رژه خوارج مصری

اریک تراگر تحلیلگر موسسه واشنگتن روز جمعه مصری‌ها بدترین روز در یک‌سال گذشته را تجربه کردند. «جبهه سلفی»- گروهی بنیادگرا که در جولای ۲۰۱۳ با سقوط پرزیدنت محمد مرسی از قدرت مخالفت کرد- «انتفاضه جوانان مسلمان» را در این روز علیه عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور، برگزار کرد و سایر گروه‌ها از جمله اخوان‌المسلمین هم به این اقدام لبیک گفتند. پیش‌بینی میزان و تاثیر این تظاهرات دشوار است، اما تقابلی سخت میان جوانان اسلامگرا و نیروهای امنیتی دولتی را سبب خواهد شد، چرا که هر دو طرف آن را مبارزه‌ای وجودی برای خود می‌پندارند. درواقع، سازمان‌دهندگان به شورش خود عنوان «نبرد برای هویت» می‌دهند و آشکارا خواهان سرنگونی السیسی هستند. در ویدئویی که در ۱۵ نوامبر در یوتیوب منتشر شد- که تاکنون ۱۷۲ هزار بازدیدکننده داشته- کنشگران جوان اسلامگرا، سیسی را به جلوگیری از اجرای قانون اسلامی (مانند آموزش رقص، ارتداد و زنا)، اجازه دادن به رسانه‌ها برای «توهین شبانه روزی به مقدسات» و مخالفت با تاسیس خلافت متهم می‌کنند. به همین ترتیب، ویدئوی موسیقایی «انتفاضه» در ۲۲ نوامبر السیسی را «فرعون» نامیده و محمد ابراهیم حمان، وزیر کشور، آنها را با تبهکارانی برابر می‌داند که از درخواست حضرت موسی(ع) برای پرستش «الله» سر باز زدند. به همین ترتیب، حامیان السیسی برای بی‌اعتبار کردن این انتفاضه به زبان دینی متوسل شده‌اند. در بیانیه اخیر، مفتی اعظمِ سابق «علی گومه» اسلامگرایان ضد السیسی را «خوارج» نامید. دلیل این است که سلفی‌های مصر همچون خوارج قرآن‌ها را بر دست گرفته و در خیابان‌ها رژه می‌رفتند. او با «غیراسلامی خواندن» قیام علیه السیسی افزود: «برافراشتن قرآن، یک توهین مذهبی است. اولین اقدام خائنانه که خوارج علیه علی انجام دادند همانا برافراشتن قرآن بود.» همچون درخواست‌های گذشته برای بسیج عمومی علیه السیسی، پیش‌بینی میزان تاثیرگذاری این تظاهرات دشوار است. در مجموع، سلفی‌های مصری به شدت دچار شکاف هستند و بزرگ‌ترین سازمان آنها- الدعوه السلفیه مستقر در اسکندریه- به شدت حامی السیسی بوده و درخواست برای قیام علیه او را رد کرده‌اند. افزون بر این، نیروهای امنیتی به شکلی موفقیت‌آمیز- هرچند با خشونت- تلاش‌های اخیر دیگر از سوی این سازمان اسلامی را سرکوب کرده و هیچ‌یک از آنها تاثیری بر خط سیر سیاسی مصر یا امنیت داخلی‌اش نگذاشته است. دولت السیسی از حمایت وسیعی در میان مردم برخوردار است؛ مردمی که از بی‌ثباتی‌ای می‌ترسند که انتفاضه رگه‌هایی از آن را نشان داده است. حجم عظیمی از مصری‌ها از برخورد دولت با معترضان حمایت کرده‌اند و مهم هم نیست که آیا آنها محق سرکوب بودند یا خیر. با این حال، سازمان‌دهندگان انتفاضه درایت استراتژیک را بروز داده‌اند. آنها هم از حامیان خود خواسته بودند تا پس از نماز جمعه از مساجد راهپیمایی کنند. این به معترضان اجازه می‌داد تا بتوانند پیش از درگیر شدن با نیروهای امنیتی خود را گروه گروه کنند، همان گونه که سازمان‌دهندگان آشکارا آنها را به انجام این کار تشویق می‌کردند. به مشارکت‌کنندگان همچنین آموزش داده شد که در میادین عمومی محله خودشان تجمع کنند، چراکه برخی معتقد بودند این اقدام می‌تواند باعث تکثیر اعتراض‌ها در شهرهای اصلی شود. افزون بر این، اخوان‌المسلمین و سلفی‌های ضد رژیم در پشت این انتفاضه متحد شده‌اند که می‌تواند به تدریج باعث افزایش جمعیت شود. معترضان همچنین شامل اوباش هوادار مرسی است که «اولترا» نامیده می‌شوند. این «اولتراها» به شدت مبارزان را علیه نیروهای امنیتی تحریک می‌کنند. با توجه به اینکه این انتفاضه به صراحت خواهان سقوط مرسی و به دنبال تقابل است، دولت هم با نیرویی چشمگیر پاسخ خواهد داد. به همین دلیل، تصاویر ارسالی از مصر در روز جمعه احتمالا سیاست‌گذاران آمریکایی را مشوش خواهد کرد و انتقادهای جدیدی مطرح خواهند کرد و احتمالا قاهره را تنبیه کنند. واشنگتن باید در برابر این مساله بایستد. درحالی‌که دولت اوباما حق دارد به‌دلیل سرکوب خشونت‌بار تظاهرات مسالمت‌جویانه اتخاذ موضع کند اما انتفاضه روز جمعه در مصر از سوی سلفی‌ها درخواستی صریح برای خشونت است. افزون بر این، واشنگتن نباید هیچ توهمی درباره توانایی‌اش برای تاثیرگذاری مثبت بر کشمکش‌های سیاسی داخلی در مصر داشته باشد. بار دیگر، دولت و مخالفان اسلامی‌اش این ستیز را «وجودی» می‌نگرند و بنابراین السیسی هماهنگ شدن رادیکال‌ها را «خودکشی» می‌پندارد. در این چارچوب، انتقاد گسترده از قاهره احتمالا رادیکال‌ها را تشویق و دولت مورد حمایت ارتش را از خود بیگانه خواهد کرد که هیچ‌یک به نفع واشنگتن نخواهد بود.