دولت‌های پس از مشروطه- دولت‌های ۲۱ تا ۲۳
۳ دولت در کمتر از یک سال
محمدعلیخان علاءالسلطنه پس از سقوط کابینه وثوق‌الدوله از طرف شاه مامور تشکیل کابینه بیست و یکم پس از مشروطه شد. او روز ۱۵ خرداد ۱۲۹۶ اعضای زیر را به عنوان دولت به شاه معرفی کرد.
۱- محمدعلیخان علاءالسلطنه، رییس‌الوزرا و وزیر امور خارجه
۲- میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک، وزیر مشاور
۳- میرزا حسن‌خان مشیرالدوله ، وزیر جنگ
۴- میرزا حسین‌خان موتمن‌الملک، وزیر فواید عامه و تجارت
۵- میرزاحسن‌خان محتشم‌السلطنه، وزیر مالیه
۶- میرزا صادق‌خان مستشارالدوله، وزیر داخله
۷- میرزا ابراهیم‌خان حکیم‌الملک، وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
۸- میرزا اسماعیل‌خان ممتاز‌الدوله، وزیر عدلیه
۹- حسنعلی‌خان نصر‌الملک کمال هدایت، وزیر پست و تلفن و تلگراف.
دولت جدید متن قرارداد خوشتاریا را که موجب برکناری نخست‌وزیر قبلی شده بود، منتشر کرد. حادثه مهم در دوران صدارت کوتاه این نخست‌وزیر نامه صدراعظم به او بود که گفته بود حاضر است قوای آلمان را از خاک ایران خارج کند. علاءالسلطنه که در ۱۴ شعبان ۱۳۳۵ قمری بر سر کار آمده بود در ماه صفر استعفا داد.
عبدالمجید میرزا عین‌الدوله که به دنبال مخالفت ملی‌گرایان ناچار به استعفا شده بود، بار دیگر در ۳۰ آبان ۱۲۹۶ نخست‌وزیر شد و کابینه خود(دولت بیست‌ودوم) را به شاه معرفی کرد. کابینه او افراد زیر بودند.
۱- عبدالمجید میرزا عین‌الدوله، رییس‌الوزرا
۲- میرزاحسن‌خان مستوفی‌الممالک، وزیر مشاور
۳- میرزاحسن‌خان مشیرالدوله، وزیر جنگ
۴- میرزاحسین‌خان موتمن‌الملک، وزیر فواید عامه و تجارت
۵- محمدعلیخان علاءالسلطنه، وزیر امور خارجه
۶- میرزا حسن‌خان وثوق‌الدوله، وزیر علوم و اوقاف
۷- میرزااحمدخان قوام‌السلطنه، وزیر داخله
۸- مهدی‌قلی‌خان، مخبرالسلطنه، وزیر عدلیه
۹- دکتر اسماعیل خان امین‌الملک، وزیر پست و تلگراف
۱۰- مشاور الملک، وزیر مالیه
دولت عین‌الدوله در شرایطی فعالیت می‌کرد که با ۳ مشکل کارشناسی دولت انگلستان، مخالفت آزادیخواهان و قحطی و کمبود نان مواجه شده بود. مخالفان داخلی خواستار تغییر برخی وزیران بودند که با اجتناب نخست‌وزیر مواجه شدند. عین‌الدوله روز ۱۷ دی‌ماه ۱۲۹۶ استعفا داد.
میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک که در دولت عین‌الدوله وزیر مشاور بود، کابینه بیست و سوم را روز ۲۷ دی‌ماه ۱۲۹۶ به شاه معرفی کرد. اعضای دولت را افراد زیر تشکیل می‌دادند.
۱- میرزاحسن خان مستوفی‌الممالک، رییس‌الوزرا و وزیر داخلی
۲- میرزا حسن‌خان مشیرالدوله، وزیر جنگ
۳- میرزا حسن‌خان موتمن‌الملک، وزیر علوم و اوقاف و صنایع مستظرفه
۴- مهدی‌قلی خان مخبرالسلطنه، وزیر عدلیه
۵- محمدقلی خان مخبرالملک، وزیر مالیه
۶- علی‌قلی خان مشاورالممالک انصاری، وزیر امور خارجه
۷- جعفر قلی‌خان سردار اسعد، وزیر پست و تلگراف
۸- حسین معین‌الوزرا، وزیر فواید عامه.
در دوره وزارت این نخست‌وزیر دولت بلشویکی اعلام کرد قشون خود را از ایران خارج می‌کند، دولت انگلستان یک پیشنهاد ۵ ماده‌ای که در آن تجدیدنظر در تعرفه گمرکی و تحویل باقیمانده اقساط و عایدات گمرک ایران در آن آمده بود را ارائه کرد و دولت به این شرط که قشون جنوب منحل شود با قرارداد موافقت کرد که انگلستان نپذیرفت. در داخل نیز رهبر کمیته دموکرات ایران از طرف دولت انگلیس دستگیر شد... دولت در ۱۲ اردیبهشت ۱۲۹۷ استعفا داد.
ارسال نظر