یک روزنامه‌نگار آمریکایی اخبار پشت‌پرده مذاکرات را فاش کرد
برجام در سراشیبی تابستان
این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان روز سه‌شنبه گذشته در جریان گفت‌وگوی تلفنی با همتای کویتی خود خواستار واقع‌بینی آمریکا برای نتیجه نهایی مذاکرات شد و تصریح کرد: «طرف آمریکایی باید رویکردی واقع‌بینانه در پیش بگیرد تا مذاکرات به مرحله نهایی خود برسد.»
این مقام اروپایی در ادامه ادعاهای خود افزود: «تابستان امسال زمانی است که اوضاع شروع به سراشیبی می‌کند.»
در این بین، علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران، پنجشنبه (۲۸ ژوئیه) گفت: «به باور من، این پیشنهاد جوزپ بورل درباره متن پیشنهادی شامل اصلاحات جزئی است و هیچ امتیاز اساسی از طرفین اخذ نشده است. بنابراین، من تقریبا مطمئن هستم که پایین‌تر از سطح انتظارات ایران است.»
واعظ گفت: «اگر ایرانیها به دنبال راهی برای حفظ اعتبار بودند، این پیشنهاد با این معیار مطابقت داشت. اما من فکر نمی‌کنم که این مورد باشد. بنابراین متاسفانه، من فکر نمی‌کنم این آخرین تلاش بتواند برجام را نجات دهد.» از سوی دیگر وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرده که در حال بررسی پیشنهاد به‌روزشده جوزپ بورل، کمیسر عالی اتحادیه اروپاست، اما همزمان مدعی شده که تا به امروز این ایران بوده که حاضر به ارائه پاسخ مثبت در مورد توافق روی میز نبوده و نه ایالات متحده.
بورل: زمان تصمیم‌گیری است
روز گذشته نیز جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با تکرار موضع اخیرش درباره احیای برجام تاکید کرد که اکنون زمان تصمیم‌گیری است. به گزارش ایسنا، بورل روز شنبه طی پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر خواستار استفاده از فرصت کنونی برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شد. وی نوشت: «اکنون باید تصمیماتی گرفته شود تا از این فرصت منحصربه‌فرد برای موفقیت و آزاد کردن پتانسیل بزرگ اجرای کامل این توافق استفاده شود.» ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اخیرا درباره پیشنهاد بورل به خبرنگاران گفته بود: «اعتقاد ما این است پیشنهادی که آقای بورل ارائه کرد، بر اساس توافقی است که روی میز بود و به سختی مورد مذاکره قرار گرفت؛ توافقی که ما از ماه مارس آماده پذیرش آن بودیم.» او ادعا کرد: «ما عامل این توقف نبوده‌ایم بلکه ایران که از بازگشت به پایبندی به برجام جلوگیری کرده، عامل توقف است.»
همچنین پرایس گفت: «آنچه ما از ایران دیده‌ایم، چه در ماه مارس و چه در ماه‌های بعدی، نشانه‌ای از آن است که آنها آماده نیستند تا تصمیم سیاسی لازم برای بازگشت به تعهدات را اتخاذ کنند. به همین دلیل است که ما برای همه سناریوها چه برجام احیا شود و چه نشود، آماده می‌شویم.»
محدودیت‌های اجرای پلن بی
اما هنری رم از گروه اوراسیا گفت که او معتقد است هم ایران، هم ایالات متحده و هم دیگر طرف‌ها ممکن است خطرات بزرگی را در اعلام مرگ برجام مشاهده کنند. رم گفت: «در میان بدبینی ایالات متحده و اروپا مبنی بر اینکه چشم‌انداز توافق همچنان رو به افول است، هنوز هم در طرف ایرانی و هم در طرف آمریکایی علاقه چندانی به اعلام پایان برجام وجود ندارد.»
این تحلیلگر با اشاره به اینکه «من فکر می‌کنم برای ایران مزایای زیادی جهت ادامه این روند وجود دارد»، افزود: «از جمله اینکه برای ایران، باز نگه داشتن مذاکرات وین (حتی در غیاب مذاکرات جدید)، باعث حمایت از بازارهای داخلی می‌شود و به این کشور اجازه می‌دهد در صحنه جهانی همچنان نقش ایفا کند و پوششی برای توسعه هستهای خود فراهم کند». وی ادامه داد: «من فکر می‌کنم برای ایالات متحده، بزرگ‌ترین چیزی که باعث می‌شود برجام را شکست‌خورده اعلام نکند، این است که نیاز به اجرای پلن‌بی دارد و من فکر می‌کنم علاقه بسیار کمی برای ادامه این مسیر وجود دارد.» همچنین این تحلیلگر گروه اوراسیا تاکید کرد: «من فکر می‌کنم دولت آمریکا در مورد وضعیت پلن بی با محدودیت‌های عملی و سیاسی واقعی در خصوص اینکه چه کاری می‌تواند انجام دهد و مایل به انجام چه کاری است، مواجه است.» رم با تاکید بر اینکه هدف واضح این است که صادرات نفت و پتروشیمی ایران را هدف قرار دهیم، افزود: «این در حالی است که وزارت خزانه‌داری اقدامات کمی در این زمینه انجام داده است». وی خاطرنشان کرد، اما ایالات متحده اهداف جهانی دیگری نیز دارد، از جمله تحت فشار قرار دادن روسیه بر سر جنگ با اوکراین، که ممکن است تشدید تحریم‌های ایران را در اولویت دوم قرار دهد.
شیفت روسیه و چین
همچنین علی واعظ از گروه بین المللی بحران، محاسبات ایران را تحت تاثیر جنگ روسیه علیه اوکراین می‌بیند. او می‌گوید: «ایرانیها بر این باورند که به دلیل زمستان پیش رو، اروپایی‌ها با توجه به نگرانی‌ها در مورد عرضه انرژی روسیه و نگرانی از پیشرفت هستهای ایران، آن‌قدر به نفت و گاز ایران نیاز خواهند شد که به آمریکا فشار آورند تا امتیازاتی واگذار کند.» او گفت: « فکر می‌کنم ایالات متحده معتقد است با گذشت زمان، ایران متوجه می‌شود که وضعیت اقتصادی‌اش تحت تحریم‌ها بدتر می‌شود و روسیه و چین نمی‌توانند بیشتر از این برای نجات ایران اقدامی کنند اما ما واقعا در یک اشتباه محاسباتی قرار داریم.» واعظ همچنین گفت نشانه‌هایی را مشاهده می‌کند که نشان می‌دهد روسیه و چین ممکن است علاقه خود را برای احیای توافق هستهای ایران دوباره ارزیابی کنند و به جای آن وضعیت بی‌ثبات موجود را ترجیح دهند.
به عقیده این تحلیلگر، در واقعیت دنیای جدید، روسیه و چین ممکن است آستانه نگرانی متفاوتی نسبت به گذشته داشته باشند.«آستانه آنها احتمالاً تسلیحاتی کردن برنامه هستهای توسط ایران است.» وی توضیح داد: «هر دوی این کشورها احتمالا از بحرانی استقبال می‌کنند که آمریکا را در خاورمیانه فرو می‌برد و توجه این کشور را از روسیه و چین منحرف می‌کند؛ البته تا زمانی که ایران به باشگاه هستهای نپیوندد.»
در این بین قابل‌ذکر است که در گزارش یک خبرگزاری دولتی چین در مورد تماس تلفنی شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین و ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در روز جمعه (۲۹ ژوئیه) هیچ اشاره‌ای به برجام یا موضوع هستهای ایران نشده است. ساحل شاه از شبکه رهبری اروپا از ایران خواست توافق را امضا کند، حتی با وجود عدم‌اطمینان در مورد آنچه رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده ممکن است انجام دهد.وی ادعا کرد: «ایران از هر یک از گزینه‌های جایگزین برجام، از جمله منزوی شدن بیشتر از نظر دیپلماتیک و اقتصادی، بیشترین ضرر را متحمل خواهد شد. لذا باید فورا از مزایای اقتصادی این معامله استفاده کند و از آنها برای ایجاد انعطاف‌پذیری بیشتر صرف‌نظر از آنچه در آینده به وجود خواهد آمد، بهره ببرد.»
همزمان بن‌کاسپیت در المانیتور با اشاره به مقاله اخیر بورل در فایننشال‌تایمز با عنوان «اکنون زمان نجات توافق هستهای ایران است» نوشت: «مقامات اسرائیلی با ارزیابی بورل موافق هستند.» یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی در بیت‌المقدس که خواست نامش فاش نشود، به المانیتور گفت: «بورل سعی کرد تا زمانی‌که می‌تواند این لحظه را به تعویق بیندازد، اما او چاره دیگری نداشت. توافق روی میز است. به‌نظر می‌رسد هر دو طرف از تماس‌‌ها خسته شدهاند و به‌نظر می‌رسد به نقطه پایانی رسیده‌‌اند.» به گزارش انتخاب، این منبع ارشد خاطرنشان کرد: «آمریکایی‌‌ها نیز از این تحولات ناامید شدهاند.» راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اخیرا پیامی را به اسرائیل ابلاغ کرد و گفت که او معتقد نیست ایرانیها متن پیشنهادی بورل را بپذیرند و افزود: «از نظر او [مالی]، این توافق مرده است.» یکی دیگر از منابع دیپلماتیک اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود، مدعی شد: «برجام مانند گربه‌‌ای است که ۹ جان دارد. در حال‌حاضر، جان نهمش هم از دست رفته، اما به‌زودی خواهیم دید که این گربه زندگی ابدی دارد یا نه. هیچ‌چیزی نمرده؛ هر دو طرف منافع آشکاری در دستیابی به توافق دارند.»به گفته این منبع، اظهارات بورل پایان راه نیست، او حدس زد که ضرب‌الاجل واقعی در نوامبر خواهد بود، اگر پیشرفتی تا انتخابات میان‌دوره‌‌ای کنگره حاصل نشود.
