کشتن مالاریا با حذف تعرفه‌ها
لوسین سرنا
مترجم: مجید روئین پرویزی
منبع: VOX
مالاریا همچنان در خیلی از کشورهای آفریقایی کابوس بخش بهداشت عمومی است. در این مقاله کوشیده شده که نشان داده شود تجارت، سرمایه‌گذاری خارجی و دیگر سیاست‌های مشوق مبارزه با مالاریا چطور می‌توانند به مردم آفریقا کمک کنند. مطلب اصلی این است که باید برداشتن تعرفه از روی واردات «تورهای پشه‌بند» را در اولویت کاری قرار داد.

فیلم «خوابیدن با دشمن» فقط یک اکشن بزن بکشی با شرکت جولیا رابرتز نیست. در واقع برای بسیاری از کشورهای اسیر مالاریا داستان این فیلم واقعیتی روزمره است که ده‌ها میلیون انسان پیوسته با آن سروکار داشته و هر شب هنگام به رختخواب رفتن - به خصوص برای کودکان نوجوان - تهدید بزرگی در کمین آنها است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی بیشتر از 3 میلیارد انسان در معرض خطر مالاریا قرار دارند. بخش بزرگی از این رقم را جمعیت ساکن آفریقا تشکیل می‌دهد. هرساله این بیماری نزدیک به 250 میلیون نفر را مبتلا می‌کند که تقریبا یک میلیون نفر آنها که 20 درصدشان را نیز کودکان تشکیل می‌دهند، کشته می‌شوند. (آمارها برای سال 2009)
مالاریا جدا از آنکه کابوسی برای بهداشت عمومی است، قدرت فلج‌کننده اقتصادی فوق العاده‌ای هم دارد که به حلقه شوم فقر و بیماری دامن می‌زند. گالوپ و ساکس برآورد کرده‌اند کشورهایی که در آنها مالاریا شایع است رشد اقتصادی شان به طور متوسط ۳/۱ درصد کمتر از توان بالقوه‌شان است.

پشه‌بندها و مالاریا
جامعه جهانی، مبارزه با مالاریا را یکی از مهم‌ترین اهداف توسعه هزاره تعیین کرده است و کمک‌کنندگانی مثل سازمان بهداشت جهانی و دیگر نهادهای فعال سازمان ملل و NGO‌ها (مثل بنیاد بیل و ملیندا گیتس) تاکنون گام‌های بزرگی برای جلوگیری از شیوع این بیماری برداشته‌اند. این موفقیت مدیون اتخاذ ترکیبی از اقدامات و تدابیر مناسب است که یکی از آنها استفاده بیشتر از تورهای پشه‌بند است.
اما هنوز درصد کودکانی که از این تورهای استاندارد استفاده می‌کنند پایین‌تر از هدف تعیین شده است، به خصوص در آن کشورهای آفریقایی که بیشترین جمعیت را دارند.
برای مثال طبق آمار یونیسف تنها 6 درصد کودکان زیر پنج سال در جمهوری دموکراتیک کنگو شب‌ها با محافظت این تورهای استاندارد می‌خوابند - کنگو یکی از بزرگ‌ترین کشورهای آفریقایی است که بیش از 4 میلیون بیمار مالاریایی دارد.
با وجودی که افزایش سریع و روزافزون استفاده از این تورهای استاندارد در آفریقا نمایانگر دستاورد بزرگی برای ارتقای بهداشت عمومی است، اما این روند همچنین چالش بزرگی برای آینده است زیرا باید بتوان همین سطح پوشش را حفظ کرد.
طول عمر یک تور استاندارد پشه‌بند در حال حاضر حدود سه تا چهار سال برآورد می‌شود. این به این معنا است که میلیون‌ها تور پشه‌بندی که سال‌های گذشته به مردم تحویل داده شده‌اند هم‌اکنون یا در آینده خیلی نزدیک نیازمند جایگزین هستند. عدم موفقیت در انجام این جایگزینی به معنای بازگشت موج مالاریا و افزایش مجدد شمار مرگ و میر خواهد بود.

سیاست تجاری چه نقشی در مبارزه با مالاریا دارد؟
در نگاه اول شاید بگویید که سیاست تجاری نمی‌تواند هیچ نقش مستقیمی در این چالش بهداشت عمومی کشورهای آفریقایی بازی کند. اما این درحالی است که رهبران آفریقایی سیاست تجاری را یک ابزار کمکی برای مبارزه با مالاریا قلمداد کرده‌اند. آوریل سال ۲۰۰۰ که اجلاس مبارزه با مالاریا در نیجریه برگزار شده بود ۳۹ کشور آفریقایی تعهد کردند که هرگونه مالیات و تعرفه بر تورهای پشه‌بند آغشته به مواد حشره کش و دیگر ابزار و داروهای مبارزه با مالاریا را به طور کامل حذف کنند.
در ابتدا این دستاورد را گام مهم و موثری دانستند که از طریق سیاست تجاری مستقیما به جنگ با مالاریا کمک می‌شود. اما حالا که بیش از یک‌دهه از آن تاریخ گذشته است مشخص شده خیلی از کشورهایی که خود قربانی مالاریا نیز هستند هنوز تعرفه بر واردات این تورها و دیگر داروهای ضدمالاریا را حذف نکرده‌اند.
طبق اطلاعات موسسه حمایت از حذف مالیات و تعرفه‌های مرتبط با مالاریا در آگوست ۲۰۱۰، سی کشور آفریقایی هنوز تعرفه‌های تا سقف ۲۰درصد بر این لوازم وضع می‌کرده‌اند.
وضع تعرفه بر کالاهایی را که می‌تواند زندگی انسانی را نجات دهد جز «تعرفه‌های کشنده» نام دیگری نمی‌توان داد. برخی از خانواده‌های آفریقایی مجبورند از هزینه خورد و خوراکشان بزنند تا این تورهای پشه‌بند را با قیمت بالاتری که این تعرفه‌ها ایجاد کرده‌اند خریداری کنند.
بیشتر از ۱۰۰ میلیون نفر در کشورهایی زندگی می‌کنند که خطر مالاریا در آنها جدی است و هنوز هم بر واردات تور پشه‌بند تعرفه وضع می‌کنند. به جز گامبیا برای تمام کشورهای آفریقایی که بالاترین شمار بیماران مالاریایی را دارند تعرفه واردات تورهای پشه‌بند بین ۵ تا ۳۵ درصد است و هنوز درصد بسیار اندکی از خانوارها مالک چنین تورهایی هستند. البته رابطه همبستگی میان نرخ تعرفه و مالکیت این تورها چندان قوی نیست، زیرا که در خیلی از کشورها این تورها به طور توزیع رایگان در اخیار مردم قرار گرفته‌اند، آن هم توسط خیرین و آژانس‌های بین المللی.
البته نباید ناگفته گذاشت که چند کشور هم (مثل کنیا، اوگاندا، سنگال، غنا، و نیجریه) گام درستی برداشته و تعرفه تورهای پشه‌بند را حذف کرده‌اند. همچنین کشورهایی مثل نیجریه، اتیوپی و ماداگاسکار خطوط ویژه‌ای برای واردات آزاد محصولات مرتبط با مالاریا ایجاد کرده‌اند و به این ترتیب جلوی اشتباه طبقه بندی‌های کمرگی و مسائل این‌چنینی را نیز گرفته‌اند. سایر کشورها هم اعلام کرده‌اند هرچند که تعرفه‌ها به طور رسمی هنوز در قانون هستند، اما آنها تعرفه تورهای پشه‌بند را کنار خواهند گذاشت.
با تمام این‌ها مادامی که شاهد نرخ تعرفه‌های دورقمی باشیم برخی کشورهای قربانی مالاریا همچنان واردات اندکی از این توری‌ها خواهند داشت و نرخ پوشش آسیب پذیرترین گروه‌ها همچنان بسیار پایین خواهد ماند.

هزینه تعرفه‌های کشنده
برای آنکه اثر مثبت مستقیمی را که سیاست تجاری در مبارزه با مالاریا می‌تواند داشته باشد نشان دهیم خیلی مهم است که برآورد کنیم برداشتن تعرفه از این تور‌ها و متاثر ساختن قیمت آنها تا چه حد بر روی بهداشت عمومی اثر مثبت خواهد داشت. برای برآورد این تاثیر مدل SMART - یک مدل ساده تعادل جزئی که آنکتاد و بانک جهانی برای تحلیل سیاست تجاری در مورد کالاهای مختلف طراحی کرده‌اند - گزینه مناسبی است. با توجه به اطلاعاتی که بر پایه 1) ارزش ابتدایی واردات تورهای پشه‌بند در کشورهای قربانی مالاریا. 2) نرخ ابتدایی تعرفه‌ها. 3) تخمین‌های موجود از کشش که واکنش عرضه و تقاضا را به تغییرات قیمتی ایجاد شده توسط حذف تعرفه‌ها نشان می‌دهد؛ به‌دست می‌آید مدل SMART می‌تواند برآورد کند که با حذف تعرفه چه میزان بر ارزش واردات این تور‌ها افزوده خواهد شد.
این مدل را برای کشورهایی که در شکل یک موجود هستند (که می‌شود چیزی در حدود یک سوم تمام موارد بیماری مالاریا به گزارش سازمان بهداشت جهانی) به کار برده ایم.
با توجه به برآوردهای ما حذف تعرفه‌های
۵ تا ۳۰ درصدی که در این کشورها وجود دارد باعث افزایش ۳۰۰ هزار دلاری واردات تورهای پشه‌بند از دو کشور چین و ویتنام خواهد شد (لازم به ذکر است این دو بزرگ‌ترین صادرکنندگان این تورها به کشورهای آفریقایی هستند). البته افزایش کلی ارزش واردات بر اثر حذف تعرفه‌ها وقتی که به ارزش میلیاردها میلیارد دلاری بازار جهانی تجارت فکر کنیم خیلی ناچیز به نظر می‌رسد.
اما مساله این جا پول نیست. مساله تعداد انسان‌هایی است که به وسیله واردات بیشتر این تورها می‌توانند شب آسوده سر بر بالین بگذارند. باتوجه به برآوردهای قیمتی اگر درنظر بگیریم که قیمت هریک از این تورهای استاندارد آغشته به مواد حشره کش 5 تا 6 دلار است، حذف تعرفه آنها می‌تواند به 50هزار خانواده کمک کند که وسیله‌ای برای حفظ زندگی فرزندانشان بخرند. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که هر توری به طور متوسط مورد استفاده دو کودک باشد. به این ترتیب ملاحظه می‌کنید که با حذف همین تعرفه‌ اندک هم می‌توان به زندگی 100 هزار کودک آفریقایی کمک درخور توجهی کرد، هرچند که این رقم خیلی دست پایین به نظر می‌رسد.

کمک به تجارت: افزایش همگون ظرفیت عرضه
جدا از تشویق تجارت آزاد تورهای پشه‌بند در آفریقا به عنوان یک ابزار حافظ زندگی، چندین اقدام دیگر نیز می‌توان انجام داد که احتمالا نقش موثری خواهند داشت.
برنامه کمک به تجارت برای مثال تلاش بزرگی است که می‌کوشد ضمن بالا بردن ظرفیت عرضه به صادرات کالا و خدمات کشورهای درحال توسعه کمک کند. باوجودی که این تلاش‌ها عمدتا معطوف ترغیب صادرات هستند یک مثال الهام بخش نشان می‌دهد که چطور می‌توان هم عرضه داخلی را ترغیب کرد و هم در عین حال تجارت منطقه‌ای تورهای پشه‌بند را منتفع ساخت.
یونیسف با کمک یک NGO و چندین شرکت چندملیتی نقش مهمی در ساخت و تولید تورهای استانداری دارد که عمدتا از سوی شرکتAtoZ Tanzania در آفریقا توزیع می‌شود. طبق گزارش‌ها این شرکت به آخرین تکنولوژی‌ها دسترسی داشته و می‌تواند با قیمتی رقابتی به چندین کشور آفریقایی این محصول را عرضه کند. این شاید یکی از راه‌حل‌های بلند مدت وابستگی آفریقا به کمک‌های خارجی باشد، حداقل در حوزه دسترسی داخلی این قاره به تورهای پشه‌بند استاندارد.
آنچه جالب است این که AtoZ به عنوان یک شرکت رقابتی در زمینه ساخت تورهای پشه‌بند بدون حمایت‌های تعرفه‌ای که معمولا از صنایع نوپا می‌شود در این قاره جان گرفت (نرخ تعرفه تانزانیا بر واردات تورهای پشه‌بند صفر بود). این مثال نشان می‌دهد که حمایت شرط ضروری بوجود آمدن صنایع رقابتی نیست. آنچه مهم است همگونی اقدامات و شراکت بازیگران مختلفی است که هرکدام نقشی دارند.
اگر هدف آن است که شرکت‌های آفریقایی عرضه این تور‌ها را برای بازار داخلی در دست بگیرند و تبدیل به منبع توزیع به سایر کشورهای این قاره نیز بشوند به نظر معقول نمی‌رسد که مثلا بر واردات نخ و فیبر و مواد حشره کش که همگی برای تولید این تور‌ها ضروری هستند تعرفه‌های دورقمی وضع شود.


جمع‌بندی
در نهایت آنچه بی‌شک لازم است اینکه تجارت، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، انتقال تکنولوژی و مالکیت خصوصی- عمومی همه باید در این راه دست در دست یکدیگر بدهند. بیایید امیدوار باشیم که اجلاس اخیر کمک جهانی به تشویق تجارت که در جنوا برگزار شد چنین اولویت‌هایی را در دستور کار خود قرار دهد.
اینکه مالاریا به جای آنکه مثل حالا روزی چندین کودک را بکشد در آینده تبدیل به تنها یک قصه وحشتناک کودکانه بشود بستگی به عوامل خیلی زیادی دارد که از آن میان سیاست‌های همگون تجاری نقش زیادی در نزدیک‌تر آوردن آن در آینده دارند.