ایسنا- در حالی که وزارت صنایع و معادن برای برگزاری جشن خودکفایی در فولاد خام تا پایان سال جاری برنامه‌ریزی می‌کند، به نظر می‌رسد صنعت فولاد ایران تا رسیدن به خودکفایی کامل هنوز فاصله دارد.

وزارت صنایع و معادن اوایل امسال از برگزاری جشن خودکفایی در فولاد خام تا پایان شهریور ماه خبر داده بود، ولی وزیر بعدا اعلام کرد که این جشن اواخر امسال برگزار خواهد شد.

فارغ از این ‌که جشن خودکفایی در فولاد خام قرار است در چه تاریخی برگزار شود، کارشناسان دو سوال کلیدی را در این زمینه مطرح کرد‌ه‌اند. سوال اول این‌که دقیقا منظور از خودکفایی در فولاد خام چیست و سوال دوم هم این‌که آیا ایران هم‌اکنون قادر است کل نیاز خود به فولاد خام را از تولید داخل تامین کند؟

البته در رابطه با سوال نخست، وزیر اعتقاد دارد که جشن خودکفایی فولاد به این معنی نیست که از واردات جلوگیری شود.

دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز ضمن موافقت تلویحی با اظهارات وزیر عقیده دارد این‌که بخواهیم خودمان همه نیازهایمان را در صنعت فولاد تامین کنیم، شاید چندان اقتصادی نباشد.

رسول خلیفه سلطان توضیح می‌دهد: «هیچ کشوری نمی‌تواند بگوید در یک صنعت خاص خودکفا شده است، زیرا در هر صورت یا در زمینه‌ تامین مواد اولیه یا در تامین تجهیزات مورد نیاز خود مجبور است که دست به واردات بزند یا با کشورهای دیگر مشارکت کند؛ بنابراین می‌توان گفت که همیشه خودکفایی به طور کامل قابل دسترسی نیست.»

وی با بیان این‌که خودکفایی و خوداتکایی دو مقوله متفاوت هستند، می‌افزاید: «خودکفایی در صنعت فولاد شاید به این معنا باشد که تراز تجاری ایران در زمینه صادرات و واردات فولاد تقریبا با هم برابر باشد که به نظر می‌رسد کشور بتواند در آینده نزدیک به چنین وضعیتی برسد.»

به گفته او، در صورتی که ظرفیت نصب شده در صنعت فولاد کشور ملاک خودکفایی باشد، می‌توان گفت که تقریبا به خودکفایی لازم رسیده‌ایم؛ هرچند هنوز بخشی از ظرفیت تولید فولاد در کشور بدون استفاده مانده است.

ایران در حال حاضر، با اختلاف زیاد دومین فولادساز بزرگ منطقه خاورمیانه پس از ترکیه به شمار می‌رود. بر اساس آمار منتشر شده از سوی انجمن جهانی فولاد در ۱۰ ماه سال ۲۰۰۹ میلادی، ایران بعد از ترکیه به عنوان دومین فولادساز بزرگ منطقه خاورمیانه شناخته شد.

بر این اساس، در ۱۰ ماهه امسال تولید فولاد خام در ترکیه به ۲۰ میلیون و ۸۰۷ هزار تن رسید، این در حالی است که در همین مدت ایران ۹ میلیون و ۱۲۳ هزار تن فولاد خام تولید کرد. به این ترتیب تولید فولاد خام ایران در ۱۰ ماهه امسال حتی به نصف تولید ترکیه در همین مدت هم نرسیده است.

باید به این موضوع توجه داشت در شرایطی که تولید فولاد خام در کشورمان در ۱۰ ماهه امسال رشد ۱۱.۸ درصدی را تجربه کرده است، تولید فولاد خام ترکیه در این مدت کاهش ۱۰.۵ درصدی داشته است.

اوایل اردیبهشت امسال پرویز داودی، معاون اول سابق رییس‌جمهور، عنوان کرده بود که با تولید ۷/۱۷ میلیون تن فولاد در کشور، تا دو ماه آینده جشن خودکفایی فولاد را در کشور برگزار می‌کنیم.

این در حالی است که تولید فولاد خام ایران در سال ۲۰۰۸ میلادی به حداکثر ۱۰ میلیون تن رسیده بود و در ۱۰ ماه

امسال نیز تولید فولاد خام ایران به مرز ۹ میلیون تن رسیده است.

خودکفایی، واردات، دامپینگ

در شرایطی که وزارت صنایع و معادن ایجاد تعادل میان نیاز داخل با تولید داخل در زمینه فولاد خام را یکی از ملاک‌های خودکفایی کشور در این حوزه اعلام کرده، در همین حال، تولیدکنندگان داخلی فولاد به ویژه در بخش خصوصی به شدت از واردات بی‌رویه فولاد و محصولات فولادی به کشور گلایه دارند.

واردات بی‌رویه‌ای که به نظر می‌رسد با وجود دامپینگ خارجی‌ها و به ویژه چینی‌ها در هر صورت باعث بلااستفاده ماندن بخشی از ظرفیت تولید داخل شده است.

کارشناسان اعتقاد دارند که صنعت فولاد ایران در زمینه تامین تجهیزات مورد نیاز خود هنوز در بسیاری از بخش‌ها اتکای زیادی به واردات داشته و در این بین اعمال تحریم‌های بین‌المللی نیز مشکلات زیادی را برای فولادسازان داخلی به وجود آورده است.

برنامه تولید ۵۶ میلیون تن فولاد در سند چشم‌انداز

بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در افق سند چشم‌انداز ۲۰ ساله، ایران باید به تولید سالانه ۵۶ میلیون تن فولاد دست پیدا کند که هم‌اکنون فقط ۱۲ میلیون تن آن در داخل تولید می‌شود و حتی از هدف ۱۷ میلیون تنی برنامه چهارم نیز فاصله داریم.

از طرفی دیگر در بین کشورهای خاورمیانه فقط ایران توانایی خودکفایی در تولید فولاد را دارد که این موضوع به دلیل وجود ذخایر گاز و سنگ‌آهن فراوان در ایران است.

هم‌اکنون در ایران و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس ۱۰ میلیارد دلار پروژه برای تولید فولاد برنامه‌ریزی شده یا در دست اجرا است که بر مبنای ارزش دلاری، نیمی از این پروژه‌ها در ایران تعریف شده‌اند.

از حدود ۳۷ پروژه تولید فولاد در کشورهای حوزه خلیج‌فارس که در مراحل مختلف اجرا هستند، ۱۸ پروژه متعلق به ایران است؛ به طوری که مجتمع فولاد مبارکه با ظرفیت پنج میلیون تن در سال، ذوب‌آهن اصفهان با ظرفیت ۶/۳ میلیون تن در سال و فولاد خوزستان با ظرفیت ۴/۲ میلیون تن در سال عمده‌ترین تولیدکنندگان ایران به شمار می‌روند.

از طرفی در بین کشورهای خاورمیانه ایران تنها کشوری است که برای تولید فولاد به سنگ‌آهن وارداتی وابسته نیست و ذخایر سنگ‌آهن ایران ۵/۴ میلیون تن برآورد شده که در پنج استان اصلی کشور قرار گرفته‌اند.

در خاورمیانه بیشترین توجه معطوف به افزایش تولید فولاد خام است و ۶۰ درصد از کل این افزایش به ایران تعلق دارد و از لحاظ ارزش، نورد فولاد بیش از یک پنجم برنامه افزایش تولید را تشکیل می‌دهد. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار است ظرفیت تولید فولاد در ایران طی سه سال آینده به ۳۵ میلیون تن برسد.