گزارشی از جزییات طرح پیشنهادی بازیافت یکصدهزار خودرو در سال
جمع آوری خودروهای فرسوده بازار آهن قراضه و تولید فولاد را رونق می‌دهد
هر ۱۰۰ هزار خودرو فرسوده ۲۷ هزارتن آهن قراضه دارد مهندس سید تقی مرتضویان - هر چند بر اساس برنامه توسعه فعلی کشور دستیابی به تولید ۱۷میلیون تن فولاد خام برنامه ریزی شده است. اما سرمایه‌گذاری لازم در صنعت بازیافت مواد فلزی صورت نگرفته و اقدام عملی در این راستا نیازمند حمایت مدیریت کلان و بسترسازی‌های لازم است.بر اساس محاسبات وزن یک خودرو سواری فرسوده را به طور میانگین ۱۱۰۰ کیلوگرم در نظر می‌گیریم که وزن اجزا غیر فلزی آن نظیر شیشه، لاستیک و پلاستیک، پارچه و نظایر آن معادل ۱۵۰ کیلوگرم، مواد روغنی و سوخت باقیمانده در خودروها حدود۱۰ـ ۸ کیلوگرم و فلزات آهنی و آلیاژی و یا پر کربن آن حدود ۳۰۰ - ۲۵۰ کیلوگرم و فلزات آهنی کربنی ساده شامل بدنه و شاسی خودرو حدود ۶۵۰ - ۶۰۰ کیلوگرم و حدود۱۵ـ ۱۰ کیلوگرم فلزات رنگی خواهد بود.
خودروهای فرسوده با توجه به طول عمرشان به طور میانگین ۱۵درصد افت خواهند داشت، لذا اقلام فوق‌الذکر برای پروژهای که بخواهد یکصدهزار خودرو در سال بازیافت کند معادل ۲۷۵۰۰ تن ضایعات فولاد‌های پرکربن و آلیاژی و ۶۰۰۰۰هزار تن ضایعات فولادی کم کربن و ۱۰۰۰تن فلزات رنگی خواهد داشت و مابقی ضایعات غیر فلزی خواهد بود یعنی حدودا ۸۰درصد خودروها فلزات و ۲۰درصد مابقی غیرفلزی است.
اقلام غیرفلزی نظیر شیشه و بخشی از پلاستیک آن قابل بازیافت، مواد سلولزی و pvc و فوم عمدتا غیرقابل بازیافت، لاستیک در شرایط حاضر غیر قابل بازیافت است که در صورت وارد نمودن تجهیزات مناسب می‌توان آن را نیز در چرخه بازیافت وارد کرد و مواد روغنی و سوخت باقیمانده قابل بازیافت خواهد بود.عملیات جداسازی قطعات خودرو پس از دریافت مجوز اسقاط از محل انبار به سکوی جداسازی طی مراحل نه‌گانه با استفاده از نیروی انسانی کارگران و تجهیزات لازم صورت می‌پذیرد. در هر مرحله بخشی از مواد قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت از خودرو جدا شده و در سیلوهای اولیه جمع‌آوری می‌شوند تا در فرآیند بعدی مورد بازیافت قرار گیرند. در پایان این مراحل اسکلت خودرو باقی می‌ماند که در پرس مچاله‌کن مورد پرس و کاهش حجم قرار گرفته تا آماده ارسال به مراکز ذوب فولاد شود.
تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز :
بر اساس طرح بازیافت یکصدهزار خودرو در سال، وسعت محل انبار (گورستان خودرو) چنین تعیین می‌شود که هر خودروهمراه با جاده‌های دسترسی نیاز به ۲۵/۵ متر مربع فضای انباری دارد که با توجه به لزوم پذیرش میانگین روزانه ۳۰۰ خودرو هر روز معادل ۱۵۰۰ متر مربع فضای انباری اشغال خواهد شد و در صورت پیش‌بینی ۱۵ روز تقدم انبار به تولید زمینی معادل ۲۲۵۰۰ متر مربع نیاز خواهد بود که با لحاظ نمودن فضای سبز و ساختمان و تاسیسات اداری حدود ۴ هکتار خواهد بود.
در مجاورت محل انبار خودروها، کارگاه عملیاتی پروسس و جداسازی بر روی ۳۰۰ خودرو روزانه در سالن عملیات جداسازی سیلوها و ساختمان ایمنی و حفاظتی و رفاهی و انبار محصولات جداسازی، سیلوها و ساختمان ایمنی و حفاظتی و رفاهی و انبار محصولات جداسازی شده فضایی معادل ۴هکتار دیگر مورد نیاز خواهد بود و جهت دپو کردن ضایعات و پس ماندها و دورریزها نیز معادل یک هکتار جهت ساخت سیلوها ذخیره خواهیم داشت. مجموع کل ساخت زمین با فضای سبز ۱۰ هکتار است.
ماشین آلات و تجهیزات :
در این طرح نیاز به تجهیزات زیر خواهیم داشت:
۱ - ماشین پرس مچاله کن آهن قراضه و ترجیحا همراه با گیوتین برای ۳۰۰ خودرو که اسکلت آن باید در این دستگاه پرس مورد عملیات پرس قرار گیرد و معادل ۱۸۰ تن روزانه خروجی این دستگاه باشد. می‌توان از دستگاه‌های موجود در بازارهای آلمان، ایتالیا و حتی دیگر کشورها که توان انجام یک کورس عملیات معادل ۳ دقیقه داشته باشد در دوشیفت یا با دو دستگاه در یک شیفت به هدف مورد نظر دست یافت. با توجه به دو یا سه دستگاه وارداتی که از ایتالیا توسط بخش‌خصوصی وارد شده است زمان یک کورس این دستگاه‌ها کمتر از ۵دقیقه نیست، لذا داشتن دو دستگاه و با احتساب زمان‌های تعمیرات و راندمان کار واقعی در ایران برای این طرح استقرار دو دستگاه منطقی به نظر می‌رسد.
بهای دستگاه‌های وارد شده حدود
۵۰۰ - ۴۰۰میلیون تومان خواهد بود که البته می‌توان ساخت داخل هم کرد.
۲ - جرثقیل چنگک‌دار جهت جابه‌جایی خودروها و تغذیه دستگاه‌ها پرس حداقل ۴ دستگاه برای تغذیه دو پرس و جابه‌جایی در انبار و بارگیری و هر دستگاه معادل ۱۰۰میلیون تومان قیمت خواهد داشت.
۳ - خط کامل آسیاب (grinder) جهت خرد کردن لاستیک‌ها و کمپکت‌کردن آن.
۴- ماشین آسیاب مواد پلیمری و پلاستیک و کمپکت آنها.
۵ - تسمه نقاله ها جهت تغذیه خط لاستیک و پلاستیک.
۶ - کامیون کفی جهت نقل و انتقال خودروها در داخل سایت.
۷- دستگاه کوانتومتری برای آزمایشگاه سایت.
۸- تجهیزات برشکاری شامل کپسول‌های هوا، گاز، و ابزار برش وسایر ابزار آلات سالنی مورد نیاز.
۹ - جرثقیل سقفی برای سالن عملیات جداسازی.
۱۰- سایر تجهیزات مخابراتی، تاسیساتی و ایمنی و حفاظتی.
شرح عملیات :
اولین عملیات خروج مواد روغنی و سوخت در بدو ورود خودرو به خط جداسازی که زمانی معادل ۵ دقیقه به خود اختصاص خواهد داد، لذا برای ۳۰۰ خودرو روزانه حداقل ۳ خط موازی باید کار کند تا در هر ساعت ۳۶ دستگاه از این مرحله به مرحله دیگری تحویل شود. این مواد در بشکه‌ها ذخیره‌سازی خواهد شد. در مرحله بعد جداسازی (خرد کردن شیشه‌ها )، باز کردن صندلی‌ها، جداسازی تودری‌ها، سپس سایر قطعات داخلی مثل پوشش سقف و داشبورد و پوشش کف خارج می‌شود. در ادامه کل سیم‌کشی‌های داخل اتاق و موتور و چراغ‌های جلو و عقب و بعد از آن کلیه لوازم بیرونی مثل سپر ، زه ها و ... باز می‌شوند.
مرحله بعد جداسازی موتور از بدنه و خارج کردن آن و در پایان نوبت به باز کردن لاستیک‌ها، رینگ و زیر و بند خواهد بود.
عملیات پایانی هدایت اسکلت خودرو عاری از هر گونه وسیله اضافی به خط پرس است.
به طور خلاصه زمان‌بندی هر مرحله و نفر ساعت آن محاسبه شده و هر خودرو ۸ نفر ساعت زمان خواهد برد. یعنی به جز نیروهای مدیریتی، خدماتی و ستادی و پشتیبانی و انبار ۱۰۰ نفر نیروی کارگر عملیاتی خواهد داشت.
جمع بندی سرمایه گذاری:
جمع هزینه‌های ثابت طرح مساوی است با:۴۶۶۵۰۰۰۰۰۰۰ریال.
جمع هزینه‌های متغیر طرح مساوی است با: ۱۷۴۹۰۰۰۰۰۰۰ریال به علاوه هزینه مواد اولیه برای یکصدهزار خودرو برهزینه سرمایه‌گذاری: هزینه سرمایه مربوط به یکصدهزار خودرو هزینه تامین سرمایه بر اساس ۱۶درصد نرخ بانکی معادل ۱۶درصد نرخ بانکی معادل ۱۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال.
بنابراین جمع هزینه‌های طرح جمعا برابر با ۷۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال خواهد بود.
ارزیابی طرح:
با روش متداول حسابداری به تعیین نقطه سربه‌سر طرح می‌رسیم.
( هزینه سرمایه + استهلاکات + هزینه‌های متغیر + هزینه مواد اولیه ) - فروش = سود
قیمت فروش محصولات فرآیند بازیافت خودروها طبق قیمت‌های جاری روز که از کیلویی ۱۵۰ریال تا ۱۶۵۰ریال است به طور میانگین فروش محصول در محل سایت ۱۳۵۰ریال در نظر گرفته می‌شود و در نقطه سربه‌سر سود را برابر صفر در نظر گرفته و قیمت هر کیلوگرم مواد اولیه را محاسبه می‌کنیم.
در حال حاضر که خودروسازها به جمع‌آوری خودروهای فرسوده اقدام و آن را به قیمت ۹۵۰ریال و کمی بالاتر از قیمت محاسبه شده نقطه سربه‌سر در اختیار بازیافت‌کنندگان می‌گذارند که به‌وضوح سرمایه‌گذار در ناحیه زیان قرار دارند ( معادل ۶میلیارد ریال ) در حالی‌که اگر این طرح به عنوان یک طرح اقتصادی زود بازده با بازگشت ۵ساله سرمایه‌گذاری که باعث ترغیب سرمایه‌گذاران شود بایستی محاسبه مجددی کرده و به قیمت حداکثری خودرو دست یابیم.
در این حالت بایستی ۲۰درصد سرمایه‌گذاری در هر سال باز گردد، لذا مقدار سود و زیان سالیانه را با احتساب ۲۵درصد مالیات معادل ۲۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال در نظر می گیریم.
تحلیل و بررسی نهایی:
بر اساس بررسی ارقام فوق بهای خودرو تحویل در محل سایت ( به علاوه هزینه‌های حمل تا مقصد) بازیافت نباید از هر کیلوگرم ۶۵۰ریال تجاوز نماید و با احتساب ذخیره ۲۰۰ریال جهت انجام طرح‌های توسعه‌ای تکنولوژیک سایت‌ها به تجهیزات مدرن روز اروپا و این رقم نیز بایستی به طور شناور حداکثر تا ۴۵۰ریال هر کیلوگرم بسته به نوع خودرو توسط شرکت‌های بازیافت‌کننده به صاحب خودرو پرداخت شود که با توجه به افزایش بهای پرداختی به مالکان خودرو معادل ۱۸میلیون ریال رقم ۴۵۰ریال بایستی به سمت صفر میل پیدا کند تا بخشی از این رقم مازاد باعث افزایش انگیزه بخش خصوصی جهت وارد نمودن تکنولوژی مدرن روز شود و از آنجا که این رقم به حساب مالک خودرو پرداخت نمی‌شود نیز نابه‌جا است.
دولت بایستی کلا از دخالت دستوری در تحویل خودروهای فرسوده از مردم توسط خودروسازان و سپس از فروش آن بپرهیزد.
خوشبختانه در زمان حاضر سه شرکت در تهران به لحاظ زیست محیطی در سرعت بخشی به بازیافت خودروها فعالیت دارند.
دو شرکت خصوصی اقدامات قانونی خود در تحویل‌گیری زمین در شهرک شمس آباد و انجام مقدمات کار جهت بازیافت شروع کرده‌اند و البته تنها یکی از شرکت‌ها بنام آرین پاژ در شهرک صنعتی شمس آباد با تجهیز کارگاه و استقرار یک دستگاه پرس مچاله کن اسکلت خودرو اقدام عملی خود را شروع کرده است که امیدواری ما را در شروع عملی کار زیاد کرده است، اما در صورت عدم اصلاح ساز و کارهای اشاره شده این شرکت‌ها به زودی دچار زیان شده و کار مختل خواهد شد.
استقرار تمام وقت نیروی انتظامی در محل شهرک و مراجعه آزاد مردم به آن محل و انجام کلیه مراحل قانونی و صدور گواهی اسقاط در محل و تحویل خودرو به گورستان ماشین این شرکت‌های بازیافت کننده و خارج شدن خودروسازها از تحویل خودروهای فرسوده و فروش و کسب درآمد نابجا تنها چاره تداوم حرکتی است که مدیران ارشد جامعه تا به این زمان مدیریت کرده‌اند. خودروهای دپو شده در انبارهای خودروسازان نیز بایستی به‌صورت یکجا با قیمت‌های محاسبه شده فوق و یا مزایده و فقط برای یکبار به شرکت‌های بازیافت‌کننده تحویل شود. تنها وظیفه‌ای که به عهده سیستم عمومی کشور است صرفا نظارتی است یعنی نمایندگان نیروی انتظامی، شرکت‌های خودرو ساز یا لیزینگ و محیط زیست می‌توانند با استقرار نمایندگان ناظر خود در شهرک بر روند صحیح امور نظارت و یا مشارکت کنند.
نکته با اهمیت دیگر اینکه طرح بازیافت خودروهای فرسوده الزاما بایستی در ردیف پروژهای تولیدی و نه خدماتی ارزیابی شوند و این نیز دیگر معضلی اداری و بورو کراتیک است که بخش‌خصوصی به عنوان مانع در سر راه خود جهت مشارکت در این حرکت ملی بر سر راه خود می‌بیند. لازم است وزارت صنایع با بررسی مجدد و از نزدیک بر روند اجرای پروژه‌های بازیافت خودروهای فرسوده نظارت و تجدید نظر کرده و موافقت اصولی صادره خود را بر مبنای پروژه‌های تولیدی قرار دهند و از این رهگذر مسیر مناسب‌تری جهت اخذ تسهیلات برای بخش خصوصی فراهم گردد.
ارسال نظر