غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۵ ژانویه الی ۲۹ ژانویه ۲۰۱۰) از یک روند کاهشی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در پی ادامه‌ نگرانی‌ها از بحران اقتصاد جهانی، کاهش آمار فروش خانه‌ها در آمریکا، افزایش تعداد متقاضیان بیمه بیکاری در آمریکا، تعدیل آب و هوای بسیار سرد و...

کاهش تقاضای انرژی در آمریکا، تغییرات در واگذاری وام توسط بانک‌های چین، افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 4/2 میلیون بشکه)، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و افزایش ارزش دلار، از حدود 12/75 دلار در هر بشکه در تاریخ 25 ژانویه 2010 به کمتر از 62/72 دلار در هر بشکه در تاریخ 29 ژانویه 2010 کاهش یافت. قیمت گاز طبیعی نیز طی هفته گذشته و در پی اعلام اداره هواشناسی آمریکا، مبنی بر استقرار توده هوای گرم در مناطق شمال شرقی این کشور، به شدت کاهش یافته است، البته طی هفته مذکور کاهش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا (معادل 9/3 میلیون بشکه) و همچنین افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کننده، هم در آمریکا و هم در اتحادیه اروپا، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند.
به گزارش شانا، بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی پلاتس، تقاضای نفت خام چین بیش از ۱۶ درصد در دسامبر ۲۰۰۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن رشد داشته است که به نظر می‌رسد این میزان افزایش، با توجه به رشد سریع اقتصادی این کشور صورت گرفته باشد. تقاضای نفت خام چین در دسامبر ۲۰۰۹ به ۵/۳۴ میلیون تن (معادل ۱۶/۸ میلیون بشکه در روز) رسید، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل از آن در حدود ۷۴/۲۹ میلیون تن بود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در گزارش اخیر خود پیش‌بینی کرده است که تقاضای نفت خام چین در سه ماه اول سال ۲۰۱۰ به میانگین ۳۹/۸ میلیون بشکه در روز برسد که این میزان در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، ۱۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. اعمال مشوق‌های مالی و مخارج بالای دولتی در پروژه‌های زیرساختی، بار دیگر چین را در زمره کشورهای با رشد اقتصادی بالا در پایان سال ۲۰۰۹ قرار داده است که این امر به رشد تقاضای نفت خام و فرآورده‌های نفتی در این کشور کمک کرده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 28 ژانویه 2010، از حدود 97/71 دلار در هر بشکه در تاریخ 25 ژانویه 2010 به کمتر از 4/71 دلار در هر بشکه کاهش یافته است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 28 ژانویه 2010 با 3 دلار و 3 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 71 دلار و 80 سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه 2010 (تا 28 ژانویه) با 2 دلار و 26 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه دسامبر 2009 به هر بشکه 76 دلار و 27 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه دسامبر 2009 معادل 74 دلار و 1 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 12 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۳ دلار و ۸۳ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۲۰ ژانویه ۲۰۱۰)، در روز ۲۶ ژانویه ۲۰۱۰، به بشکه‌ای ۷۱ دلار و ۷۸ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه شنبه (۲۶ ژانویه ۲۰۱۰) ۷۱ دلار و ۹۹ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۷۱ دلار و ۶۵ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۷۰ دلار و ۲۴ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۶۹ دلار و ۸۹ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۷۳ دلار و ۱۶ سنت، شمال غربی اروپا ۶۹ دلار و ۸۱ سنت و در بازار مدیترانه ۶۹ دلار و ۷۹ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۷۲ دلار و ۲۱ سنت، شمال غربی اروپا ۶۹ دلار و ۴۶ سنت و در بازار مدیترانه ۶۹ دلار و ۴۴ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 17 دلار و 28 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (20 ژانویه 2010)، طی روز 26 ژانویه 2010 در سطح 719 دلار و 48 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 688 دلار و 50 سنت، شمال اروپا 689 دلار، آمریکا 739 دلار و 88 سنت، ژاپن 756 دلار و 89 سنت و سنگاپور 740 دلار و 89 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس 666 دلار و 23 سنت، سوخت جت 631 دلار و 60 سنت، نفت گاز 576 دلار و 56 سنت، نفت کوره 447 دلار و 49 سنت و پروپان و بوتان به قیمت 672 دلار و 50 سنت به فروش رسیده است. قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مارس 2010، از حدود 69/73 دلار در هر بشکه در تاریخ 25 ژانویه 2010 به کمتر از 46/71 دلار در هر بشکه در تاریخ 29 ژانویه 2010 کاهش یافته است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۲۲ ژانویه ۲۰۱۰ معادل ۷/۳۲۶ میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (۱۵ ژانویه ۲۰۱۰) به میزان ۹/۳ میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل ۲/۱۲ میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۳ ژانویه ۲۰۰۹ کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۱/۰ روز کاهش یافته و در سطح ۷/۲۳ روز قرار گرفته است و به میزان ۱/۰ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۶۲۴/۱۳ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان ۵۱۲ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره 15 ژانویه 2010 الی 22 ژانویه 2010 به میزان 17 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 421/5 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 376 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 23 ژانویه 2009 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 540/8 میلیون بشکه در روز به 867/7 میلیون بشکه در روز (معادل 673 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان 841/1 میلیون بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
از سوی دیگر، سطح ذخایر بنزین آمریکا طی هفته منتهی به ۲۲ ژانویه ۲۰۱۰ به میزان ۲ میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به سطح ۴/۲۲۹ میلیون بشکه رسیده است که معادل ۵/۹ میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۳ ژانویه ۲۰۰۹ است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۵/۰ روز افزایش یافته و در سطح ۴/۲۶ روز قرار گرفته است و به میزان ۳/۱ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. سطح تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان ۱۷ هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح ۶۱۹/۸ میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۳۱ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته فشار کاهشی همچنان ادامه یافت و با کاهش شاخص‌های بورس قیمت نفت خام WTI نیز روند کاهشی را طی کرد. از آنجا که کف کانال افزایشی در حدود ۷۲ دلار قرار دارد، قیمت نفت با آن برخورد کرد؛ ولی نتوانست باعث برگشت روند شود. قیمت نفت در هفته گذشته در ماه ژانویه بسته شد که برعکس ماه‌های گذشته که دلالت بر روند افزایشی داشتند، این ماه دلالت بر روند کاهشی دارد، لذا گرچه هنوز روند افزایشی شکسته نشد؛ ولی از توان آن کاسته شد. داده‌های هفتگی نیز دلالت بر ادامه روند کاهشی دارد، لذا سطح مقاومت ۷۲ دلار بسیار شکننده شده است.
گرچه انتظار بر اقتصاد رو به‌ بهبود در آمریکا است؛ ولی آمار منتشره هفته گذشته اقتصاد آمریکا در حدی کمتر از انتظار بودند. آمار فروش خانه‌های مسکونی در آمریکا کاهش نشان داد و همچنین آمار متقاضیان بیمه بیکاری نیز افزایش یافت. البته شاخص اعتماد مصرف‌کننده هم در آمریکا و هم در اتحادیه اروپا همراه با افزایش بودند. روند افزایش ارزش دلار در مقابل یورو ادامه یافت گرچه هنوز روند میان مدت افزایشی است و سطح حمایت 50 درصد فیبوناچی سد راه افزایش بیشتر دلار قرار دارد. کاهش اعتماد به ارزهای غیر از دلار باعث افزایش تقاضا و ارزش دلار شده است که به نوبه خود فشار کاهشی بر قیمت نفت دارد. سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین در آمریکا نسبتا مناسب است و کاهش هفته گذشته در ذخیره‌های نفت خام نتوانست مانع ادامه روند کاهشی شود. در هفته جاری قیمت 72 دلار اولین سطح حمایتی نفت خام WTI است. کاهش از این سطح می‌تواند قیمت را تا حدود 66 دلار تنزل دهد گرچه در مسیر کاهشی، سطح 70 دلار نیز از سطوح حمایتی است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی