گروه بورس- معصومه طاهرخانی: همزمان با نشست مطبوعاتی رییس سازمان بورس برای تشریح آیین‌نامه جدید شورای بورس که درخصوص «شرایط واگذاری سهام در بورس و حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه» بود، کارشناسان بازار سرمایه نیز به اظهارنظر پرداختند. به گفته علی صالح‌آبادی، مطابق آیین‌نامه جدید شرکت‌هایی که قصد ورود به بورس را دارند، موظف می‌شوند قبل از عرضه سهام خود در بورس کلیه اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی (بدهی‌ها و دارایی‌ نامشهود، امتیازات و ...) خود را به شکل صریح و شفاف اعلام کنند. همچنین علاوه بر شرکت‌ها دولت نیز باید گزارش‌های روشنی از وضعیت آینده شرکت‌های مشمول واگذاری وضعیت سودآوری آنها ارائه کند.

اما کارشناسان بازار ضمن تایید تصویب این آیین‌نامه که حرکتی رو‌به‌جلو درخصوص شفاف‌سازی تلقی می‌شود، از اجرای آن در بازار ابراز تردید کردند. کارشناسان بازار معتقدند بازار آیین‌نامه و دستورالعمل کم ندارد، مهم عملیاتی شدن و ضمانت اجرایی این قبیل آیین‌نامه‌ها است که چندان روشن نیست. نظرات کارشناسان را در نظرخواهی «دنیای اقتصاد» با هم می‌خوانیم.

عملیاتی کردن قوانین مهم‌تر از تصویب آن

معاون سرمایه‌گذاری‌های شرکت سرمایه‌گذاری ایرانیان درخصوص اثر آیین‌نامه جدیدی که در مورد نحوه واگذاری سهام در شورای بورس به تصویب رسیده است، گفت: مشکل اصلی بازار ما تصویب آیین‌نامه نیست، چرا که ما قانون و آیین‌نامه کم نداریم، بلکه مساله اصلی ما نحوه عملیاتی کردن قوانین مصوب است. رضا بختیاری افزود: به طور مثال، آیین‌نامه بسیار خوبی مثل دستکاری قیمت داریم، ولی اصلا به سراغ آن نرفته‌ایم و از آن استفاده نمی‌کنیم. اگر آیین‌نامه جدید، شرکت‌ها را موظف کند که در گزارش‌های حسابرسی خود به طور صریح و دقیق دارایی‌ها و بدهی‌های نامشهود خود را انعکاس دهند، می‌توان به کارآیی آن امید داشت. چرا که ستون دارایی‌ها و بدهی‌های نامشهود در ترازنامه شرکت‌ها همواره به شکل سطحی دیده می‌شوند و به‌رغم اهمیت زیاد چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

دولت در برابر دولت!

از سوی دیگر این کارشناس بازار موفقیت آیین‌نامه مزبور را در گرو پیگیری سازمان بورس دانست و گفت: باید دقیقا مشخص شود که سازمان بورس چه طور می‌خواهد دولت را موظف کند که صورت دقیق دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت‌های دولتی را که قصد واگذاری آنها را دارد، به طور صریح اعلام کند.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه سازمان بورس بخشی از بدنه دولت است، طبیعی است که چندان نمی‌تواند به دولت فشار آورد که اطلاعات شرکت‌ها را منتشر کند. بنابراین رفع این نقاط ابهام می‌تواند هم کارآیی آیین‌نامه را بالا ببرد و هم اطمینان بازار را به سهام عرضه شده تقویت کند.وی ادامه داد: سازمان بورس در جایگاه نهادی که باید از حقوق سهامداران حقیقی و حقوقی بازار در برابر شرکت‌ها حمایت کند، موظف است تا زمانی که اطلاعات درستی از شرکت‌ها نرفته، سهام آنها را عرضه نکند.نه اینکه مثل عرضه‌های گذشته تعیین تکلیف شدن نقاط مبهم شرکت‌ها را موکول به بعد از عرضه سهام آنها در بورس کند.

بازار منتظر رفتار عملیاتی سازمان

بختیاری خاطرنشان کرد: بازار منتظر رفتار اجرایی و عملیاتی عینی است و تصویب آیین‌نامه‌ها میزان جذابیت زیادی برای فعالان بازار ندارد. به طور مثال در مورد واگذاری سهام شرکت‌های پتروشیمی و به خصوص پتروشیمی فن‌آوران که اکنون قصد ورود به بورس را دارد، سازمان بورس برای نشان دادن اقتدار خود می‌تواند اعلام کند که تا زمانی که تکلیف خوراک این مجتمع روشن نشده، سهام این شرکت اجازه عرضه را در بورس نخواهد داشت.

وی این‌گونه نتیجه‌گیری کرد: نباید با تصویب آیین‌نامه و بایگانی کردن آن وظیفه نظارتی و اجرایی نهادها و سازمان‌ها فراموش شود. از سوی دیگر نماد نظارتی بازار زیرمجموعه سازمان بورس است که سازمان هم به نوبه خود زیرمجموعه دیگری از دولت است. بنابراین یکی از شروط اولیه و اصلی اجرای مناسب آیین‌نامه دوری از دولتی شدن و استقلال پیدا کردن نهاد نظارتی است.

دارایی‌های پررنگ در برابر بدهی‌های کم‌رنگ

در ادامه این گزارش شاهین چراغی، رییس هیات‌مدیره شرکت کارگزاری مهرآفرین سرعت بالای خصوصی‌سازی و عجله دولت در واگذاری‌ها را یکی از دلایل اعلام نشدن شفاف صورت‌های مالی عنوان کرد و گفت: زمانی که در گذشته سازمان بورس شرکت‌ها را پذیرش می‌کرد، تنها به این مساله توجه می‌شد که در کوتاه‌ترین زمان، فرآیند پذیرش واگذاری‌ انجام شود و تمرکز چندانی بر شفافیت صورت‌های مالی صورت نمی‌گرفت.وی تصریح کرد: در واقع در هنگام واگذاری‌ها، بخش‌هایی از شرکت که دارای مزیت است از سوی دولت به شکل برجسته و پررنگ اعلام می‌شود تا در نهایت قیمت و ارزش شرکت افزایش یابد، از سوی دیگر عکس این حالت در مورد بدهی‌های شرکت‌ها دیده می‌شود. وی خاطرنشان کرد: به طور مثال اگر نگاهی به صورت‌های مالی سال‌های ۸۱ و ۸۲ شرکت‌های فولاد مبارکه و خوزستان بیاندازیم، مشخص می‌شود که این شرکت‌ها طی سال‌های یاد شده به اندازه سود سالانه خود به صندوق‌های بازنشستگی خود کمک کرده‌اند. در حالی که این امر نوعی هزینه مالی برای شرکت‌ها محسوب می‌شود و در هنگام واگذاری شرکت‌ها کوچک‌ترین اشاره‌ای از سوی دولت به آن نشده است.وی اینگونه نتیجه‌گیری کرد که متاسفانه دولت بدهی‌ها را به طور صریح اعلام نمی‌کند و تنها به دارایی‌ها اکتفا می‌کند. در حالی که اگر شفافیت در صورت‌های مالی شرکت‌های فولادی وجود داشت، قطعا تصمیم سهامداران برای خریداری تغییر پیدا می‌کرد.

توجه نکردن بورس به نقاط ضعف

«چراغی» یکی از مشکلات اصلی واگذاری‌ها را که امید می‌رود با اجرایی شدن آیین‌نامه فعلی رفع شود، نبود توجه کافی کارشناسان بورس به نقاط ضعف شرکت‌ها برشمرد و افزود: مشکل این است که سازمان بورس و کارشناسان مربوطه به خوبی نمی‌دانند که باید چه نقاطی را برجسته کنند. وی اضافه کرد: پیامد اصلی این مساله در درجه اول متوجه سهامداران است که به اتکای بررسی بورس اقدام به خریداری سهام می‌کنند.اما باید تصویب آیین‌نامه جدید شورای بورس را به فال نیک گرفت، چرا که به صراحت تکلیف بازار و سهامداران را روشن می‌کند.

رییس هیات‌مدیره کارگزاری مهرآفرین بر لزوم صداقت دولت با مردم تاکید کرد و گفت: دولت باید بداند اگر به دنبال موفقیت خصوصی‌سازی است، لازم است با بخش‌خصوصی صادق باشد.

دولت نباید تنها به نکات مثبت شرکت‌ها اشاره کند و از بیان هزینه‌ها و بدهی‌های نامشهود و احتمالی خودداری کند.وی یادآور شد: دولت باید در مورد سهام شرکت‌هایی که قصد واگذاری آنها به بورس را دارد از هم‌اکنون با صراحت اقدام به شفاف‌سازی کند. به طور مثال دولت در مورد مخابرات، پتروشیمی فن‌آوران و... باید تکلیف سهامداران را روشن کند که بعد از واگذاری آنها در مورد نحوه برخورد خود با آنها چگونه عمل خواهد کرد.

دستورالعمل مضاعف برای تقویت شفافیت

«اکبر زرگانی‌نژاد»، کارگزار خبره و با سابقه بازار سرمایه تصویب قانون جدید بازار سرمایه را برای ارائه اطلاعات شفاف از سوی شرکت‌ها در زمان عرضه یک دستورالعمل مضاعف برای شفافیت صورت‌های مالی شرکت‌ها می‌داند.

وی تاکید کرد: به این ترتیب صورت‌های مالی شفاف می‌تواند تصویر شرکت‌ها در زمان پذیرش و بعد از آن را مطابق با واقعیت به اطلاع سهامداران برساند.

سخنگوی کانون کارگزاران افزود: براساس قوانین شرکت‌ها باید در زمان پذیرش تمام اطلاعات موجود را در خصوص قراردادها، ذخایر و تمام موضوعاتی که در آینده شرکت مطرح است و سودآوری شرکت نشان دهد به بازار منعکس کنند و در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهند.

«زرگانی‌نژاد» کار ارزیابی سودآوری شرکت‌ها را سخت توصیف کرد و گفت: سرمایه‌گذاران با توجه به طرح‌ها و برنامه‌های در دست اقدام و آتی شرکت‌ها برآوردی از سودآوری شرکت‌ها را انجام می‌دهند.

به همین دلیل انعکاس اطلاعات درست از سوی شرکت‌ها در هنگام عرضه اولیه اهمیت دوچندانی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران دارد.

نگاه به تحولات آتی شرکت‌ها

وی خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین نگاه سرمایه‌گذاران به تحولات آتی و طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌ها است؛ بنابراین درج و انتشار درست این طرح‌ها می‌تواند برداشت درستی به سهامدار بدهد، تا به طور مثال سهامدار بداند یک هزینه مواد اولیه وجود دارد که نمی‌تواند سودآوری شرکت را به میزان زیادی تحت تاثیر قرار دهند.زرگانی‌نژاد با تاکید بر اینکه سازمان بورس در پی اجرای درست این قوانین برای افشای دقیق اطلاعات از سوی شرکت‌ها است، تصریح کرد: شرکت‌ها باید شرایط زمان پذیرش خود را به بعد از پذیرش و زمان درج در تابلو نیز منتقل کنند تا سهامداران دچار ضرر و زیان نباشند و بتوانند به درستی این اطلاعات اعتماد کنند.

مناسب اما نابهنگام!

اما شاهین شایان آرانی، یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه، تصویب آیین‌نامه جدید شورای بورس را در راستای شفافیت بیشتر اثرگذار عنوان کرد و گفت: هر چه شفافیت و صراحت در اطلاعات منتشر شده وجود داشته باشد قطعا هم تکلیف سهامداران روشن است و هم کشف قیمت و استقبال از سهام عرضه به خوبی صورت می‌گیرد. وی افزود: آیین‌نامه شورای بورس بسیار مناسب است ولی چندان به موقع نیست و جا داشت که خیلی پیشتر از اینها تصویب و به بازار اعلام می‌شد.

تناقض ساختار بورس برای اجرای آیین‌نامه!

شایان آرانی نسبت به پیاده شدن درست این آیین‌نامه با توجه به ساختار «دولت زده» بازار سرمایه کشور ابراز تردید کرد و ادامه داد:‌ ساختار فعلی بازار سرمایه که متشکل از شورا، سازمان و شرکت بورس است، بسیار دولتی و سیاست‌زده است. البته آنچه که در قالب قانون بازار سرمایه کشور آمده به شکل دیگری است ولی آنچه که دیده می‌شود یک ساختار شدت تابع دولت است. وی تصریح کرد: اگر اشکالات و ایرادات این جریان حل نشود، می‌توان گفت که ساختار بازار برای اجرایی کردن آیین‌نامه دچار تناقض است، چرا که قطعا زیرمجموعه دولت (سازمان بورس) نمی‌تواند به خود مجموعه دولت فشار آورد.