دست‌نشانده القاعده - ۳۱ شهریور ۹۵

جنیفر کافارلا
ترجمه: محمدحسین باقی

در بخش قبل به استراتژی حکومتی النصره و برنامه‌هایش برای سوریه پسااسد اشاره کردیم. در این بخش ادامه بحث با اشاره به کمیسیون‌های مختلفی که در سوریه شکل گرفته از سر گرفته می‌شود. نویسنده معتقد است هر چند ممکن است به دلیل حملات از سرعت نفوذ النصره در سوریه کاسته شود، اما نمی‌توان این گروه را به‌طور کامل از سوریه حذف کرد.

رئیس کمیسیون شریعت (ASC) در میان جناح‌های عمده در حال رفت و آمد است و به نظر می‌رسد النصره مواضع او را پذیرفته است. در سپتامبر 2013، مستندی فرانسوی با زیرنویس انگلیسی در مورد اقدامات دادگاه‌های اسلامی در حلب به بررسی وضعیت کمیسیون پرداخت و اعلام کرد که رئیس آن عضو النصره است. در عمل، برخی از شاخه‌های این کمیسیون مستقل از مجموعه اصلی عمل می‌کنند و برخی از قدرتمندترین شاخه‌ها در حومه جنوبی فعالند. هر شاخه‌ای از این کمیسیون دارای یک رئیس‌جمهوری و یک معاون است که هر دو از سوی رئیس کمیسیون و هیاتی از مجلس شورا منصوب می‌شوند اما اجازه ندارند اطلاعیه‌های عمومی صادر یا تصمیماتی بدون ارجاع به رئیس اصلی کمیسیون اتخاذ کنند. با این حال، صلاحیت و حوزه اقتدار این کمیسیون بر استان حلب کامل و تمام عیار نبود. در حومه غربی، جایی که کمیسیون مذکور مدعی حوزه اقتدار و عمل است، بازیگران میانه‌روتری وجود دارند که قوی‌تر هستند. در اینجا یک شبکه دیگری از دادگاه شریعت وجود دارد که دادگاه شریعت در حومه غربی حلب نامیده می‌شود و ظاهرا این دادگاه نفوذ بیشتری دارد. براساس سندی از کمیسیون شریعت که ساختار آن را تشریح می‌کند، چهار اداره ذیل دفتر ریاست کمیسیون وجود دارد:

1- دفتر اداری: شامل دفاتر امور مالی، تعمیر و نگهداری، منابع انسانی و آی. تی می‌شود.

2- دفتر عمران: شامل دفاتر موقوفات، خدمات، آموزش، پزشکی، اقتصاد، کمک‌های اولیه و امور مدنی می‌شود.

3- دفتر قضایی: شامل دفاتر قضات، آشتی، تحقیقات، ثبت نام و اموال زندانیان می‌شود.

4- دفتر پلیس: که مسوول تامین امنیت نقاط مختلف و بازداشتگاه‌ها است.

دفتر مدیریت عمومی و خدمات ظاهرا از سوی النصره اداره می‌شود و در ابتدا ریاست آن با شیخ ابو یاسین، از اعضای النصره بود. النصره با استفاده از این کنترل تلاش می‌کرد تا تامین تدارکات و خدمات به شهر و ارسال عکس از فعالیت‌هایش به توییتر خود در حلب را تضمین کند. النصره بر «مدیریت عمومی برای خدمات» در حلب نفوذ بالایی داشت که احتمالا به‌عنوان دفتر خدمات رسمی ASC خدمت می‌کرد. علاوه بر این، یک منبع مهم از تامین خدمات از سوی النصره ریشه در کنترل این گروه بر انبار‌های مهم غلات در حلب داشت. ظاهرا النصره این انبار‌‌ها را از گروه‌های شورشی به‌دست آورده است پس از آن که کمبود نان ساکنان را به این باور رساند که ارتش آزاد سوریه در حال سرقت آرد است. این مساله النصره را به تصرف این مجتمع‌ها واداشت. یکی از مقام‌های النصره در نهایت لاف‌زنی به بی‌بی‌سی می‌گفت «اعتبار النصره در رابطه با نظم و صداقت» بسیاری از سوری‌ها را واداشته تا از این گروه بخواهند که مسوولیت خدمات‌رسانی را بر عهده بگیرد. النصره بارها تلاش کرد تا قیمت نان را در این استان ثبات بخشد تا این اطمینان برای شهروندان حاصل شود که می‌توانند خدمات ضروری‌تر و بیشتری به‌دست آورند. در نهایت، جناح خدماتی النصره در کار تعمیر آسیب‌های برقی و زیرساخت‌های آبی دستی داشت. حلب برای النصره بسیار مهم است زیرا تلاش دارد تا خود را در ساختارهای محلی آن ادغام کند.

کمیته شرقی شریعت

در 12 دسامبر 2012 النصره و 9 گردان محلی دیگر تشکیل «شورای مجاهدین» (MSC) را اعلام کردند که ائتلافی بود از نیروهای ضد اسد که متعهد به تداوم همکاری علیه رژیم در این استان بودند. این شورا ستون فقرات ائتلاف حکومتی النصره در شرق سوریه و نمایش دهنده شبکه شورشی و موفق النصره بود. با پشتیبانی شورای مجاهدین، النصره شروع به برقراری فعالیت‌های حکومتی خود کرد. النصره و گروه‌های محلی از این شورا تشکیل «هیات شریعت در منطقه شرقی» را در 9 مارس 2013 اعلام کردند. بلافاصله پس از این تاسیس، دادگاه شریعت یک رژه ارتشی/ پلیسی در این استان برگزار کرد که نشانه‌ای از قدرت و وحدت بود و وقتی شروع به تشکیل حکومت خود کرد یک اردوگاه آموزشی برای پلیس اسلامی تشکیل داد. جالب اینکه به دادگاه شریعت سطح بالایی از خودمختاری داده شده بود. النصره در ویدئویی با عنوان «دیدار از هیات شریعت در منطقه شرقی» در 3 نوامبر 2013، بخش‌ها و روسای بخش‌ها را معرفی کرد. همچون کمیسیون شریعت در حلب، دادگاه دیرالزور نیز متشکل از تعدادی دفتر بود مانند دفتر دعوت، خدمات پلیس و دفاتر خدمات محلی و تامین کمک‌های اولیه. در اوایل ژانویه 2013، النصره تمام مغازه‌ها را از الکل پاک و زنان را از پوشیدن شلوار منع کرد و شروع به آموزش مذهبی روزانه برای کودکان کرد. در کنار اینها، جلسات هفتگی «دعوت» هم برگزار می‌کرد. به گفته یک فرمانده النصره، در نیمه سال 2013 النصره از طریق تیم‌های ویژه محلات اقدام به توزیع نان پخته شده، برق و‌ آب رایگان و خدمات بهداشتی کرد که از سوی کلینیک‌های کوچک تدارک دیده شده بود. اینها به همگان- فارغ از اینکه به کدام زیرشاخه تعلق دارد- تعلق می‌گرفت. استراتژی النصره در همکاری با سایر گروه‌های شورشی در سوریه تا کنون موفق بوده است. استراتژی این گروه نشان‌دهنده کارآمدی مشترک نظامی و عملیات اجتماعی است که احتمال اجرای رویکرد این گروه در بلندمدت در سوریه پسااسد را به دنبال دارد. تفاوت در ساختار و تشکیل دادگاه‌ها در هر منطقه نشان از رویکرد ظریف و مرحله بندی شده از سوی النصره دارد که در مناطق مختلف سوریه بسته به شرایط آن منطقه دنبال می‌شود. هدف بلندمدت البته برقراری قانون اسلام در تمام سوریه است. بنابراین، عمل‌گرایی محلی و انعطاف‌پذیری ساختارهای حکومتی النصره نباید به‌عنوان شاهدی دال بر میانه روی این گروه نسبت به داعش تلقی شود. این گروه هر جا بتواند ساختاری شکل می‌دهد. این ساختارها هرم‌وار عمل می‌کنند و در فردای پسااسد دست النصره را برای بازی در صحنه سوریه باز می‌گذارد. النصره تلاش دارد تا روش خود در برقراری مشروعیت مردمی را دنبال کند. اگرچه ممکن است حملات نیروهای ائتلاف از سرعت النصره بکاهد اما نابودی کامل این گروه محل سوال است زیرا شبکه‌ها و هرمی که این گروه در سوریه تشکیل داده جایگاهش را در آینده سوریه حفظ می‌کند.