غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۱ دسامبر الی ۲۴ دسامبر۲۰۰۹) از یک روند افزایشی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دلیل کاهش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام، بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل ۹/۸ میلیون بشکه)، کاهش ارزش دلار، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین تصمیم اعضای اوپک مبنی بر عدم تغییر سهمیه‌ها در نشست ۱۵۵ این‌سازمان که در تاریخ ۲۲ دسامبر در آنگولا برگزار شد، از حدود ۳۷/۷۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۱ دسامبر به بیش از ۳۲/۷۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۴ دسامبر افزایش یافت.

همچنین هوای بسیار سرد در شمال شرق ایالات متحده آمریکا، بزرگترین دارنده بازار سوخت گرمایشی در جهان به تقویت قیمت‌ها کمک کرده است. در بحبوحه سردتر شدن هوا در آمریکا، اداره اطلاعات انرژی این کشور نیز از کاهش 207 میلیارد فوت‌مکعبی ذخیره‌سازی‌های گاز طبیعی این کشور خبر داده است.
یکصد و پنجاه و پنجمین نشست اعضای اوپک در تاریخ ۲۲ دسامبر ۲۰۰۹ در لواندا پایتخت آنگولا برگزار شد. در این نشست اعضا پس از بررسی تحولات اخیر بازار نفت و نیز پیش‌بینی‌ها در مورد عرضه و تقاضای نفت برای سال ۲۰۱۰، نسبت به ادامه بحران اقتصادی در جهان ابراز نگرانی کرده و اعلام کردند که اگرچه بهای کالاها در بازارهای جهانی بهبود یافته است و رشد اقتصادی در برخی نقاط جهان از سر گرفته شده است، اما هنوز مشخص نیست که میزان بهبود شرایط اقتصادی به چه اندازه و چه مدت به طول خواهد انجامید. همچنین اعضا بار دیگر تصمیم گرفتند که با توجه به وجود روند کاهش تولید جهانی، پایین بودن مصرف کالاها و بالا بودن نرخ بیکاری، در شرایط فعلی سهمیه‌های تولید خود را بدون تغییر حفظ کنند. اعضای اوپک سال گذشته میلادی در پی بحران جهانی اقتصاد و به دنبال آن کاهش سطح تقاضای جهانی نفت خام و همچنین افت شدید بهای نفت، در سه مرحله تصمیم گرفتند سهمیه‌های تولید خود را به میزان ۲/۴ میلیون بشکه در روز کاهش داده و این رقم را به ۸۴۵/۲۴ میلیون بشکه در روز برسانند.
نشست 155 اوپک در شرایطی برگزار شد که شرایط بازار عادی بوده و بهای نفت در محدوده 70 تا 80 دلار در نوسان بود، قیمتی که هم از نگاه تولید‌کنندگان و هم مصرف‌کنندگان مطلوب است. بازار نفت در سال جاری بیشتر تحت تاثیر عوامل غیربنیادی نظیر تغییر ارزش دلار و شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی بوده و کمتر با نیروهای عرضه و تقاضا در ارتباط بود، لذا با وجود این که ذخایر نفت در کشورهای مصرف‌کننده و ظرفیت مازاد تولید در کشورهای عضو اوپک طی سال جاری همواره بالا بود و بر اساس منطق اقتصادی باید به کاهش بهای نفت کمک می‌کرد،، اما خوشبینی به بهبود اقتصاد جهانی، پایان رکود و به دنبال آن بهبود شاخص‌ها در بازارهای بورس موجب شد تا بهای نفت، بدون اینکه از بنیادها تاثیر پذیرد، پیوسته افزایش یابد. لذا شرایط کنونی بازار جهانی نفت و وضعیت قیمت‌ها به گونه‌ای است که حفظ سقف تولید منطقی‌ترین گزینه تلقی می‌شود. اگر اوپک سهمیه‌های تولید را افزایش می‌داد ممکن بود تاثیر آن بر قیمت‌ها فاجعه بار باشد، زیرا افزایش تولید در کنار میزان بالای ذخیره‌سازی و ظرفیت مازاد تولید می‌تواند زمینه را برای کاهش قابل ملاحظه قیمت‌ها فراهم نماید. در مقابل اگر اوپک به امید افزایش قیمت‌ها از تولید خود می‌کاست، در این صورت ممکن بود روند بهبود اقتصاد جهان که به تازگی آغاز شده است، تحت تاثیر افزایش قیمت‌ها کند شده و افزایش تقاضا برای نفت و به تبع آن ثبات قیمت‌ها به خطر افتد.
روند بهبود اقتصادی در کشورهای اروپایی و آمریکا همچنان به کندی پیش می‌رود و تقاضای نفت در این کشورها هنوز بهبود چندانی نیافته است. از سوی دیگر در پی رشد اقتصادی کشورهای آسیایی از جمله هند و چین، تقاضای جهانی نفت اندکی بهبود یافته است، لذا کاهش سطح تولید اوپک در نشست بعدی این‌سازمان که قرار است در روز ۱۷ مارس ۲۰۱۰ در مقر اوپک در وین برگزار شود، نیز می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های بیشتری در بازار‌های جهانی نفت گردد؛ چراکه کاهش سهمیه‌های تولید اوپک می‌تواند قیمت‌های جهانی نفت خام را با افزایش چشمگیری مواجه نموده و این مساله روند بهبود اقتصاد جهانی را با مشکل رو به رو خواهد ساخت، آن هم در شرایطی که اقتصاد جهانی به تازگی از یک رکود شدید رهایی یافته و همچنان شکننده است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 25 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (16 دسامبر 2009)، در روز 22 دسامبر 2009 به بشکه‌ای 71 دلار و 74 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه شنبه (22 دسامبر2009) 72 دلار و 13 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 71 دلار و 49 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 70 دلار و 82 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 70 دلار و 37 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 73 دلار و 3 سنت، شمال غربی اروپا 71 دلار و 8 سنت و در بازار مدیترانه 70 دلار و 27 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 71 دلار و 81 سنت، شمال غربی اروپا 70 دلار و 63 سنت و در بازار مدیترانه 69 دلار و 92 سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با ۱۹ دلار و ۱۸ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۱۶ دسامبر ۲۰۰۹)، طی روز ۲۲ دسامبر۲۰۰۹ در سطح ۶۷۵ دلار و ۳۶ سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۶۵۳ دلار، شمال اروپا ۶۵۵ دلار و ۷۵ سنت، آمریکا ۷۰۹ دلار و ۵۱ سنت، ژاپن ۷۲۲ دلار و ۲۳ سنت و سنگاپور ۷۰۰ دلار و ۷۳ سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس ۶۶۷ دلار و ۷۶ سنت، سوخت جت ۶۲۸ دلار و ۲۴ سنت، نفت گاز ۵۶۴ دلار و ۸۶ سنت، نفت کوره ۴۴۰ دلار و ۹۶ سنت، پروپان ۷۱۲ دلار و ۵۰ سنت و بوتان به قیمت ۷۱۷ دلار و ۵۰ سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه فوریه 2010، از حدود 99/72 دلار در هر بشکه در تاریخ 21 دسامبر 2009 به بیش از 45/75 دلار در هر بشکه در تاریخ 23 دسامبر افزایش یافته است.
بر اساس آمار، اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۱۸ دسامبر ۲۰۰۹ معادل ۵/۳۲۷ میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (۱۱ دسامبر) به میزان ۹/۴ میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل ۳/۹ میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۰۸ بیشتر می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۲/۰ روز کاهش یافته و در سطح ۷/۲۳ روز قرار گرفته است و به میزان ۲ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل ‌می‌باشد. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۲۷ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۷۷۷/۱۳ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان ۷۳۴ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره 11 دسامبر الی 18 دسامبر 2009 در سطح 524/5 میلیون بشکه در روز ثابت باقی مانده است، ولی معادل 552 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 19 دسامبر 2008 می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 772/7 میلیون بشکه در روز به 707/7 میلیون بشکه در روز (معادل 65 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان 411/1 میلیون بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا نیز طی هفته منتهی به 18 دسامبر2009 به میزان 1/3 میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و در سطح 3/161 میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان 26 میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 19 دسامبر 2008 است. تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی همین دوره به میزان 196 هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح 988/3 میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان 114 هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
همچنین سطح ذخایر بنزین آمریکا طی هفته منتهی به ۱۸ دسامبر ۲۰۰۹ به میزان ۹۰۰ هزار بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و به سطح ۳/۲۱۶ میلیون بشکه رسیده است که معادل ۹ میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۰۸ است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل تغییری نکرده و در سطح ۱/۲۴ روز ثابت باقی مانده است، ولی به میزان ۱/۱ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. سطح تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان ۸۲ هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح ۰۴۵/۹ میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۱۷۸ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت:
در ابتدای هفته گذشته قیمت نفت خام WTI بالاتر از ۵۰ درصد فیبوناچی یعنی ۵/۷۳ دلار قرار داشت، لذا قیمت مواجه با فشار افزایشی بود. قیمت ۵/۷۵ دلار اولین سطح مقاومتی بود که بر مبنای سطح ۸/۶۱ درصد فیبوناچی قرار داشت. با اعلام کاهش قابل توجه ذخیره‌سازی نفت خام قیمت از سطح مذکور گذشت و مسیر برای ادامه افزایش قیمت باز شده است. این احتمال وجود دارد که بار دیگر قیمت به سطح ۵/۷۵ دلار برگشت کند تا اینکه خود را در بالای سطح مذکور تثبیت کند. باید توجه داشت که هفته جاری آخرین روزهای ماه میلادی دسامبر را سپری می‌کند و قیمت که در اوایل ماه با کاهش زیادی روبه‌رو بود توانست دوباره به سطوح قیمتی ماه قبل برگردد. کاهش مداوم و قابل توجه ذخیره‌سازی نفت خام آمریکا در سه هفته گذشته توانسته است فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد آورد و نقش موثری را در روند قیمت نفت بازی کند. افزایش ارزش دلار در مقابل یورو در هفته گذشته با سطح حمایتی ۵۰ درصد فیبوناچی مواجه بود که در نهایت سطح مذکور توانست روند را معکوس کرده و دلار با کاهش ارزش مواجه شود و این موضوع موجب هموار شدن مسیر افزایشی قیمت نفت شد. قیمت نفت خام WTI در هفته جاری در مسیر افزایشی با سطح مقاومتی ۵/۷۹ دلار مواجه است. در مسیر کاهشی سطح حمایتی ۵/۷۵ مانع کاهش بیشتر قیمت خواهد شد.