تاریخ نفت -فصلی دیگر در تاریخ ملی شدن نفت- ۳
مصدق و کمک آمریکایی‌ها
در چهارمین ملاقات مک‌گی نیز همراه والترز بود که شرح آن را در گزارش خود آورده است. مک‌گی در برابر مصدق اظهار تاسف کرد که آمریکا قادر نبوده است، فاصله بین مواضع او و طرف انگلیسی را پر کند. مک‌گی از جمله نکات مهم مورد اختلاف اصرار مصدق بر ممانعت از بازگشت کارشناسان انگلیسی و نیز مشخص نبودن فرمول قیمت را یاد کرد. مصدق پاسخ داد مطالب دیگری بود که می‌بایستی پیش از موضوع قیمت مورد توافق قرار گیرد. البته قرارداد بدون قیمت نمی‌توانست باشد، اما اگر قیمت هم مشخص می‌شد و توافق در مطالب دیگر را به بعد موکول می‌کردند، بازهم قراردادی نبود. در مورد کارشناسان انگلیسی دکتر مصدق گفت دولت ایران اصرار و تاکید داشت که آنها در ایران بمانند و کار خود را ادامه دهند، اما دولت انگلستان کاری کرد که ایران مجبور شد آنها را اخراج کند و اینک کسی در ایران حاضر نیست که شاهد بازگشت آنها باشد.
دکتر مصدق گفت: انگلستان نمی‌خواهد با او مذاکره کند، ولی اشتباه می‌کند. او حاضر بود که کار را تماما کند و بسیار کوشید تا به توافق معقولی دست یابد. انگلستان خیال می‌کند حکومت دیگری که بعد از او بیاید به خواسته‌های آن دولت تن در می‌دهد، اما حکومتی که بعد از او بیاید حکومت دلخواه روس‌ها خواهد بود نه حکومت دلخواه انگلیسی‌ها. انگلستان با این عمل راه مذاکرات آینده را بست. مردم ایران پشتیبان مصدق هستند و زیربار فشار اقتصادی تمکین نمی‌کنند. هیچ فشاری قادر نخواهد بود که دولت او را از راه خود منحرف سازد و احتمالا شما آمریکایی‌ها مجبور خواهید شد در ایران هم همان کار را بکنید که حالا در کره می‌کنید.
نیتزه در اینجا مداخله کرد و گفت: ما در کره برای آزادی می‌جنگیم و شما آمدید نفت را به روی ما بستید. دکتر مصدق گفت ما کی نفت را به روی شما بستیم؟ شما می‌توانستید بیایید و نفت را ببرید. ایرانی‌ها جز این نمی‌خواستند که بیایید، کمک کنید و نفت را راه بیندازید. نفت ایران همواره در اختیار مشتری‌های سابق بوده است. ایران نفت خود را ملی کرد تا شوروی را از داشتن جای پا در شمال کشور بازدارد.
مصدق و درخواست رسمی وام
مصدق گفت در هر حال او می‌خواهد نامه‌ای به رییس‌جمهور بنویسد. به یاد دارد که رییس‌جمهور اظهار علاقه به حفظ استقلال ایران می‌کرد. استقلال ایران به یکی از دو راه می‌تواند حفظ شود؛ یا باید اختلاف موجود فیصله یابد یا باید کمک بخشش. او می‌خواهد مشکلات فعلی پرداخت‌ها را با این پول حل کند و به محض اینکه اولین درآمد نفت به دستش برسد بدهی خود را ادا خواهد کرد. مک گی گفت این کار مشکلی خواهد بود؛ زیرا که کنگره اکنون تعطیل است. مصدق گفت او کاری به تشریفات امر ندارد و می‌داند که ریاست‌جمهور در باب کمک‌های خارجی اختیاراتی دارد. او نامه را خواهد نوشت و رییس‌جمهور می‌تواند درخواست او را رد کند یا بپذیرد. مک‌گی گفت مبلغ مورد درخواست در چه حدود خواهد بود؟ مصدق پاسخ داد چیزی در حدود ماهانه ده میلیون دلار که در سال به صدوبیست میلیون بالغ می‌شود. مک‌گی پرسید که آیا بهتر نیست به جای نوشتن نامه شفاها درخواست خود را مطرح کند؟ مصدق گفت نه، باید این درخواست روی کاغذ بیاید. او این درخواست را می‌کند تا در برابر تاریخ و وجدان وظیفه خود را به جا آورده باشد. زیرا آرزوی رییس‌جمهور دایر بر حفظ استقلال ایران تنها از این راه برآورده می‌شود. مصدق همچنین گفت که قصد دارد ۸میلیون دلار از صندوق بین‌المللی پول مسترد دارد و مقامات صندوق درخواست او را پذیرفته‌اند. مک‌گی اظهار تاسف کرد و گفت این پول نشانه سهامدار بودن ایران در این صندوق بود. مصدق در این ملاقات نیز بارها از حسن نیت آمریکا و اظهار محبتی که در طول مدت اقامت از وی شده بود، سپاس‌گزاری نمود و گفت که روز ۱۵ نوامبر واشنگتن را به قصد تهران ترک خواهد کرد.
اصول مورد درخواست بریتانیا
در برابر اصرار بسیار اچسن بر این که بریتانیا چه می‌خواهد و بر چه صراطی مستقیم می‌شود، ایدن در شب ۸ نوامبر یک یادداشت غیررسمی به دست او داد که مشتمل بر خواسته‌های زیر بود:
۱ -غرامت عادلانه در برابر زیان حاصل از ملی کردن حقوق امتیاز و دارایی‌ها. مقدار و مبلغ غرامت باید یا از راه توافق یا از راه مراجعه به داوری مشخص شود.
۲ -کافی نیست که ایران بگوید غرامت می‌پردازیم، بلکه تضمینی هم برای پرداخت قطعی آن باید موجود باشد. در مورد ایران تضمین پرداخت فقط به وسیله نفت میسر تواند بود و آن در گرو مدیریت کارآمدی است که عملیات تولید و تصفیه را به دست گیرد و همچنین شرکتی با تجربه جهانی در زمینه فروش نفت باید در نظر گرفته شود و شرایط فروش باید طوری مساعد و سودآور باشد که آن شرکت به جای نفت کشورهای دیگر نفت ایران را خریداری کند، اما چنان شرکتی زیر بار قرارداد درازمدت نمی‌رود، مگر آنکه از صلاحیت و اختیارات متصدیان تولید و تصفیه اطمینان حاصل کند. کافی نیست که مدیرانی از ملیت‌های بی‌طرف در هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران عضویت داشته باشند، بلکه متصدی اداره پالایشگاه و شرکت خریدار نفت باید از صلاحیت و اختیارات این مدیران اطمینان یابند.
۳ - ایران نباید با توسل به ملی کردن نفت خود درآمدی بیشتر از دیگران که قراردادها را حرمت گذاشته و اقدام به ملی کردن اموال نکرده‌اند، به دست آورد.
۴ - دولت انگلستان نمی‌تواند بر این مبنی که اتباع انگلیس در عملیات نفت ایران راه نخواهند داشت، به مذاکره بنشیند.
ارسال نظر