نمایش اعتراض به ساخت ایستگاه مترو تئاتر شهر
غزال صادقی
پرده اول:
مترو دشمن بزرگ هنر
شاید هیچ‌کس حتی تصور این را هم نمی‌کرد که حرکت ساده شرکت متروی تهران و اقدام شبانه‌اش در نصب نرده‌های سبزرنگ و تابلوی احداث ایستگاه مترو در محوطه تئاتر شهر باعث به وجود آمدن چنین حجم اعتراضات و واکنش‌ها از طرف اهالی هنر شود.

عکس از آکو سالمی
اعتراض‌ها تا آن حد بالا گرفت که مهرداد رایانی مخصوص (مدیرمجموعه فعلا تعطیل تئاترشهر) با ارسال SMSهای فراوان به اهالی تئاترشهر تجمعی را در روز سه‌شنبه ۱۳ آذر و راس ساعت ۱۶ ترتیب داد.
به ناگهان این تجمع با هیاهوی فراوان شکل گرفت و انگار همه به کشفی رسیده بودند. حالا مترو در کمتر از چند روز به بزرگ‌ترین دشمن تئاتر و هنر ایران تبدیل شده بود و انگار نه انگار که حدود پنج ماه است با تعطیلی تئاترشهر به بهانه تعمیرات عملا مهم‌ترین مرکز تئاتر ایران تعطیل است.
پرده دوم: هنرمندان جلسه می‌گذارند
شروع ماجرا خیلی سریع رخ داد و بسیاری از بازیگران سریعا وارد صحنه شدند. خانه هنرمندان ترتیب یک جلسه با محسن هاشمی، مدیرعامل مترو را داد که با توضیحات وی و بازدید جمعی از تونل و خروجی‌های مترو به صلح و‌ آشتی انجامید. هاشمی با حضور در این جلسه توضیح داد: سه سال است کار ساخت این ایستگاه تمام شده و تنها باید خروجی‌های آن ساخته شود. در مقابل حسین پارسایی، ایرج راد و مهرداد رایانی خواستار جابه‌جایی خروجی ایستگاه شدند و هاشمی پاسخ داد: ساخت ایستگاه مترو در مقابل تئاتر شهر لطف متروی تهران در حق اهالی تئاتر است. هاشمی در نهایت با صحبتی قاطع و محکم‌ حرف آخر را زد و گفت: در هر صورت اگر خواست شما این باشد که ما ایستگاه را با خاک پر می‌کنیم و در 8ماه آینده فقط از آن به عنوان کارگاه استفاده می‌کنیم، اما دیگر نظرها کاملا عوض شده بود و همه اعضای تئاتر با بودن این ایستگاه کاملا موافق بودند و در نهایت قرار بر این شد که درهای خروجی قبلی با خاک پر شوند و درهای جدیدی در 50متر آن طرف‌تر و در بوستان دانشجو ایجاد شود و نام این ایستگاه نیز به اسم «ایستگاه تئاترشهر» تغییر کند.
پرده سوم: ورق برمی‌گردد
در این میان کسانی که از خطر نابودی این بنای تاریخی بسیار ناراحت بودند، پس از توافق و حل شدن مساله میان مسوولان تئاتر و مترو نظرات آنها به سرعت تغییر کرد.
امیررضا خادم، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در این ارتباط گفت: از اول هم نباید چنین مشکلی به وجود می‌آمد. اگر از ابتدا مسوولان تئاتر را در جریان می‌گذاشتند و شبهات را توضیح می‌دادند، چنین جریانی اتفاق نمی‌افتاد.
وی افزود: طرح گذشتن خطوط مترو از خیابان انقلاب مربوط به دیروز و یا حتی سه سال پیش‌ نبود، بلکه مربوط به 30سال پیش و قبل از انقلاب بود. این مشکل با همکاری مسوولان تئاتر و مهندس هاشمی در عرض کمتر از سه شب حل شد و تمام مشکلات قبلی هم به خاطر عدم اطلاع‌رسانی درست به وجود آمده بود؛ زیرا پس از توضیحات آقای هاشمی و انتقال در‌های خروجی به جای دیگر همه چیز حل شد.
امیررضا خادم ادامه داد: گذشتن یا نگذشتن خطوط مترو دغدغه اصلی و عمده اهالی تئاتر کشور نبود، بلکه علت اصلی و مهم، تعطیلی تئاترشهر و کار تئاتر است؛ به همین دلیل و در جهت رفع این مشکل نیز طی جلسه‌ای که با آقای پارسایی، رییس مرکز حوزه هنری داشتیم، ایشان قول دادند که طی یکی دو هفته آینده این مشکل حل شود و فعلا سالن اصلی آماده اجرای هنرمندان شود.
با این حال هنوز برخی اعتراض‌ها ادامه داشت، یکی از معترضان اصلی حمید سمندریان بود که همه هنرمندان تئاتر را برای جلوگیری از احداث مترو در محوطه تئاتر شهر به واکنش و اعتراض فرا خواند.
او در جمع خبرنگاران گفت: تئاترشهر یک میراث فرهنگی است و اگر کسی بخواهد خدشه‌ای به آن وارد کند، باید به ملت ایران پاسخگو باشد.
وی افزود: امیدوار هستیم که اولیای امور به سرعت جلوی این ساخت‌وساز را بگیرند.
سمندریان همچنین گفت:‌ هنرمندان تئاتر باید اعتراض کنند و هرتجمع و اعتراضی که به منظور حفظ تئاتر شهر صورت بگیرد، من هم حتما‌ حضور خواهم یافت.
سمندریان تاکید کرد: من در این زمینه به صورت خصوصی اقدام خواهم کرد و تلفنی هم فرو ریختن این آوار را بر سر تئاتر شهر به اطلاع دوستانم خواهم رساند.
«هادی مرزبان» کارگردان تئاتر نیز از جمله معترضان بود؛ هرچند بعدا اعتراضات خود را نرم‌تر کرد.
وی می‌گوید: در شرایط حاکم فعلی و مشکلاتی که در تئاتر ایران وجود دارد، شاید هر چیزی که به نوعی موجودیت تئاتر شهر را به خطر بیندازد، مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
زیرا الان ساختمان تئاتر شهر دیگر فقط محل اجرای تئاتر نیست؛ بلکه یک ساختمان تاریخی و سمبل تئاتر کشور محسوب می‌شود. به عنوان مثال در اصفهان از ساختن برج جهان‌نما در محدوده میدان امام جلوگیری شد؛ زیرا به گونه‌ای ترکیب قدیمی این میدان به هم می‌خورد.
نگرانی ما هم از همین دست است؛ زیرا اگر حرکت متروی زیرزمینی در جهت‌های مختلف باعث به لرزه درآمدن این ساختمان شود، ممکن است در درازمدت باعث تخریب این محل شود، به طوری که ما حتی نمونه عینی آن را نیز در همین مکان داریم و آن هم تعطیلی سالن قشقایی به خاطر ایجاد پارکینگ یا حتی شاید آن گودبرداری‌های زیرزمینی بود!
پرده چهارم: موافقان مترو
«بهروز غریب‌پور»، کارگردان تئاتر و رییس سابق خانه هنرمندان از جمله موافقان احداث مترو در تئاتر شهر است.
وی می‌گوید: به نظر من به وجود آمدن این بحث‌ها و جنجال‌ها در مورد موضوع گذشتن خط مترو از زیر ساختمان تئاتر شهر و اینکه ضرری را متوجه این ساختمان تاریخی می‌کند، فقط بی‌خبری از اصول فنی و تخصصی اهالی تئاتر را نشان می‌دهد؛ چون تاسیس خطوط مترو نیاز به یک دانش فنی و تخصصی همه‌جانبه دارد که مهندسان مترو در همه جای دنیا از آن بهره‌مندند.
به عنوان مثال در انگلیس از زیر رودخانه تایمز خط مترو رد شد که شاید به ظاهر هم در زمان تاسیس این خطوط برای کارگران و مهندسان و هم برای مردم خطرناک بود؛ اما هیچ‌گاه چنین اتفاقی نیفتاد.
من شخصا هیچ‌گاه موافق شروع این بحث و حواشی اطراف آن نبوده‌ام و به نظر من نکته مهم در این جریان نوع خروجی ایستگاه بود که آن هم با همکاری شهرداری و منتقل شدن آن به جای دیگر حل شد،اما این تفکرات که گذشتن مترو از زیر یا اطراف این ساختمان باعث لرزیدن یا تخریب این ساختمان شود، بسیار اشتباه است. به عنوان مثال ساختمان «تئاتر اسپانیا» در رم متعلق به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی است و با وجود اینکه این مجموعه از لحاظ تاریخی یک شاهکار محسوب می‌شود و در نوع خود بی‌نظیر است، اما درست از زیر آن مترو عبور کرده یا در نزدیکی میدان سرخ مسکو که خطوط مترو می‌گذرد و این درحالی است که در آنجا سالن‌های اپرا و تئاتر فراوانی وجود دارد اما نه تنها مترو تاثیری بر آنها نداشته، بلکه باعث رفت‌وآمد راحت‌تر مردم به این مکان شده است.
پرده پنجم: دوربین زیرزمینی نداریم
مسوولان وزارت ارشاد هم از مخالفت هنرمندان با مترو چندان ناراضی به نظر نمی‌رسیدند، وقتی در برخی مواقع از همان‌ها برای این اعتراض‌ها حمایت هم می‌کردند.
دکتر ایمانی خوشخو، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد در این زمینه می‌گوید: در نهایت اهالی تئاتر شهر و شهرداری تهران به توافق رسیدند و قرار شد درهای ورودی قبلی با خاک پر شود و درهای جدیدی از درون پارک باز شود و نکته جالب این بود که طی این سه سال اقدام برای راه‌اندازی مترو، اعضای شورای شهر، وزارت ارشاد و اعضای تئاتر شهر از این اقدام شهرداری بی‌خبر بودند و تا زمان احداث نیز به آنها چیزی گفته نشده بود.
وی در پاسخ به این سوال که چرا هیچ کسی از چنین امر مهمی اطلاع نداشت، گفت: هیچ گاه شهرداری از اجرای طرح خود با هیچ یک از سازمان‌ها مشورت نکرده بود و آنها را در جریان نگذاشته بود و متاسفانه هیچ یک از ما نیز دوربین زیرزمینی نداریم که بتوانیم با آن زیرزمین را هم چک کنیم!
اما ناصرآقایی، بازیگر و استاد و مدرس تئاتر در دانشکده هنرهای زیبای تهران اما معتقد است که تاسیس یک خط مترو و گذشتن آن از کنار تئاتر شهر که مرکز تئاتر کشور است، خیلی هم بد نیست، چون در تمام دنیا نیز خطوط مترو از کنار مراکز فرهنگی، تاریخی و هنری کشورها عبور می‌کند و همین مساله به ترغیب مردم به آمد و رفت در این مکان کمک نیز می‌کند، اما تنها نکته‌ای که در اینجا مورد نظر است این است که آیا تمام جوانب در احداث این خطوط در جهت لطمه نزدن به این ساختمان رعایت شده است یا نه؟!
و نکته مهم‌تر این است که الان که تمام مراحل احداث تمام شده است و فقط قرار است که درهای آن نصب شود و وقت اعتراض به وجود این سیستم نیست. ما حتی اگر اعتراضی به احداث این ایستگاه و عبور این خط داشتیم، باید از قبل فکری برای آن می‌کردیم در‌حال‌حاضر فقط باید به حل کردن مسائل بعدی قضیه مترو پرداخت.
پرده آخر، تجمع لبخند
با این که من و خیلی دیگر از افرادی که به این تجمع دعوت شده بودند از این قضیه آشتی با خبر بودند، اما بیشتر از آنچه تصور می‌رفت، جمعیت در اطراف تئاتر شهر جمع شده بود. آیا واقعا جامعه تئاتری تهران این همه بودند و کسی نمی‌دانست.
چهره‌های مختلف در محوطه تئاتر شهر دور هم جمع شده بودند که حداقل در ظاهر آنها چیزی از ناراحتی و عصبانیت دیده نمی‌شد.
چهره‌هایی که به هم لبخند می‌زدند. به هم سلام می‌کردند، حال یکدیگر را می‌پرسیدند.
در این میان گاهی صداهای فریاد و کف زدن‌هایی از لابه‌لای جمعیت شنیده می‌شد که خواستار برداشتن حصارهای سبز آهنی بودند.
این گردهمایی دوستانه تا ساعت ۱۹ شب ادامه داشت و در نهایت با SMS مجدد مهرداد رایانی مخصوص و درخواست وی مبنی بر این که بهتر است به خاطر جلوگیری از سوءاستفاده‌های دیگر محل را ترک کنید، همه چیز به پایان رسید.
برخی بازیگران از فرصت تجمع استفاده کرده و با دوربین‌های صداوسیما مصاحبه کردند و برخی دیگر نیز به امضا دادن به علاقه‌مندان مشغول شدند.سرانجام تجمع دوستانه پایان یافت و ظاهرا همه راضی بودند. انگار تمام اتفاقات این یک هفته چون نمایشی باید با پایانی خوش به انتها می‌رسید.
بحث‌ها همه در مورد مترو بود و هیچ کس از تعطیلی پنج ماهه تئاتر شهر و فلج شدن نمایش کشور نگفت و نشنید و پایان.