مبادا خانه‌ تان را روی زمین سست بنا کنید

سبا قدیری

گودبرداری غیراصولی، سالانه جان تعداد زیادی از هموطنانمان را می‌گیرد. گودبرداری‌های غیراصولی از سال ۸۴ تا دی‌ماه امسال فقط بیش از ۲۹۰حادثه در تهران رقم زده است. عملیات گودبرداری، اولین مرحله از سیکل ساختمان‌سازی به حساب می‌آید. گودبرداری همراه است با انباشت حجم زیادی از خاک در کنار ساختمان که همین تلنبار کردن خاک در کنار کارگاه ساختمان‌سازی علاوه بر آ‌نکه باعث سد معبر می‌شود و تردد عابران پیاده و خودروها در محل را دچار مشکل می‌سازد، خطرات زیادی را در شب برای همسایه به‌وجود می‌آورد.

متاسفانه انجام نادرست عملیات گودبرداری و خاکبرداری به یک الگو برای سازندگان ساختمانی تبدیل شده است.

عملیات خاکی عبارت است از خاکبرداری، خاکریزی، تسطیح زمین، گودبرداری، پی‌کنی ساختمان‌ها، حفر شیارها، کانال‌ها و مجاری آب و فاضلاب و حفر چاه‌های آب و فاضلاب با وسایل دستی یا مکانیکی.

مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان در توضیح ضوابط و دستورالعمل عملیات خاکی تاکید دارد قبل از شروع عملیات خاکی باید توسط افراد متخصص، زمین مورد نظر از لحاظ استحکام و جنس خاک و همچنین پایداری ابنیه مجاور به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

بعد از این مرحله لازم است نقشه گودبرداری و پایدارسازی جداره‌های گود و برنامه گودبرداری تهیه شده توسط این اشخاص به تایید مراجع رسمی برسد.

همچنین موقعیت تاسیسات زیرزمینی از قبیل کانال‌های فاضلاب، قنا‌ت‌های قدیمی، لوله‌کشی آب و گاز، کابل‌های برق، تلفن و غیره که ممکن است در حین عملیات گودبرداری و خاکبرداری موجب بروز خطر و حادثه شوند یا خود دچار خسارت شوند، مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته و با همکاری سازمان‌های ذی‌ربط، نسبت به تغییر مسیر دائم یا موقت یا قطع جریان آنها اقدام شود. نشریه «کاردان فنی ساختمان» در این‌باره تاکید می‌کند، چنانچه محل گودبرداری در نزدیکی یا مجاورت یکی از ایستگاه‌های خدمات عمومی از قبیل آتش‌نشانی، اورژانس و ... بوده یا در مسیر خودروهای مربوطه باشند، باید قبلا مراتب به اطلاع مسوولان ذی‌ربط رسانده شود تا احیانا در سرویس‌رسانی عمومی وقفه‌ای ایجاد نشود.

همچنین کلیه اشیاء زاید از قبیل تخته سنگ، ضایعات ساختمانی یا بقایای درخت که ممکن است مانع از انجام کار شده یا موجب بروز حوادث شوند از زمین موردنظر خارج شوند.

اما نکته مهم در عملیات خاکبرداری و گودبرداری توجه به استحکام خانه‌ها و ساختمان‌های مجاور است. بر اساس مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان در صورتی که در عملیات گودبرداری و خاکبرداری، احتمال خطری برای پایداری جداره‌های گود، دیوارها، ساختمان‌های مجاور یا مهارها وجود داشته باشد، باید با استفاده از روش‌هایی نظیر نصب شمع، سپر و مهارهای مناسب و ایمن گودبرداری و در صورت لزوم با اجرای سازه‌های نگهبان قبل از شروع عملیات، ایمنی و پایداری آنها تامین شود.

در خاکبرداری‌های با عمق بیش از ۱۲۰سانتی‌متر که احتمال ریزش یا لغزش دیواره‌ها وجود دارد، باید با نصب شمع، سپر و مهارهای محکم و مناسب نسبت به حفاظت دیواره‌ها اقدام شود، مگر آنکه با توجه به مطالعات ژئوتکنیک شیب دیواره از زاویه ایستایی شیب طبیعی خاک کمتر باشد.

اما چنانچه ساختمان‌سازی در حاشیه بزرگراه‌ها، خطوط راه‌آهن یا مراکز و تاسیسات دارای ارتعاش انجام می‌شود، باید اقدامات لازم برای جلوگیری از لغزش یا ریزش دیواره‌ها صورت گیرد.

در طول عملیات خاکبرداری و گودبرداری حوادث طبیعی ممکن است، حوادثی را به‌وجود بیاورد. بنابراین لازم است بعد از وقوع بارندگی، توفان، سیل، زلزله و یخبندان، مهارها و وسایل ایمنی لازم از قبیل شمع، سپر و غیره نصب یا مهارهای موجود تقویت گردند.

مواد حاصل از عملیات گودبرداری نباید به فاصله کمتر از یک متر از لبه گود ریخته شود. همچنین این مواد نباید در پیاده‌روها و معابر عمومی به نحوی انباشته شوند که مانع عبور و مرور شده یا موجب بروز حادثه شوند. همچنین فاصله مناسب استقرار ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی از قبیل جرثقیل، بیل مکانیکی، لودر، کامیون یا انباشتن خاک‌‌های حاصل از گودبرداری یا مصالح ساختمانی و مجاری گود که توسط شخص ذی‌صلاح بررسی و تعیین می‌شود باید دقیقا از لبه گود رعایت شود.

کانون کاروان‌های فنی ساختمان در نشریه تخصصی خود آورده است، در گودهایی که عمق آنها بیشتر از یک متر است، نباید کارگر به تنهایی در آن محل به کار گمارده شود.

در محل گودبرداری‌های عمیق و وسیع باید یک نفر نگهبان، مسوولیت نظارت بر ورود و خروج کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین را عهده‌دار باشد. همچنین برای آگاهی کارگران و سایر افراد، باید علائم هشدار دهنده در معبر و محل ورود و خروج کامیون‌ها و ماشین‌آلات مذکور نصب شود.