گروه بورس- شروین شهریاری: روند منفی و کم‌رمق در بورس تهران در هفته جاری در حالی ادامه یافت که با غلبه عرضه‌ها و افت ۳/ ۰ درصدی، شاخص کل سطح حمایتی ۷۶ هزار واحد را از دست داد تا بازدهی منفی بورس از ابتدای سال به ۴/ ۵ درصد برسد.

حال و روز بازار سهام به خوبی منعکس‌کننده اوضاع روز اقتصاد کشور نیز هست؛ جایی که فرآیند خروج از رکود با کندی قابل ملاحظه‌ای دنبال می‌شود. در همین حال، هنوز برنامه‌ای مدون برای خروج از شرایط فعلی با زمان‌بندی مشخص از سوی سیاست‌گذاران اقتصادی ارائه نشده است و همین مساله چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در سهام را با ابهام روبه‌رو‌ کرده است. در نقطه مقابل، ابزارهای بدهی، اوراق مشارکت و صندوق‌های با درآمد ثابت کماکان پرطرفدارترین بخش بازار هستند و به لطف سودهای روزشمار ۲۰ درصدی و بالاتر، مخاطبان زیادی را به سوی خود جذب کرده‌اند؛ اتفاقی که البته از آن به‌عنوان یکی از دلایل رکود فعلی اقتصادی با توجه به قرار داشتن تورم در آستانه تک‌رقمی شدن یاد می‌شود.

پیشتاز زمستان؛ قعر‌نشین بهار

رکود دو ساله بازار سهام در نیمه دی‌ماه گذشته با افزایش بیش از ۲۰ درصدی قیمت‌ها نسبت به کف خود رسما پایان یافت و با توجه به حفظ این بازدهی ۲۰ درصدی، هنوز نمی‌توان مدعی بازگشت بازار به شرایط رکود مطابق برخی تعریف‌های رایج جهانی بود. در این میان، صنعت خودرو بیشترین نقش را در رونق بازار سهام ایفا کرد تا آنجا که جهش ۲۰۰ درصدی شاخص این صنعت در فاصله دو و نیم ماهه تا پایان سال، بارزترین نماگر رونق بورس تهران در زمستان گذشته بود. این رونق خارق‌العاده عمدتا با پشتوانه فضای روانی پس از لغو تحریم‌ها و خبر انعقاد قراردادهای خارجی در این صنعت به همراه برنامه گسترده تجدید ارزیابی دارایی‌ها و افزایش سرمایه در گروه سایپا اتفاق افتاد که البته هیچ یک از اینها در کوتاه‌مدت قادر به تغییر واقعی وضعیت مالی و نقدینگی خودروسازان نبودند. با فرو نشستن گرد و غبار هیجانات، صنعت خودرو در قعر جدول بازدهی صنایع بزرگ در سال جاری قرار گرفته و بیش از ۲۳ درصد از ارزش خود را از دست داده است. در همین حال، متغیرهای بنیادی شامل آمار تولید و فروش هم حاکمیت مجدد رکود نسبی را در این صنعت پس از تحریک موقت تقاضا از سوی دولت در پاییز ۹۴ نشان می‌دهد. در همین راستا، تولید انواع خودروی سواری در کشور در ۲ ماه نخست امسال با کاهش ۸/ ۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته رو به رو شده است. در همین راستا، آمار ۲ ماهه منتشر شده از سوی ایران خودرو نشان می‌دهد که علاوه بر کاهش ۵ درصدی تولیدات، ۱۷ درصد محصولات تولیدی نیز به فروش نرسیده است. این در حالی است که شرکت سایپا تنها آمار فروردین‌ماه را منتشر کرده که بر اساس آن موفق به فروش ۵۴ درصد محصولات تولیدی شده است. در همین حال، اعلام برنامه‌های تشویقی پیش‌فروش خودرو با نرخ‌های سود مشارکت بالاتر از ۲۵ درصدی نشان از تشدید رقابت برای فروش محصول و جلب مشتری در بازار راکد فعلی دارد. به این ترتیب می‌توان گفت صنعت پیشتاز زمستان ۹۴ برای نجات از قعر‌نشینی در سال جاری نیازمند تحولاتی جدی به منظور عبور از چالش کمبود تقاضا و ایجاد گشایش واقعی در عرصه فروش محصولات و متعاقب آن بازگشت تیراژ تولید به سطح ماقبل تحریم‌ها است.

نخستین گزارش رسمی از شرایط دشوار بانک‌ها

در ماه‌های اخیر بسیاری از کارشناسان درخصوص مشکلات ساختاری شبکه بانکی اظهار‌نظر و هشدار داده‌اند و دامنه تحلیل‌ها در این خصوص حتی مقامات رسمی دولت از جمله وزیر اقتصاد را نیز در بر گرفته است. با این حال، ارائه یک گزارش مکتوب و منسجم از مشکلات شبکه بانکی اتفاقی است که تا‌کنون نیفتاده بود. در این راستا، مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارشی را اخیرا منتشر کرده که به «توقف و ورشکستگی در نظام بانکی ایران» پرداخته است. در این گزارش که عموما شرایط بانک‌ها تا سال ۹۱ مورد تحلیل قرار گرفته به کفایت سرمایه نازل بانک‌ها، بدهی‌های انباشته دولت و معوقات بالای نظام بانکی به تفصیل و با ارائه آمار و ارقام پرداخته شده و خواستار توجه فوری به ترمیم اشکالات به ویژه از طریق افزایش سرمایه و الزام شرکت‌ها به کاهش فعالیت‌های غیر‌بانکی شده است. این گزارش در حالی منتشر می‌شود که از تاریخ بررسی وضعیت بانک‌ها در این گزارش تا‌کنون، نقدینگی کشور تقریبا دو برابر شده و طبیعتا مشکلات شبکه بانکی و نارسایی‌های ترازنامه‌ای بانک‌ها هم به مراتب بزرگ‌تر شده است. در همین حال، ارتباط این موضوع با چسبندگی نرخ سود بالای بانکی، حل مشکل بانک‌ها را به یکی از اولویت‌های اساسی کنونی اقتصاد ایران تبدیل کرده است؛ چرا‌که در غیاب اصلاح ساختار، کاهش نرخ سود عملا به‌طور موثر و فراگیر توسط شبکه بانکی اجرا نخواهد شد و احتمالا دور زدن قوانین مربوط به نرخ سود به دلیل ناگزیر بودن بانک‌ها برای جذب منابع جدید برای پوشش نواقص ترازنامه‌ای ادامه می‌یابد. در همین راستا، بر اساس اظهارات وزیر اقتصاد، افزایش سرمایه بانک‌های دولتی در اولویت برنامه‌های دولت قرار گرفته که احتمالا با تصویب مجلس اجرایی خواهد شد. فعالان اقتصادی امیدوارند با عنایت به ابعاد فراگیر مشکلات در شبکه بانکی، اقدامات اجرایی هم در تناسب با اندازه نارسایی‌های موجود طراحی شوند تا راه برای تحقق یکی از اساسی‌ترین الزامات روز اقتصاد ایران که عبارت از اصلاح نرخ سود بانکی همگام با تورم است فراهم شود.

پیامد مثبت گزارش منفی اشتغال در آمریکا

در هفته جاری، انتشار آمار مربوط به بخش اشتغال آمریکا، در اکثر رسانه‌های اقتصادی جهان به‌عنوان مهم‌ترین‌ خبر مطرح شد. این گزارش که حکایت از ایجاد تنها ۳۸ هزار شغل در ماه گذشته میلادی داشت نه‌تنها از انتظار تحلیلگران (۱۶۰ هزار شغل) به مراتب کمتر بود بلکه عنوان ضعیف‌ترین گزارش ماهانه بازار کار در بیش از ۵ سال گذشته را به خود اختصاص داد. پیامد طبیعی این گزارش، تعویق احتمالی افزایش بهره دلار و متعاقب آن تضعیف پول آمریکایی است. با توجه به تاثیر‌گذاری این اتفاق بر قیمت کالاها، می‌توان گزارش اخیر را برای اقتصادهای وابسته به صادرات مواد خام مثبت تلقی کرد. از منظر ایران نیز این رویداد با فراهم کردن حمایت از قیمت‌های نفت و افزایش احتمال تثبیت قیمت طلای سیاه در سطح بیش از ۵۰ دلاری در هر بشکه برای اقتصاد کشور و بورس تهران مساعد ارزیابی می‌شود.