کتایون دارابی

کمبود خوراک در مجتمع‌های اروند و امیرکبیر و همچنین عدم راه‌اندازی طرح‌های جدید پتروشیمی طی هفته‌های گذشته موضوع مورد بحث بیشتر فعالان این حوزه بود. خبر توقف تولید پلی‌اتیلن سبک خطی در مجتمع امیرکبیر پس از ۵ ماه از راه‌اندازی این فاز تولیدی و همچنین بهره‌برداری از خط تولید VCM در پتروشیمی اروند و احتمال تولید پی‌وی‌سی تا تیر ماه سبب شد تا بحث تهیه خوراک اتیلن این واحد پتروشیمی پررنگ تر از گذشته شود؛ چراکه پتروشیمی اروند به دلیل کمبود خوراک تنها می‌تواند با ۲۰ درصد ظرفیت خود در آینده‌ای نزدیک به تولید بپردازد. گفته می‌شود برای تامین خوراک مجتمع اروند باید فاز دوم پارس جنوبی آغاز به کار کند.

البته چند روز پیش بساق‌زاده، مدیر نظارت بر تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌و‌گو با مهر توقف تولید محصولات را در مجتمع پتروشیمی امیرکبیر موقتی عنوان کرد و گفت: پیش‌بینی می‌شود به زودی با انجام تعمیرات دوره‌ای مشکل کمبود خوراک اتیلن در این واحد پتروشیمیایی مرتفع شود.

این در حالی است که این مقام مسوول همزمان نیز از راه‌اندازی فاز نخست خط لوله اتیلن غرب برای تامین کمبود خوراک در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی (ماهشهر) خبر داده بود. البته در روزهای گذشته بحث تهیه اتیلن برای مجتمع‌های امیرکبیر و اروند از پتروشیمی جم نیز سبب شد تا نظرات متفاوتی در این زمینه مطرح شود. شنیده‌ها حاکی از این است که شرکت ملی صنایع پتروشیمی به مجتمع جم دستور داده است تا کمبود اتیلن امیرکبیر و اروند را تا هر زمان که نیاز است، تامین کند.

این در حالی است که برخی از آگاهان می‌گویند: پتروشیمی جم برای صادرات اتیلن طی ماه‌های گذشته بازاریابی کرده ولی در حال حاضر با این دستور شرکت ملی صنایع پتروشیمی قادر به صادرات اتیلن به کشورهای دیگر نیست. برخی دیگر نیز می‌گویند: با توجه به مشکلات پیش آمده شرکت‌های تولیدکننده اتیلن در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، بازار اتیلن را در دست گرفته است و دیگر ایران جایگاهی در صادرات اتیلن نخواهد داشت، البته برخی دیگر از فعالان اقتصادی، نیز به تعمیرات در مجتمع‌های مارون و امیرکبیر اشاره می‌کنند و می‌گویند: عدم راه اندازی واحدهای اولفین کاویان و گچساران و تغییر خط تولید اولفین در مجتمع اروند به پی‌وی‌سی نیز سبب شده است تا کمبود اتیلن در واحدهای پتروشیمی گسترده‌تر شود.

البته عده‌ای از فعالان بازار پتروشیمی به راه‌اندازی برخی از واحدهای پایین دست اشاره می‌کنند و می‌گویند: کمبود اتیلن نتیجه راه‌اندازی غیرکارشناسی واحدهای پایین دست است که هنوز واحدهای بالادست آنها درست نشده است. با این حال گفته می‌شود مجتمع امیرکبیر طی روزهای گذشته توانسته از طریق بازرگانی پتروشیمی اتیلن مورد نیاز خود را از پتروشیمی جم تهیه کند.

عامل رشد نرخ؛ تعمیرات یا کمبود اتیلن

البته جو روانی کمبود اتیلن در مجتمع‌های پتروشیمی نگرانی‌های فراوانی را در بازار داخلی پتروشیمی ایجاد کرده است. رشد بی‌رویه نرخ محصولات مجتمع امیرکبیر و همچنین نرخ پی‌وی‌سی در بازار داخلی یکی از تبعات کمبود اتیلن در بازار داخلی بود.

اگر چه گفته می‌شود تعمیرات مجتمع امیرکبیر سبب کمبود محصولات تولیدی آن در بازار داخلی شده است، اما بیشتر آگاهان بازار کمبود اتیلن را دلیل عمده کاهش تولیدات در پتروشیمی امیرکبیر می‌دانند و معتقدند؛ کمبود محصولات امیرکبیر مانند EX۳ در بازار داخلی سبب افزایش نرخ این کالا شده است. البته گفته می‌شود خط‌های تولید محصولات در مجتمع امیرکبیر راه‌اندازی شده و در آینده‌ای نزدیک نرخ این محصولات در بازار داخلی تعدیل خواهد شد و کمبود اتیلن این مجتمع نیز از پتروشیمی جم تامین شده است، اما هنوز خط LD این مجتمع راه‌اندازی نشده است.

با این حال برخی از آگاهان بازار به تعیین نرخ خوراک متان به میزان ۶۵ درصد فوب اشاره می‌کنند و می‌گویند: در حال حاضر خوراک متان مجتمع‌های پتروشیمی با این نرخ تعیین شده است و مابقی خوراک‌ها از جمله اتیلن قرار است با نرخ ۸۵ تا ۹۵ درصد فوب به مجتمع‌های پتروشیمی داده شود. فعالان بازار همچنین می‌گویند: پتروشیمی امیرکبیر برای تعیین نرخ محصولات خود در حال حاضر دچار مشکل است؛ چراکه به آنها هنوز در خصوص نرخ اتیلن دستوری داده نشده است. البته گفته می‌شود به دلیل کمبود اتیلن در واحدهای پتروشیمی، نرخ این کالا ۶۵ درصد فوب تعیین نشده است؛ چراکه در حال حاضر فروش اتیلن به مجتمع‌های پتروشیمی به نفع دولت است. اما متاسفانه مجتمع‌های پتروشیمی تکلیف مشخصی در خصوص تعیین نرخ خوراک ندارند و نمی‌دانند چگونه باید محصولات خود را نرخ‌گذاری کنند. به علاوه راه‌اندازی خط تولید EDC مجتمع اروند که قرار بود در اردیبهشت ۸۸ صورت بگیرد و در نتیجه این محصول به پتروشیمی غدیر برود و سپس تبدیل به پی‌وی‌سی شود، هنوز راه‌اندازی نشده است و این قطعا به کمبود اتیلن در این مجتمع برمی‌گردد. برخی از آگاهان بازار می‌گویند: اگر قرار باشد مجتمع اروند با تمام ظرفیت خود به تولید بپردازد باید خوراک اتیلن خود را از مجتمع مارون و بندر امام دریافت کند که این قابلیت در حال حاضر، به دلیل کمبود خوراک اتیلن میسر نیست. این همان زنجیره‌ای است که بیشتر کارشناسان بازار پتروشیمی به آن اشاره می‌کنند یعنی اول راه‌اندازی واحدهای بالادست و سپس راه‌اندازی واحدهای پایین دست که در حال حاضر می‌توان گفت این چرخه در کشور ما برعکس است. بیشتر کارشناسان صنعت پتروشیمی معتقدند؛ ابتدا باید ظرفیت تولید اتان و اتیلن در عسلویه و ماهشهر، افزایش می‌یافت و سپس ظرفیت تولید در مجتمع‌هایی مانند امیرکبیر، اروند و ... با افزایش روبه‌رو می‌شد، کاری که متاسفانه در حال حاضر انجام نشده و مشکلات بسیاری برای مجتمع‌های پتروشیمی ایجاد کرده است. فعالان بازار می‌گویند: در حال حاضر تولید محصولات بادی، تزریقی، پی‌وی‌سی و گریدهای متفاوت PP از الیاف گرفته تا V۳۰S و z۳۰s در بازار پتروشیمی با کمبود مواجه هستند و قطعا تولید خوراک مجتمع‌های پتروشیمی می‌تواند این کمبود را در بازار مرتفع سازد و از افزایش نرخ‌ها جلوگیری کند، اما این اتفاق تا کنون نیفتاده و همین موضوع سبب شده صادرات برخی از کالاها مانند در و پنجره‌های یو پی وی سی به ترکیه متوقف شود. ماه‌ها پیش قیمت صادرات این کالاها به ترکیه به صرفه بود، اما در حال حاضر با افزایش قیمت پی وی سی، نرخ در و پنجره‌های یو پی وی سی در ایران و ترکیه برابر شده است و در نتیجه صادرات این کالاها به صرفه نیست.

تاخیر در راه‌اندازی ۷ طرح‌ جدید پتروشیمی

البته روز گذشته نیز مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌و‌گو با مهر با اشاره به کمبود خوراک برای راه‌اندازی طرح‌های جدید پتروشیمی، بهره‌برداری از واحدهای جدید پتروشیمیایی را در گروی راه‌اندازی فازهای پارس جنوبی اعلام کرد. رمضان اولادی همچنین به تاخیر در راه‌اندازی برخی از طرح‌های جدید پتروشیمی همچون مجتمع پلیمر کرمانشاه، اولفین کاویان و اوره و آمونیاک مرودشت شیراز به دلیل کمبود خوراک اشاره کرد و گفت: پیش‌بینی می‌شود برای تامین خوراک پلیمر کرمانشاه با راه‌اندازی خط لوله اتیلن غرب امکان راه‌اندازی این واحد ۳۰۰ هزار تنی فراهم شود.

وی همچنین در خصوص راه‌اندازی مجتمع پتروشیمی کاویان توضیح داد: با راه‌اندازی فازهای جدید پارس جنوبی امکان تامین خوراک این مجتمع پتروشیمی با ظرفیت تولید سالانه ۲ میلیون تن محصول پتروشیمی فراهم می‌شود.

این مقام مسوول با بیان اینکه تا زمان راه‌اندازی فازهای جدید پارس جنوبی با توجه به کمبود خوراک واحد نخست این مجتمع راه‌اندازی می‌شود، تاکید کرد: همچنین برای تامین خوراک مجتمع اوره و آمونیاک مرودشت شیراز به خوراک گاز طبیعی نیاز است که برنامه‌ریزی برای تامین گاز این مجتمع پتروشیمی در حال انجام است.

اولادی همچنین با اشاره به مصوبه اخیر مجلس و تعیین نرخ خوراک صنایع پتروشیمی توضیح داد: با توجه به مصوبات قانونی خوراک صنایع پتروشیمی برای مدت ۱۰ سال تثبیت شده است.از سوی دیگر مطابق با قانون بودجه سال جاری محدوده تعیین قیمت خوراک مایع صنایع پتروشیمی تا سقف ۹۵ درصد فوب خلیج‌فارس تعیین شده است و بر این اساس مجوزی به دولت داده شده که خوراک مایع صنایع پتروشیمی در محدوده ۸۵ تا ۹۵ درصد فوب خلیج فارس تعیین شود.