گروه بنگاه‌ها: در سال‌های اخیر مرکز ثقل تجارت و تولید جهانی به‌سمت آسیا تغییر جهت داده و به تبع آن تقاضا برای حمل‌ونقل در این منطقه بیشتر شده است. این مساله موجب افزایش همکاری بین دولت‌ها به‌ویژه برای ایجاد کریدورهای بین‌المللی و عملیاتی کردن آنها شده است. در حال حاضر چهار کریدور مهم بین‌المللی از قزاقستان می‌گذرند وچین را به اروپا وصل می‌کنند که یکی از این کریدورها، کریدور «تراسیکا» است. کریدور تراسیکا پیش‌تر ابتکار و پیشنهاد اتحادیه اروپا برای کمک به کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه و نیز گسترش اتصالات حمل‌ونقلی بین اروپا و آسیا بود.

براساس گزارش دفتر امور بین‌الملل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، برنامه کریدور تراسیکا در ماه مه‌سال ۱۹۹۳ میلادی در نشست وزرای حمل‌ونقل و تجارت هشت کشور عضو (پنج کشور جمهوری آسیای‌مرکزی و سه جمهوری قفقاز) در بروکسل ارائه شد که طی آن یک کریدور حمل‌ونقل شرق - غرب از طریق دریای سیاه - جمهوری قفقاز - دریای‌خزر و آسیای‌مرکزی، میان اروپا و آسیای‌مرکزی تعریف شد و در سال ۱۹۹۸ میلادی با هدف توسعه روابط اقتصادی، حمل‌ونقلی و تجاری کشورهای حوزه دریای سیاه، قفقاز و حوزه دریای‌خزر راه‌اندازی شد. اهداف اصلی اتحادیه اروپا در کریدور تراسیکا به این شرح است:

۱- حمایت سیاسی و اقتصادی از استقلال جمهوری‌ها و افزایش ظرفیت‌های آنها از طریق دسترسی به بازارهای اروپایی و جهانی به کمک مسیرهای متعدد حمل‌ونقل.

۲- افزایش همکاری‌های منطقه‌ای میان کشورهای عضو.

۳- استفاده از تراسیکا به‌عنوان کاتالیزوری برای جذب حمایت سازمان‌های مالی بین‌المللی و بخش‌های خصوصی.

۴- اتصال تراسیکا به شبکه ترانس - اروپا.

تراسیکا به‌عنوان مسیری که کمترین هزینه و زمان را برای اتصال جمهوری‌های آسیای میانه به بازارهای جهانی و بنادر اروپایی دارد، معرفی شده است. کریدور تراسیکا (اروپا-قفقاز-آسیا) بعد از فروپاشی شوروی سابق در سال ۱۹۹۳ به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی مطرح و در سال ۱۹۹۸ با هدف توسعه روابط اقتصادی، حمل‌ونقلی و تجاری کشورهای حوزه دریای سیاه، قفقاز و حوزه دریای خزر راه اندازی شد.اعضای تراسیکا کشورهای بلغارستان، اوکراین، رومانی، مولداوی و ترکیه در حاشیه دریای سیاه، گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در منطقه قفقاز و ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان در آسیای میانه عضو این کریدور هستند. در سال ۱۳۸۸ جمهوری اسلامی ایران نیز به‌عنوان چهاردهمین کشور عضو این کریدور شناخته شد. هدف اصلی تراسیکا توسعه روابط اقتصادی، تجارت و ارتباطات حمل‌ونقل در طول این کریدور است. تراسیکا در سال ۱۹۹۳ از سوی اتحادیه اروپا طی کنفرانسی در بروکسل ابتدا ازسوی ۸ کشور تشکیل شد و امروز تعداد اعضای این گروه به ۱۴ کشور رسیده است. هدف این گروه، بهبود تجارت و حمل‌ونقل در طول کریدور اروپا ـ قفقاز ـ آسیا بود. این کریدور از اروپای شرقی (بلغارستان، رومانی، اوکراین) شروع شده و پس از عبور از دریای سیاه وارد بنادر پوتی و باتومی در گرجستان شده، ضمن اینکه از شبکه حمل‌ونقل قفقاز جنوبی و ارتباط زمینی ترکیه به‌سوی این منطقه استفاده می‌کند. تراسیکا سپس از آذربایجان با استفاده از فری‌بوت‌های دریای خزر (باکو ـ ترکمن‌باشی، باکو ـ آکتائو) مسیر تراسیکا به شبکه‌های ریلی کشورهای آسیای میانه، ترکمنستان و قزاقستان می‌رسد. شبکه‌های حمل‌ونقلی این کشورها به ازبکستان ـ قرقیزستان ـ تاجیکستان وصل بوده و به مرزهای چین و افغانستان می‌رسند. با توجه به اهمیت تکمیل مسیر استراتژیک حمل‌ونقل ترکیبی (جاده - ریل) اروپا - ترکیه - ایران به آسیای میانه - قفقاز و بالعکس، تلاش‌های سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای برای الحاق به کریدور تراسیکا از سال ۱۳۸۱ آغاز شد.

کریدور تراسیکا متشکل از موافقت‌نامه‌های حمل‌ونقل بین المللی چند جانبه پایه و موافقت‌نامه تامین مالی مشترک دبیرخانه دائمی کمیسیون بین دولتی بین دولت‌های طرف موافقت‌نامه حمل‌ونقل بین المللی چند جانبه پایه به منظور توسعه کریدور اروپا - قفقاز -آسیا است، در سال ۱۳۸۷ موافقت‌نامه‌های یادشده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از تایید شورای نگهبان این مصوبه برای اجرا به وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شد. ایران با دارا بودن موقعیت جغرافیایی و تزانزیتی ویژه در منطقه در زمینه تجارت بین آسیا و اروپا نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند، بنابراین عبور کریدورهای جاده ابریشم، شمال-جنوب، شرق-غرب، شبکه بزرگراه‌های آسیایی و شاخه جنوبی کریدور سه گانه آلتید از قلمرو جمهوری اسلامی ایران حاکی از آن است که با عضویت رسمی ایران در کریدور تراسیکا، مسیرهای این کریدور توسعه‌یافته و علاوه بر مسیر دریای سیاه، مسیر زمینی بلغارستان، ترکیه و جمهوری اسلامی ایران که از اقتصادی‌ترین مسیرهای دسترسی اروپا به آسیا به شمار می‌رود، به مسیرهای یاد شده اضافه می‌شود که قطعا منافع اقتصادی، تجاری و سیاسی عمده‌ای را متوجه کشورهای منطقه خواهد کرد. ایران تنها مسیر جاده‌ای برای کریدور مزبور به شمار می‌آید، بنابراین از اهمیت ویژه‌ای در این طرح برخوردار است. به علاوه با عضویت ایران در کریدور تراسیکا راه برای عضویت کشورهای افغانستان و پاکستان که مایل به پیوستن به این کریدور هستند، هموار شد. اما به نظر می‌رسید، برنامه ایران در مسیر اتصال به این کریدور نسبت به کشوری همچون قزاقستان بسیار کند پیش می‌رود و اگر با این روش ادامه پیدا کند، با توجه به اجرایی شدن طرح‌های بزرگ دیگر کشورها، ممکن است ایران دیگر از این موقعیت ویژه کنونی برخوردار نباشد و به تدریج موقعیت مطلوب خود را در منطقه از دست بدهد. چالش‌ها و موانع اتصال ایران به تراسیکا، موضوعی است که در بخش دوم این مطلب به آن می‌پردازیم.