دنیای اقتصاد-آناهیتا پولاد: مناقشه ایالات‌متحده با کره‌شمالی می‌تواند جرقه آغاز یک نبرد اقتصادی با چین باشد. سی‌ان‌بی‌سی با مطرح کردن این احتمال، جنبه‌های مختلف موضوع را بررسی کرده‌ است. خط و نشان‌های نظامی متقابل آمریکا و کره‌شمالی می‌تواند دورنمای یک رویارویی اقتصادی بین آمریکا و چین را ایجاد کند. محور این مناقشات مجموعه تحریم‌هایی است که علیه پیونگ‌یانگ تنظیم شده‌اند و هدف از وضع آنها مهار جاه‌طلبی «کیم‌جونگ‌اون» مبنی بر دستیابی به موشک‌های هسته‌ای با توان هدف قرار دادن سرزمین اصلی آمریکا عنوان شده ‌است.

اما این تلاش‌ها تاثیر چندانی بر کاهش مناقشات جنگ‌طلبانه نداشته و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، انتقادات خود را از پکن تکرار کرده است. ترامپ می‌گوید پکن باید با موضع‌گیری سخت‌تر علیه پیونگ‌یانگ از تنش‌ها بکاهد. او می‌گوید: «من فکر می‌کنم که آنها می‌توانند کارهای بیشتری بکنند و فکر می‌کنم کارهای بسیار بیشتری خواهند کرد.»

ترامپ به خبرنگاران گفت: «ما در تجارت با چین سالانه صد‌ها میلیون دلار از دست داده‌ایم. آنها می‌دانند من چه احساسی دارم. اوضاع این‌طور نخواهد ماند.» این در شرایطی است که ترامپ کره‌شمالی را تهدید کرده است که در صورت دنبال کردن برنامه تولید سلاح‌های هسته‌ای، «آتش و خشم» را در مورد این کشور اعمال خواهد کرد. مجموعه پرتاب‌های آزمایشی موفقیت‌آمیز کره‌شمالی با اظهارات تهدیدآمیز «کیم جونگ اون» مبنی بر شلیک موشک به قلمرو آمریکا در گوام همراه شده است.

تحریم‌های بی‌اثر

جدیدترین دور تحریم‌ها مجموعه جدیدی از محدودیت‌هاست که روز شنبه گذشته به اتفاق آرا در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شد. موضوع‌ این تحریم‌ها صادرات زغال‌سنگ، آهن، سنگ‌آهن، سرب، سنگ معدن سرب و غذاهای دریایی از کره‌شمالی است. این تحریم‌ها همچنین کشورهای دیگر را از به‌کارگیری کارگران جدید از کره‌شمالی باز می‌دارد، از شکل‌گیری سرمایه‌گذاری مشترک جدید جلوگیری می‌کند و مانع از سرمایه‌گذاری جدید در سرمایه‌گذاری‌های مشترک فعلی می‌شود.

اما تحریم‌های اقتصادی در قبال کره‌شمالی تاکنون بی‌اثر بوده‌اند زیرا این کشور همواره توانسته است راه‌هایی برای دورزدن آنها بیابد. به‌گزارش سازمان ملل متحد که در ماه فوریه منتشر شد «هر روز بر اندازه، دامنه و پیچیدگی‌های این تکنیک‌های گریز، افزوده می‌شود.» در این گزارش آمده است: «نها‌دها و بانک‌های معینی توانسته‌اند در شرایط تحریم از طریق کارگزاران خود به فعالیت ادامه دهند. این کارگزاران در زمینه انتقال پول، انسان و کالا (از جمله سلاح و سایر متعلقات مربوطه) از مرزها، آموزش دیده و متبحر هستند.»

چین، همسایه مهربان

تاکنون بزرگ‌ترین جریان کالا و پول در مرزهای کره‌شمالی، در مرز این کشور با چین جریان داشته است. براساس آمار پایگاه داده‌های «کامترید» سازمان ملل، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری کره‌شمالی محسوب می‌شود و در سال ۲۰۱۵ تقریباً ۸۵ درصد از حجم کل معاملات کره‌شمالی با چین بوده است. زغال‌سنگ و سایر مواد معدنی بیش از ۴۰ درصد صادرات کره‌شمالی در سال ۲۰۱۵ را تشکیل می‌دادند. پس از آن، منسوجات با ۲۹ درصد، فلزات با ۷ درصد و ماشین‌آلات با ۶ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بیشترین واردات کره‌شمالی را نیز منسوجات، ماشین‌آلات و مواد خام نظیر مواد معدنی، فلزات و انواع پلاستیک تشکیل می‌دهد.

با وجود اینکه چین گام‌هایی در جهت کاهش واردات از کره‌شمالی برداشته است، اما براساس داده‌های اداره گمرک چین، صادرات به کره‌شمالی در نیمه نخست سال جاری نزدیک به ۳۰ درصد افزایش یافته است. در طول یک بازه‌ شش ماهه جریان کلی تجارت در مرز چین - کره‌شمالی با افزایش ۱۰ درصدی به ۶۵/ ۲میلیارد دلار رسیده است. به همین دلیل منتقدان تحریم‌های کره‌شمالی معتقدند تحریم‌ها در قطع جریان پول و کالا به سمت رژیم حاکم در پیونگ‌یانگ موفق نخواهند بود. برخی از این منتقدان خواستار وضع «تحریم‌های ثانویه» شده‌اند که نتیجه آن قطع تجارت و جریان مالی با هر کشوری است که با کره‌شمالی به کسب‌و‌کار بپردازد.

تحریم‌های ثانویه برای دوستان کیم

کریس ون هولن، سناتور آمریکایی به خبرنگاران گفت: «ما به چین می‌گوییم که باید بین همکاری تجاری با کره‌شمالی و آمریکا یکی را انتخاب کند. نمی‌تواند هر دو را باهم داشته باشد.» ماه گذشته کریس ون هولن با همکاری پت تومی، دیگر سناتور آمریکایی، لایحه‌ای ارائه کرد که به موجب آن بر کشورها و سایر طرف‌های سومی که با شرکت‌ها و اشخاص در کره‌شمالی به کسب‌و‌کار بپردازند، تحریم‌های ثانویه‌ اعمال خواهد شد. تحریم‌های ثانویه سلاح مالی قدرتمندی محسوب می‌شوند که به دولت آمریکا اجازه می‌دهند دسترسی بانک‌های خارجی به سیستم مالی آمریکا را محدود کنند. کاخ سفید در اواخر ماه ژوئن تحریم‌های ثانویه‌ محدودی علیه دو شهروند چینی و یک شرکت کشتیرانی اعمال کرد که در توسعه سلاح‌های اتمی به کره‌شمالی کمک کرده بودند. همچنین بانک «دنگ‌دونگ» را که یک بانک منطقه‌ای چینی است، به پولشویی برای کره‌شمالی متهم کرد.

بنا بر ادعای دیوید کوهن، یکی از افسران عالی‌رتبه سیا در زمان ریاست‌جمهوری اوباما، تحریم‌های ثانویه فراتر از قطع جریان نقدینگی و تجهیزات به سمت کره‌شمالی است. این تحریم‌ها با فشار بر جریان نقدینگی اشخاص، هم‌پیمان‌های «کیم جونگ اون» را تحت فشار قرار می‌دهد. او در یادداشتی نوشت: «اعمال تحریم‌های ثانویه پیام مقتدرانه‌ای به رهبر کره‌شمالی مخابره ‌خواهد کرد. این پیام حاکی از آن است که شرایط به گونه‌ای درحال وخیم شدن است که می‌تواند به تقابل او و نخبگان پیونگ‌یانگ بینجامد. نخبگانی که مخالف ادامه زمامداری او هستند.»

ائتلاف با آمریکا، همه برای یکی

اما اعمال تحریم‌های ثانویه که بانک‌های شاخص و شرکت‌های دولتی چینی را هدف قرار می‌دهند، خطر اقدامات تلافی‌جویانه چینی‌ها را به‌دنبال خواهد داشت. نیکولاس برنز، سفیر آمریکا در ناتو در زمان جورج دبلیو بوش، در مصاحبه‌ای گفت: «به منظور کاهش این ریسک، کاخ سفید ناچار است ائتلاف‌ گسترده‌تری با کشورهای آسیایی ایجاد کند. توسعه چنین ائتلافی برای دستگاه دیپلماسی کنونی ایالات متحده کار ساده‌ای نخواهد بود. این در شرایطی است‌ که آمریکا سفیری در کره‌جنوبی ندارد و بسیاری از مناصب مربوطه خالی هستند. ما ناگزیریم این مقامات را نیز منصوب کنیم.»