی که به مناسبت کشتار ارامنه برگزار شده بود شرکت کرده و اگرچه از کاربرد واژه نسل‌کشی پرهیز داشتند اما کشتار ارامنه در دولت عثمانی را محکوم کردند. این گزارش می‌افزاید: ترکیه برای فرار از فشارهای داخلی و بین‌المللی و منحرف کردن افکار عمومی از داخل به سوی تحولات یمن سفر به کویت را در صدر برنامه‌های خود قرار داد. اگرچه شاید در این مورد اندکی اغراق شده باشد اما بی‌تردید می‌توان گفت ترکیه در قبال تحولات یمن سیاست فعالانه‌ای در پیش گرفته است.

یکی به نعل، یکی به میخ

پس از آنکه دولت ترکیه تمام قد از اقدام ائتلاف عربی علیه یمن حمایت کرد، این نظر در بسیاری از محافل مطرح شد که دستور کار سیاست خارجی ترکیه از وضعیت «تنش صفر با همسایگان» در حال‌گذار به سیاستی دیگر است که «ستیز با همسایگان» در صدر آن است. پس از سفر اردوغان به تهران و عدم همراهی اردوغان با عربستان بر سر اعزام نیروی زمینی به یمن، دولت عربستان از اقدام حزب عدالت رخ در هم کشید. بنابراین، عربستان به سوی مصر و پاکستان روی آورد. ترکیه که پیشتر خود را الگویی برای منطقه و جهان عرب معرفی کرده بود و برخی کارشناسان سخن از «نوعثمانی‌گری» ترک‌ها به میان می‌آوردند اما به نظر می‌رسد این کشور در تحولات منطقه در حاشیه قرار گرفته است. وقتی مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب شروع شد، عربستان هم یمن را در دستور کار خود قرار داد. واشنگتن پست می‌نویسد به نظر می‌رسد محور دیپلماسی در منطقه خاورمیانه ایران و عربستان باشند چرا که رقابت این دو کشور خود را در یمن، عراق، بحرین، لبنان و جاهای دیگر نشان می‌دهد. ترکیه که در این میان به دلیل نوع رابطه با غرب و عضویت در ناتو خود را در حاشیه می‌دید دیپلماسی منطقه خود را فعال‌تر کرده است. ترک‌ها همچنین برای کاستن از خشم آل‌سعود دست به دامان محور عربی شده‌اند. ترکیه می‌کوشد سیاست «یکی به نعل، یکی به میخ» را دنبال کند. از یکسو از اقدام نظامی ائتلاف عربی حمایت کرده و از سوی دیگر دست به فعالیت‌های دیپلماتیک زده تا زمینه صلح در یمن را فراهم سازد. از این رو اردوغان از نقش میانه‌رو و آشتی‌طلبانه‌ای که صباح الاحمد الصباح، امیر کویت در منطقه ایفا می‌کند، قدردانی کرد. در واقع، ترک‌ها به دنبال تشکیل ائتلاف ترکی- عربی- ایرانی در قضایای یمن هستند. ترکیه برای خروج از حاشیه‌نشینی در عرصه سیاست منطقه ای، به هر شکلی می‌کوشد نقش پیشین خود را بازیابد. اردوغان تلاش دارد تا «مذاکرات سیاسی فراگیر» را در یمن برگزار کند تا «فضای ثبات و صلح با مشارکت همگان در یمن» محقق شود. به گزارش گاردین، این «همگان» اشاره دارد به طرف‌های ذی‌نفع منطقه‌ای. اگرچه ائتلاف عربی و دولت مستعفی یمن که در ریاض اقامت دارد مخالف نقش‌آفرینی برخی کشورهای منطقه هستند اما اردوغان می‌کوشد طرف‌های درگیر در تحولات یمن را همراه با انصارالله و دولت یمن پشت یک میز بنشاند. سفر او به کویت شاید بتواند هم نقش سنتی حزب عدالت را احیا کند و هم بتواند زمینه‌ساز ‌گذار به سوی صلح در یمن و توقف جنگ شود.