تاثیر طرح مالیات بر ارزش افزوده در صنعت خودرو

مژگان میرزایی

اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده که از ابتدای مهرماه به مرحله اجرا گذاشته شد این روزها تبدیل به داغ‌ترین سوژه خبری کشور شده است، به‌طوری‌که اجرای آن با واکنش بسیاری از سوی تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو همراه بوده است.

براساس قانون مالیات بر ارزش افزوده که در‌حال‌حاضر تنها مشمول تولیدکنندگان شده و اصناف از آن معاف هستند، واردکنندگان و توزیع‌کنندگان عمده کالا و خدمات مصرفی مکلف شده‌اند که ضمن شناسایی سلسله مراتب تهیه و توزیع کالای خود، در فاکتور فروش از مصرف‌کننده نهایی نیز سه درصد مالیات را دریافت کنند.

اما اجرای این طرح به‌دلیل عدم شفاف‌سازی از سوی سازمان امور مالیاتی از همان ابتدا با مشکلات بسیاری همراه بود، اجرای یکباره این طرح بدون اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی موجب سردرگمی تولیدکنندگان، واردکنندگان و مصرف‌کنندگان در تمام صنایع من جمله صنعت خودرو شده به‌طوری‌که در‌حال‌حاضر و با وجود آغاز اجرای طرح، هنوز چگونگی اخذ مالیات از مصرف‌کنندگان خودرو و تاثیر آن بر روی قیمت این کالا نامشخص است.

نامشخص بودن چگونگی اجرای طرح بهترین فرصت را برای دلالان بازار خودرو به وجود آورده و موجب شده که از زمان آغاز اجرای طرح تاکنون، قیمت برخی محصولات در بازار ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار تومان افزایش یابد که این امر در صورت عدم شفافیت طرح تداوم خواهد داشت.

علاوه بر افزایش قیمت خودرو در بازار و براساس تماس‌های تلفنی برخی خریداران خودرو با روزنامه «دنیای اقتصاد» ظاهرا برخی خودروسازان اخذ عوارض سه درصدی مالیات بر ارزش افزوده را از متقاضیان آغاز کرده‌اند به‌طوری‌که در فاکتورهای این دسته از خریداران مبلغی بابت مالیات بر ارزش افزوده قید شده است، هرچند خودروسازان این امر را تایید نکرده و مدعی هستند که هنوز قیمت خودرو را تغییر نداده‌اند، اما شواهد حکایت از آن دارد که اخذ مالیات از سوی برخی خودروسازان آغاز و خریداران ملزم به پرداخت آن شده‌اند.

از سوی دیگر اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده با واکنش‌های بسیاری از سوی تولیدکنندگان مواجه شده به‌طوری‌که برخی از خودروسازها همچون مدیرعامل سایپا اجرای این قانون را برای تولیدکنندگان مثبت ارزیابی کرده و معتقد است که با اجرای این طرح توان نقدینگی بنگاه‌های تولیدی افزایش می‌یابد.

اما قطعه‌سازان خلاف نظر خودروسازان را داشته و اجرای این طرح را به ضرر تولید می‌دانند به‌طوری‌که دبیر انجمن قطعه‌سازان معتقد است اخذ سه درصد مالیات بر ارزش افزوده کسری ۵/۱درصدی گردش مالی شرکت‌های قطعه‌سازی را حداقل مدت ۶ ماه به همراه خواهد داشت.

وی عنوان می‌کند که خودروسازان بلافاصله و در هنگام فروش قادر به دریافت مالیات پرداختی خود از مشتری هستند در حالی که قطعه‌سازان باید چندین ماه در انتظار دریافت اعتبار خود باشند و طی این مدت نیز ناچار هستند که مالیات را از نقدینگی خود پرداخت کنند به همین دلیل اجرای آن قطعه‌سازان را با مشکل نقدینگی مواجه خواهد کرد.اما آنچه که این دو مدیر و دست‌اندرکار خودرو به آن اعتقاد دارند عدم افزایش قیمت خودرو است، خودروسازان و قطعه‌سازان معتقدند که پیش از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز تولیدکنندگان سه درصد مالیات در قالب قانون تجمیع عوارض را پرداخت می‌کردند، اما تفاوت این دو روش در آن است که در مالیات بر تجمیع عوارض فروشنده می‌توانست چندماه پس از فروش، مالیات خود را پرداخت کند، اما در طرح مالیات بر ارزش افزوده بلافاصله پس از فروش باید مالیات را به دولت پرداخت کند.

قیمت خودرو تغییر نخواهد کرد

به گفته فرزادنشان مدیرفروش شرکت سایپا اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده هیچ تاثیری روی قیمت خودرو نخواهد داشت.

نشان با تاکید بر عدم تاثیر این طرح بر روی قیمت خودرو اظهار داشت: شرکت‌های خودروساز پیش از اجرای این طرح نیز سه درصد مالیات به عنوان تجمیع عوارض به دولت پرداخت می‌کردند و در‌حال‌حاضر همین سه درصد را باید به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند به همین دلیل نباید قیمت خودرو تغییر کند.

پیش از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده نظام مالیات بر مصرف در چارچوب قانون مالیات بر تجمیع عوارض محاسبه می‌شد که براساس آن اکثر کالاها مشمول مالیات و عوارض سه درصدی می‌شدند در روش مالیات برارزش افزوده نیز همان سه درصد از مودیان اخذ می‌شود با این تفاوت که نرخ مالیات بر ارزش افزوده ۵/۱درصد پیش‌بینی شده که با احتساب ۵/۱درصد عوارض شهرداری‌ها جمعا به سه‌درصد مالیات و عوارض بالغ می‌شود که با این شرایط می‌توان گفت که مالیات و عوارض اخذ شده از تولیدکنندگان تفاوتی نکرده. فقط برخی از بخش‌های تولید که تاکنون به طریقی مالیات پرداخت نمی‌کردند می‌باید به به طور شفاف و کامل مالیات سه درصد خود را پرداخت کنند. به گفته نشان تمام بخش‌های تولیدی خودرو تاکنون مالیات خود را پرداخت کرده‌اند، اما برای بیمه محصولات تولیدی مالیات سه درصد محاسبه نمی‌شد که با اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده از این پس سه درصد نیز برای بیمه خودرو محاسبه می‌شود به همین دلیل از ابتدای مهر ماه هزینه به بیمه خودرو در حدود ۷ تا ۸هزار تومان افزوده شده است.

افزایش قیمت طبیعی است

برخلاف خودروسازان که معتقدند که با اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده قیمت خودرو افزایش نمی‌یابد برخی کارشناسان، افزایش قیمت در طرح مالیات بر ارزش افزوده را طبیعی می‌دانند به اعتقاد این کارشناسان با اجرای این طرح هزینه پرداخت مالیات به طور مستقیم به خریدار منتقل می‌شود که این امر به معنی افزایش قیمت خودرو خواهد بود.

سعید لیلاز یکی از کارشناسان صنعت خودرو نیز در این خصوص می‌گوید: طرح مالیات برارزش افزوده در هر صنعتی که اعمال شود قیمت تمام شده را افزایش می‌دهد. اما در نهایت اتکا دولت به منابع مالیاتی موجب افزایش درآمد دولت می‌شود که این امر کاهش اتکا دولت به درآمد نفتی را در پی‌خواهد داشت که محقق شدن این امر به نفع تولید در کشور خواهد بود.

لیلاز معتقد است در حال حاضر تولیدکنندگان داخلی از واردات بیشترین آسیب را می‌ببینند تا از پرداخت عوارض سه‌درصد. پس با توجه به این شرایط پرداخت عوارض سه‌درصد نمی‌تواند برای تولیدکنندگان مشکل‌ساز باشد.

به گفته برخی کارشناسان با اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده دست دلال‌گری در بازار کوتاه می‌شود که این امر در نهایت به نفع تولیدکننده و مصرف کننده تمام خواهد شد.

لیلاز در پاسخ به این پرسش که آیا با اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده دست دلال‌گری در بازار خودرو کوتاه می‌شود یا خیر می‌گوید: اگر برای تولید و محصول فاکتور صادر شود جلوی دلال‌گری گرفته خواهد شد اما در کشور ما یا فاکتور صادر نمی‌شود یا فاکتورهای صادر شده صوری است که این امر موجب می‌شود چشم‌‌انداز این طرح مبهم بماند.

لیلاز در ادامه با اشاره به این که فضای تولید در کشور مناسب نیست و تغییر روش مالیاتی نیز نمی‌تواند کارساز باشد عنوان می‌کند: مشکل صنعت ما پایین‌بودن نرخ بهره‌وری است که این امر افزایش قیمت تمام شده را در پی دارد به همین دلیل تغییر روش اخذ مالیات نمی‌تواند کمکی به این صنعت کند به طوری که تا سال ۸۰ در حدود ۸۵درصد مالیات از بخش تولید اخذ می‌شد اما با کاهش این نرخ و اخذ مالیات ۲۵درصدی از سال ۸۰ به بعد باز هم مشکل تولید برطرف نشد که این امر تنها به دلیل بهره‌وری پایین در این صنعت است.

خودروهای وارداتی گران می‌شود

فریدزاوه کارشناس صنعت خودرو نیز در خصوص تاثیر اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده بر قیمت خودرو می‌گوید: اجرای این طرح هم روی قیمت خودروهای وارداتی و هم خودروهای داخلی تاثیر می‌گذارد و موجب افزایش قیمت آنها به مرور زمان می‌شود.

زاوه در ادامه با اشاره به این که طی چند ماه آینده خودروهای داخلی با افزایش قیمت مواجه می‌شود، عنوان می‌کند: برخی از زیرمجموعه‌های قطعه‌سازان به دلیل نداشتن دفاتر رسمی، تا کنون توانسته‌اند از پرداخت مالیات بر تجمع عوارض به گونه‌ای فرار کنند اما با اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده این دسته از قطعه‌سازان نیز ناچار به شفاف‌سازی در معاملات خود می‌شوند و باید عوارض مالیاتی خود را پرداخت کنند به همین دلیل طی ماه‌های آینده و با پرداخت عوارض از سوی این دسته از قطعه‌سازان ما شاهد افزایش قیمت خودروهای داخلی خواهیم بود.

زاوه در خصوص تغییر قیمت در خودروهای وارداتی نیز می‌گوید: مالیات تجمیع عوارض شامل خودروهای وارداتی نمی‌شد اما با اجرای طرح قانون مالیات بر ارزش افزوده خودروهای وارداتی نیز باید مالیات سه درصدی را پرداخت کنند که طبیعتا و با پرداختن این مالیات قیمت خودروهای وارداتی افزایش خواهد یافت.

علاوه‌بر مشمول شدن مالیات بر ارزش افزوده و پرداخت عوارض سه درصدی برای خودروهای وارداتی ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و مصرف سوخت نیز چندی پیش و براساس قانونی جدید خودروهای وارداتی را ملزم به پرداخت هزینه‌های خروج سه خودروی فرسوده معادل ۴میلیون و ۵۰۰هزار تومان کرد که با اجرای این طرح ما شاهد افزایش قیمت این دسته از خودروها خواهیم بود. حال با گذشت کمتر از سه ماه از زمان تصویب قانون قبلی دولت این بار این دسته از خودروها را مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده کرد که با اجرای این دو طرح خودروهای وارداتی افزایش قیمت چشمگیری را تجربه خواهند کرد.

زاوه معتقد است نگرانی تولیدکنندگان و واردکنندگان در حال حاضر اخذ عوارض سه درصدی نیست بلکه عدم‌ شفاف‌سازی در قوانین است به طوری که مسوولان هنوز چگونگی اخذ هزینه خروج خودروهای فرسوده برای برخی خودروهای تولید داخل و وارداتی مشخص نکرده‌اند که قانون دیگری را وضع و موجب سردرگمی بیشتر این قشر از جامعه شده اما در صورتی که آموزش لازم را به این گروه از افراد می‌دادند مشکل تا حدودی مرتفع می‌شد و نگرانی‌ها از میان می‌رفت.

از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند که این طرح موجب کاهش نقدینگی تولیدکنندگان می‌شود به طوری که در برخی موارد تولیدکنندگان باید بیش از عرضه محصولات خود مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کنند که این امر موجب به وجود آمدن مشکلات بسیار برای آنها می‌شود.

زاوه در خصوص تاثیر اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده بر نقدینگی تولیدکنندگان نیز می‌گوید: در روش مالیات ‌بر تجمیع عوارض مالیات چند ماه پس از فروش پرداخت می‌شد اما در روش مالیات بر ارزش افزوده باید پیش از فروش مالیات پرداخت شود که این امر بر روی نقدینگی تولیدکنندگان به طور مستقیم تاثیر می‌گذارد.

قیمت خودرو در بازار افزایش یافته

یکی دیگر از کارشناسان صنعت خودرو نیز درخصوص مشکلاتی که طرح مالیات بر ارزش افزوده در بازار خودرو به وجود آورده می‌گوید: از اوایل سال جاری ۵/۱درصد از مالیات سه درصدی تجمیع عوارض حذف شده اما در حال حاضر این ۵/۱درصد برگردانده شد و تولیدکنندگان ناچار به پرداخت سه درصد عوارض به عنوان قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند اما هنوز مشخص نیست که ۵/۱درصد حذف شده در اوایل سال آیا جایگزین می‌شود یا خیر؟

به گفته این کارشناس خودرو در زمان اجرای طرح تجمیع عوارض خدماتی مانند بیمه، کارت طلایی و ... شامل پرداخت مالیات نبود اما با اجرای قانون طرح مالیات بر ارزش افزوده این خدمات نیز باید مالیات پرداخت کنند که این عوامل بر روی قیمت خودرو تاثیر‌ می‌گذارد و حتی اگر شرکت‌های تولیدکننده ‌قیمت محصولات خود را افزایش ندهند قیمت در بازار افزایش خواهد یافت به طوری که از زمان اجرای طرح تاکنون قیمت خودرو در بازار ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار تومان افزایش یافته و در صورتی که این روش ادامه داشته باشد و بحث تعویق طرح از میان برود باز هم خودرو ۵۰ تا ۱۰۰هزار تومان افزایش خواهد یافت. وی در ادامه می‌گوید: هنوز برخی ابهامات در این طرح از میان نرفته و با وجود آغاز اجرای طرح تولیدکنندگان نمی‌دانند که آیا باید قیمت خودرو را افزایش بدهند یا خیر؟ در صورتی که اجازه افزایش قیمت به آنها داده شود مشکلی در نقدینگی برای آنها به‌وجود نخواهد آمد و در غیر این صورت تولیدکنندگان باید هزینه مالیات را از نقدینگی خود پرداخت‌کنندگان به همین دلیل به مرور با مشکل نقدینگی مواجه خواهند شد.

همچنین به گفته سرایی‌نیا، مدیر فروش و بازاریابی ایران‌خودرو افزایش قیمت برخی محصولات ایران‌خودرو در پی اعمال فشار شرکت‌های بیمه‌ای برای افزایش سه‌درصدی حق بیمه خودرو صورت گرفته که در صورت توقف اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، هزینه اضافی دریافت شده از خریداران به آنها برگردانده خواهد شد.