ضرورت تغییر در روابط ایران و آمریکا

حسین موسویان در کنفرانس «بررسی استراتژی تحولات ژئوپلیتیک و اقتصادی جهان» که توسط وزارت خارجه سوئد، وزارت خارجه نروژ و موسسه بین‌المللی استراتژیک در اسلو - پایتخت نروژ - برگزار شده به مساله توافق اولیه میان ایران و گروه ۱+۵ و تاثیر روابط ایران و آمریکا در منطقه پرداخت.

به‌گزارش «ایسنا»، متن سخنرانی سیدحسین موسویان، عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به این شرح است:ایران و گروه ۳+۳ پس از یک دهه شکست مذاکرات هسته‌ای توانستند در ۲۴ نوامبر سال ۲۰۱۳ به یک توافق اولیه یعنی برنامه اقدام مشترک دست یابند. چندین دلیل برای این موفقیت اولیه وجود دارد که عبارتند از:

۱- انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۲۰۱۳ . ۲- مشارکت مستقیم ایران - آمریکا .۳- احترام آمریکا به حق غنی‌سازی ایران . ۴- تاثیر تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران. ۵-شکست دنیا برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران از طریق تحت فشار قرار دادن این کشور .

در واقع ایران به تحریم‌ها این‌گونه پاسخ داد:

۱- افزایش سانتریفیوژهای نصب شده به حدود ۲۰ هزار تا .

۲-تولید ۸ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده .

۳- افزایش سطح غنای بخشی از این اورانیوم از ۵/۳ درصد به ۲۰ درصد .

۴- گسترش سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر .

۵- تولید صفحه‌های سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران .

۶- ساخت دومین تاسیسات غنی‌سازی در نزدیکی فردو که زیرزمین قرار دارد.

موسویان در ادامه سخنانش به دستاوردهای مثبت توافق اولیه اشاره کرد و گفت: نتایج مثبت این توافق به‌این شرح است:

۱- تبدیل بخش زیادی اورانیوم غنی‌شده در سطح ۲۰ درصد ایران به اکسیدمناسب برای مصرف سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران. ۲- توقف غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از ۵ درصد . ۳- توقف نصب سانتریفیوژهای بیش‌تر در تاسیسات نطنز و فردو و قطعات در رآکتور در حال ساخت اراک . ۴- ایران تاسیسات غنی‌سازی جدید نصب نکرده است . ۵- ادامه کار سانتریفیوژ تحقیق و توسعه به‌گونه‌ای که موجب ذخیره اورانیوم غنی شده نمی‌شود . ۶- ایران به تعهدش برای بازفرآوری نکردن یا ساخت تاسیساتی که قابلیت بازفرآوری را داشته باشد متعهد بوده است . ۷- به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دسترسی به تاسیسات هسته‌ای‌اش را داده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گزارش سپتامبر خود تایید کرد که ایران به تعهداتش طبق برنامه اقدام مشترک پایبند بوده است.

در ازای آن گروه ۳+۳ دست به اقدامات زیر زده است:

1- تلاش‌هایش برای کاهش بیشتر صادرات نفت خام ایران را به حالت تعلیق در آورده و تحریم‌ها در بخش پتروشیمی، طلا و دیگر فلزات گرانبها به‌علاوه تحریم‌ها در بخش صنعت خودرو و موانع خرید قطعات در بخش هوایی غیرنظامی را لغو کرده است.

2- گروه ۳+۳ همچنین تحریم دیگری در ارتباط با قطعنامه‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل یا مرتبط با تحریم‌های اتحادیه اروپا - آمریکا صادر نکرده است.

3- این گروه علاوه بر این یک کانال مالی را برای تسهیل نقل و انتقالات پولی ایجاد کرده است. عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران افزود: ایران و گروه ۱+۵ به پیشرفت‌هایی برای رسیدن به یک توافق جامع دست پیدا کردند که به رسیدگی به مسائل کلیدی شامل آینده رآکتور آب سنگین اراک، تاسیسات غنی‌سازی فردو و دسترسی بیشتر بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران منجر شد، اگرچه آنها هنوز نتوانسته‌اند به توافق نهایی برسند. در نتیجه همین پیشرفت‌ها مذاکرات هسته‌ای تا ۲۴ نوامبر سال جاری تمدید شده و دو طرف به پایبندی‌شان به متن توافق اولیه ادامه می‌دهند.

موسویان تاکید کرد: «یک توافق نهایی باید منعکس‌کننده حقوق و الزامات اعضای معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و موافقتنامه پادمان جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.»

همزمان که مذاکره‌کنندگان رایزنی‌های خود را در مورد برنامه هسته‌ای ایران در نیویورک از سر می‌گیرند ایران و قدرت‌های جهانی با یک مرحله بسیار سخت برای پیمودن فاصله‌ها و دستیابی به یک توافق هسته‌ای جامع در سه ماه باقیمانده مواجهند و سخت‌ترین مسائل باقیمانده عبارتند از:

1- چگونگی تعیین اندازه و ظرفیت برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران .

2- یک چارچوب زمانی واقع‌بینانه برای لغو تحریم‌ها .

او در ادامه تاکید کرد یک توافق جامع باید از این عناصر برخوردار باشد:

1- نگرانی‌ها در مورد رآکتور آب سنگین اراک با تبدیل فنی آن به منظور کاهش ظرفیت تولید پلوتونیوم این رآکتور از ۱۰ کیلوگرم به یک کیلوگرم در سال کاهش خواهد یافت. علاوه بر این ایران با یک تعهد بلندمدت از ساخت تاسیساتی که قابلیت بازیافت پلوتونیوم از سوخت مصرف شده را داشته باشند پرهیز می‌کند.

2- ایران خواهد پذیرفت که فردو را به یک تاسیسات تحقیق و توسعه برای سانتریفیوژهایش و دیگر تکنولوژی صلح‌آمیز هسته‌ای‌اش تبدیل کند.

3- تهران متعهد خواهد شد تا به‌طور کامل به اقدامات شفاف‌سازی مورد توافق و نظارت بیشتر شامل امضا و اجرای پروتکل الحاقی عمل کند .

4- برای تعیین اندازه و ظرفیت برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران به‌گونه‌ای که نیازهای عملی صلح‌آمیز ایران را برآورد کند، یک راه‌حل باید این گونه باشد: - محدود کردن غنی‌سازی ایران تا سطح ۵ درصد - تطبیق دادن ظرفیت غنی‌سازی ایران با فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای‌اش.

یک توافق احتمالی درخصوص ظرفیت غنی‌سازی می‌تواند حاوی رویکردهای زیر باشد:

1- برای یک مدت زمان مورد توافق ایران از ظرفیتی مناسب با غنی‌سازی اورانیومی برخوردار خواهد بود که برای تامین سوخت رآکتور تحقیقاتی‌اش لازم است.

2- ایران ظرفیت غنی‌سازی عملی‌اش را در سطح کنونی نگه خواهد داشت اما ارتقای سانتریفیوژهای نسل اول مدل‌های پیشرفته‌تر را آغاز خواهد کرد. سانتریفیوژهای با ظرفیت بالاتر برنامه غنی‌سازی ایران را موثرتر خواهند کرد. این اقدامات دریچه‌ای برای یک دوره زمانی ۷ تا ۱۰ ساله به منظور اعتمادسازی ایجاد خواهد کرد که در ترکیب با بازرسی‌های سرزده و نظارت، به جهان اطمینان خواهد داد که ایران می‌تواند از یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز با یک بازه زمانی طولانی برای گریز هسته‌ای احتمالی برخوردار باشد.

3- ایران می‌تواند همکاری بین‌المللی برای برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای‌اش دریافت کند.

4- قدرت‌های جهانی تمام تحریم‌های هسته‌ای یکجانبه و چند جانبه‌علیه ایران را لغو خواهند کرد.

5- به محض اجرای آخرین گام از توافق نهایی با برنامه هسته‌ای ایران همانند هر کشور دیگر عضو معاهده ان‌پی‌تی که سلاح هسته‌ای ندارد، برخورد خواهد شد.

این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در ادامه به تاثیر یک توافق هسته‌ای بر منطقه پرداخت و افزود: «حل مساله هسته‌ای برای ایران و قدرت‌های جهانی یک موفقیت خواهد بود و این می‌تواند به‌عنوان اساسی برای دورنمای خاورمیانه عاری از سلاح کشتار دسته جمعی باشد.» در یک چشم‌انداز وسیع‌تر ایران و قدرت‌های جهانی می‌توانند در مورد یک شیوه برای مساله خاورمیانه به توافق برسند که بر ۶ اصل استوار خواهد بود:

1- هیچ سلاح هسته‌ای در خاورمیانه وجود نداشته باشد.

2- بازفرآوری به‌عنوان مثال جداسازی پلوتونیوم در خاورمیانه ممنوع باشد.

3- غنی‌سازی بالاتر از پنج درصد در خاورمیانه وجود نداشته باشد.

4- هیچ ذخیره‌ای غیر از نیازهای داخلی برای استفاده صلح‌آمیز هسته‌ای وجود نداشته باشد.

5- تاسیس یک کنسرسیوم منطقه‌ای یا بین‌المللی برای تولید سوخت هسته‌ای.

6- اجرای اقدامات راستی‌آزمایی و اعتمادسازی منطقه‌ای به منظور منع اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی مثل «یورو اتم» یا از طریق ایجاد یک نهاد منطقه‌ای مثل اصول بازرسی مشترک برزیل - آرژانتین به منظور نظارت بر گسترش هسته‌ای و راستی‌آزمایی ماهیت صلح‌آمیز آن در منطقه.

سیدحسین موسویان علاوه بر این بر لزوم همکاری بیشتر ایران و آمریکا در منطقه تاکید کرد و گفت: «مساله هسته‌ای ایران ماهیتا سیاسی است. همان‌طور که توسط مناقشه اغراق‌آمیز درخصوص ماهیت برنامه هسته‌ای ایران نشان داده شده است. واقعیت این است که مساله هسته‌ای ایران به دلیل دشمنی این کشور و آمریکا حساس شده است و تا زمانی که این خصومت ادامه داشته باشد، مذاکرات برسر برنامه هسته‌ای ایران به تنهایی به همکاری میان ایران و آمریکا منجر نخواهد شد، اگرچه راه‌حل صلح‌آمیز برای مساله هسته‌ای ایران می‌تواند راه را برای همکاری بیشتر ایران و آمریکا باز کند.»