فاجعه زیست محیطی خلیج گرگان بهدست مهندسان قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) برطرف شد
ساخت بزرگ‌ترین کشتی اقیانوس پیمای ایران توسط قرارگاه خاتم
احداث ۲۰ سکو در مناطق جنوبی کشور
عکس: ایرنا
کم‌‌‌توجهی و تساهل در سنوات گذشته و البته تغییرات شدید اقلیمی و کاهش آورد رودخانه‌‌‌ها به خلیجگرگان سبب شد تا مهم‌ترین زون آبی پناهگاه حیات وحش و ذخیره‌‌‌گاه زیست کره میانکاله در وضعیت بغرنجی قرار بگیرد.
با تاکید آیت‌الله رئیسی در سال ۱۴۰۰، احیا و نجات این بوم سازگان به‌‌‌طور جدی در دستور کار قرار گرفت و رئیسجمهور در سفر اسفند ماه همان سال، دستور آغاز عملیات نجات بخشی خلیج گرگان را صادر کرد و با ابلاغ فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) تمام توان و تجهیزات این قرارگاه برای اجرای علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان بسیج شد.
طی حدود ۱۸ماه عملیات لایروبی، در دی ماه امسال شاهد بازگشایی یکی از کانال‌‌‌های آبرسان بین دریای خزر و خلیج گرگان بودیم و میلیون‌‌‌ها مترمکعب آب وارد پهنه آبی خلیج گرگان شد.
روایت ساحل‌‌‌نشینان، تصاویر ثبت شده و البته نقشه‌‌‌های هیدروگرافی حاصل از داده‌‌‌های ماهواره‌‌‌‌‌‌ای بیانگر آن است که طی چهار هفته پس از بازگشایی کانال آشور شاهد پیشروی محسوس آب در نوار ساحلی خلیج گرگان و افزایش تراز آب در نواحی مختلف این اکوسیستم هستیم و هزاران هکتار از عرصه‌‌‌های مرتعی واقع در اراضی مستحدثه در بندرترکمن، بندرگز و گلوگاه زیر آب رفته است.
هدایت میلیون‌‌‌ها مترمکعب آب خزر به داخل خلیج گرگان سبب شد تا شوری آب و دیگر پارامترهای کیفی آب در خلیج گرگان نسبت به ماه گذشته و قبل از بازگشایی تا حدود ۵۰درصد کاهش یابد؛ به روایت ساده‌‌‌تر شرایط زیست برای موجودات و آبزیان این منطقه بهبود مشهودی یافت.
قبل از بازگشایی کانال آشور و طی چند سال گذشته، به سبب تبخیر شدید آب، ورود فاضلاب خانگی صنعتی و کشاورزی کیفیت آب خلیج گرگان به‌‌‌شدت کاهش یافته بود. افت کیفی آب خلیج گرگان در کنار کاهش کمی آب سبب شده بود که جمعیت سالمندان این اکوسیستم سیر نزولی به خود بگیرد که این چالش هم روی تنوع و پراکندگی گونه‌‌‌ها و هم بر تعداد جمعیت پرندگان اثر مستقیمی گذاشته بود و میزان زیستمندان مهم‌ترین زون آبی ذخیره‌‌‌گاه زیست کره و پناهگاه حیات وحش میانکاله را شدیدا کاهش داده بود، اما شواهد میدانی و نظر کارشناسان حکایت از آن دارد که پس از بازگشایی و بهبود کیفی آب خلیج گرگان وضعیت زیستمندان بهبود یافته است.
صید ماهیگیران خلیج گرگان چند برابر شد
لایروبی حدود ۱۱ کیلومتر کانال به عرض متوسط ۲۰۰ متر سبب شد تا به‌‌‌همراه جریانات آبی و کولاب‌‌‌ها انواع کلونی ماهیان خزری مانند کپور، کفال و تلاجی وارد خلیجگرگان شود که افزایش چشمگیر صید ماهیگیران از خلیج گرگان در هفته‌‌‌های اخیر موید این مطلب است.
در بخش پرندگان هم شاهد حضور گونه‌‌‌های بیشتری از پرندگان در خلیج گرگان هستیم، تصاویر و بازدیدهای میدانی از خلیج گرگان بیانگر رشد محسوس و چند برابری جمعیت فلامینگوها، باکلان‌‌‌ها (قره غاز) و حواصیل‌‌‌ها در خلیج گرگان است و سایر گونه‌‌‌ها مانند غازها، پلیکان‌‌‌ها و اردک‌‌‌ها هم به وفور به چشم می‌‌‌آیند.
اجازه نمی‌‌‌دهیم جزیره آشوراده به تهدید تبدیل شود
رئیسجمهور با بیان اینکه جزیره آشوراده نعمت و ظرفیتی است که می‌توان به نحو شایسته‌‌‌ای از آن بهره‌‌‌برداری کرد، گفت: اجازه نمی‌‌‌دهیم فرصت بی‌‌‌بدیل جزیره آشوراده به دلیل عدم‌توجه و نرسیدن تبدیل به تهدید شود.
سید ابراهیم رئیسی در جریان افتتاح فاز اول پروژه علاجبخشی و احیای خلیج گرگان و صدور دستور آغاز اجرای طرح گردشگری آشوراده به‌‌‌عنوان تنها جزیره ایرانی دریای خزر، در جمع خبرنگاران اظهار کرد: متاسفانه با شرایطی که طی ۲۰ سال اخیر با خشک شدن برای خلیج گرگان ایجاد شده بود، همه نگران بودند و این نعمت طبیعی در حال نابود شدن بود.
وی با بیان اینکه «مساله خلیج گرگان» مطالبه مهم مردم محلی، نماینده ولی فقیه در استان و پیگیری‌‌‌های استاندار گلستان بود و همه از وضعیتی که برای آن به‌‌‌وجود آمده بود، گله‌‌‌مند بودند، گفت: بی‌‌‌شک خلیج گرگان دارای وضعیت بی‌‌‌نظیری برای گردشگری و محیط‌زیست بوده و خشک شدن آن و گرد و غبار ناشی از این موضوع مردم را اذیت و زندگی را برای آنها مشکل می‌‌‌کرد.
رئیسجمهور با اشاره به سفر نخست خود به جزیره آشوراده در اسفند ۱۴۰۰ و بازدید از وضعیت تاسف‌بار ایجاد شده در آن زمان، افزود: با صحبت‌‌‌هایی که در آن زمان با زنده‌یاد رستم قاسمی داشتیم به مردم استان گلستان قول دادیم تا بتوانیم به وعده احیای خلیج گرگان عمل کرده تا شرمنده شهدا و مردم نشویم.
وی از ظرفیت بی‌‌‌بدیل خلیج گرگان و جزیره آشوراده در حوزه اقتصادی و گردشگری سخن گفت و تاکید کرد: اجازه نمی‌‌‌دهیم این فرصت به‌‌‌دلیل عدم‌توجه و نرسیدن تبدیل به تهدید شود و قطعا کارها متوقف نمی‌شود و ادامه پیدا می‌‌‌کند و همه فازهای پروژه احیا و علاج بخشی خلیج گرگان نیز اجرا خواهد شد.
رئیسجمهور اطلاع‌‌‌رسانی را مهم‌ترین عامل در آگاهی‌بخشی به جامعه دانست و گفت: مردم باید بدانند که در صورت عدم‌توجه، چه اتفاقی بر سر این خلیج و محیط‌زیست می‌‌‌آمد و می‌توان با حفظ قانون کار جهادی و انقلابی انجام داد تا زمینه نشاط مردم و مشارکت اجتماعی فراهم آید.
جلوگیری از یک فاجعه زیست محیطی
سردار عبدالرضا عابد، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)، طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان را نماد بارز تعهد، تخصص، کار جهادی و خدمت‌‌‌رسانی صادقانه دانست و گفت: امروز شاهد نقش‌‌‌آفرینی مجاهدانه متخصصان جوان ایران اسلامی در جلوگیری از فاجعه زیست‌محیطی در خلیج گرگان هستیم.
وی انجام عملیات لایروبی به حجم یک میلیون و 420هزار مترمکعب، احداث کانال آبرسانی و تسهیل تبادل آب خلیج گرگان و دریای خزر به‌‌‌طول 11 کیلومتر، احداث 5هزار و 400 مترطول دیواره چوبی برای حفاظت از کانال در برابر رسوبات احتمالی برای اولین بار در کشور، ایجاد امکان تردد شناورهای سبک بین خلیج گرگان و دریای خزر، ورود بیش از 150 میلیون مترمکعب آب به خلیج گرگان پس از بازگشایی کانال، احداث 4 دایک به‌‌‌وسعت بیش از 100 هکتار و شروع عملیات احیای پوشش گیاهی بومی منطقه، احیای اسکله چوبی بندر ترکمن و جزیره آشوراده، افزایش کیفیت و کاهش شوری آب خلیج گرگان و حفظ تمام ارگانیسم‌‌‌های زیست‌مند موجود در آن، استفاده از ظرفیت بومی استان در حوزه‌‌‌های مختلف نظیر ماشینآلات، نیروی انسانی، تجهیزات و خدمات در راستای اجرای پروژه، جلوگیری از ایجاد گرد و غبار و کانون ریزگرد ناشی از خشک شدن خلیج گرگان، احیای حوضچه بندر ترکمن و نصب و راه‌‌‌اندازی اسکله شناور جهت رونق گردشگری، حفظ حیات بیش از 15گونه ماهیان شناسایی شده در سال 97 و 99 و حفظ پناهگاه بیش از 150هزار پرنده مهاجر از گونه‌‌‌های مختلف را تنها بخشی از خدمات و تلاش‌‌‌های متخصصان قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) در این طرح برشمرد.
فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) افزود: با لایروبی 11 کیلومتر از کانال آشور، اتصال خلیج گرگان به دریای خزر برقرار شد تا مسیر ورود 1.5 میلیارد مترمکعب آب دریا به این پهنه آبی هموار شود.
وی بیان کرد: در مدت زمان کوتاه بازگشایی کانال آشوراده، سطح آب خلیج گرگان تا حد قابل‌توجهی بالا آمده است و هم‌‌‌اکنون حدود 400 متر آب دریای خزر به سمت ساحل بندرگز پیشروی کرده و سطح آب خلیج در پای اسکله چوبی بندرگز نسبت به یک ماه گذشته حدود 65 سانتی‌متر افزایش داشته است.
سردار عابد تاکید کرد: به گفته کارشناسان محیط‌زیست، ارتباط خلیج گرگان با دریای خزر علاوه بر بازگشت صدها‌هزار پرنده مهاجر، حدود 15 گونه ماهی کمیاب را از خطر انقراض نجات داد.
افزایش 3هزار هکتاری وسعت پهنه آبی خلیج گرگان
سید‌مسعود حسینی، مدیرعامل هلدینگ تخصصی دریایی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در ارتباط با طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان اظهار کرد: بر اساس دستور رئیسجمهور در ارتباط با احیای خلیج گرگان و باتوجه به پایین آمدن تراز آب خلیج گرگان و تهدید خشک شدن کامل این بستر زیست محیطی، هلدینگ دریایی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) در اسرع وقت اقدام به انتقال ماشینآلات تخصصی از جنوب کشور به خلیج گرگان کرد و با تمام توان و تلاش شبانه‌‌‌روزی متخصصان این مجموعه به میدان آمد و توانست طرح مذکور را در کمتر از زمان‌بندی تعیین شده به پایان برساند.
وی با اشاره به دستاوردهای ارزنده طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان در حوزه‌‌‌های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی، گفت: در این طرح اسکله بندر ترکمن بعد از دو دهه خشکی و غیرقابل استفاده بودن به فعالیت خودش بازگشت و امروز نه تنها مردم این خطه، بلکه مردم سراسر کشور می‌توانند از ظرفیت‌‌‌ها و خدمات آن بهره‌‌‌برداری کنند.
مدیرعامل هلدینگ تخصصی دریایی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) افزود: با اتصال خلیج گرگان به دریای خزر امروز شناورهای سبک قابلیت تردد بین دریا و خلیج گرگان را پیدا کردند.
وی بیان کرد: با افزایش 40 سانتی‌متری تراز آب در خلیج گرگان، بیش از 3هزار هکتار به‌‌‌وسعت پهنه آبی این خلیج اضافه شده است و همچنین با فعال شدن اسکله چوبی بندر ترکمن و اسکله آشوراده ضمن رونق یافتن حوزه شیلات و فعالیت صیادان و ماهیگیران، ظرفیت گردشگری این خطه نیز با رشد چشمگیری روبه‌رو شده است.
حسینی ادامه داد: با قطع کامل ارتباط بین خلیج گرگان و دریای خزر شوری آب خلیج گرگان دو برابر شوری آب دریای خزر بود که با وصل شدن و برقراری ارتباط این دو بستر امروز شاهد کاهش 50 درصدی شوری آب خلیج گرگان و احیای زیست بوم این خلیج هستیم.
تشریح توانمندی‌‌‌های هلدینگ تخصصی دریایی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)
حسینی از افتتاح چهار پروژه مهم هلدینگ دریایی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) تا پایان سال‌جاری خبر داد و گفت: هلدینگ تخصصی دریایی قرارگاه سازندگی بزرگ‌ترین ناوگان لایروبی جنوب غرب آسیا را در دست دارد و بیش از 90درصد طرح‌‌‌های لایروبی را انجام و به اتمام رسانده است. به همت و تلاش مهندسان متعهد قرارگاه سازندگی بیش از 80درصد به ظرفیت بنادر کشور اضافه شد و می‌توان گفت بالای 70درصد طرح‌‌‌های مهم ساحلی و بنادر توسط هلدینگ تخصصی دریایی اجرا و به اتمام رسیده است.
وی ادامه داد: قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) در حوزه فراساحلی، بیش از 20 سکو ساخته و در مناطق جنوب کشور و در حوزه‌‌‌های گازی و نفتی نصب کرده است.
مدیرعامل هلدینگ تخصصی دریایی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) از ساخت بزرگ‌ترین کشتی اقیانوس‌پیما توسط این قرارگاه خبر داد و افزود: دو فروند کشتی نفتکش و... توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در جزیره صدرا ساخته شد.
وی خاطرنشان کرد: هلدینگ دریایی تجهیزات و ماشینآلات منحصر به فردی را در ناوگان خودش دارد که می‌توان از این میان به بزرگ‌ترین لایروب‌‌‌های موجود در ایران، شناورهای باربرداری بسیار سنگین که بیشترین سکوهای نفتی توسط این شناور نصب شده و قابلیت باربرداری تا 5000 تن را در دریا دارد، اشاره کرد.
تغذیه مصنوعی خلیج گرگان گامی بزرگ برای مقابله با خشکی
استاندار گلستان گفت: برای رفع ابرچالش خشکی خلیجگرگان در گام آخر باید استمرار احیای این پروژه با تغذیه مصنوعی خلیج گرگان و حقابه یا آب زیست محیطی انجام شود.
علی‌‌‌محمد زنگانه اظهار کرد: با همکاری مجموعه استانداری و دستگاه‌‌‌های مرتبط، ۲۱ زنجیره ارزش در هشت شاخص علمی طراحی و شناسایی شده است و این ۸۵درصد تولید ناخالص استان را شامل خواهد شد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر سهم استان گلستان از تولید ناخالص کشور یک‌درصد است که با توسعه زنجیره ارزش که راهبرد استان با مشارکت بخش‌‌‌خصوصی است این تولید تا 2درصد ارتقا خواهد یافت.
علی محمد زنگانه، استاندار گلستان اظهار کرد: خشک شدن خلیج گرگان، می‌توانست ابرچالشی برای استان باشد، چون حدود 60هزار هکتار کانون ریزگرد نمکی ایجاد می‌‌‌کرد.
وی گفت: اگر لایروبی انجام نمی‌‌‌شد، میزان آب خلیج در سال 1403به کمترین میزان ممکن می‌‌‌رسید و در سال 1404 خلیج گرگان خشک می‌‌‌شد.
ورود 1.5 میلیارد مترمکعب آب خزر به خلیج گرگان
استاندار گلستان افزود: برقراری تبادل آبی خلیج گرگان با دریای خزر 1.5میلیارد متر مکعب آب وارد این خلیج می‌‌‌کند.
زنگانه تاکید کرد: جاری شدن آب دریا به خلیج ضمن برقراری تبادل آب موجب افزایش آب خلیج از ۳۵ به ۷۰ سانتی‌متر و کاهش شوری آب خلیج می‌شود و البته در راستای بهبود کیفیت آب خلیج به عنوان اقدام مداخله‌‌‌ای دیگر به دنبال احیای حقابه خلیج از قره‌سو و نکارود هستیم تا با ورود آب شیرین اکوسیستم منطقه بهبود یابد. آبگیری خلیجگرگان علاوه بر افزایش محسوس میزان صید ماهی در خلیج گرگان در حوزه پرنده نگری هم بسیار اثربخش خواهد بود. میزبانی از خیل بی‌‌‌شمار پرندگان در خلیجگرگان، می‌تواند امکان فعالیت و اشتغال حداقل چند صد نفر از علاقه‌‌‌مندان به فعالیت‌‌‌های مرتبط با پرنده‌نگری را فراهم کند که همه این موارد بخشی از تبعات مثبت لایروبی کانال آبرسان خلیج گرگان است.
ناگفته‌‌‌های طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان
جعفر خنیور، مدیرعامل موسسه مکین قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با اشاره به دستاوردهای طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان اظهار کرد: احیای اسکله بندر ترکمن بعد از دو دهه، ایجاد تردد دریایی بین خلیج گرگان و دریای خزر، کاهش شوری خلیج گرگان به کمتر از نصف، ایجاد تردد دریایی بین بندر ترکمن و جزیره آشوراده و... از جمله دستاوردهای این طرح است.
وی گفت: در طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان، برای نخستین بار در کشور برای جلوگیری از ورود رسوب به کانال از تیرهای چوبی استفاده کردیم که طول این دیواره چوبی بیش از 5 کیلومتر است.
مدیرعامل موسسه مکین قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) افزود: بعد از بازگشایی کانال آبرسان خلیج گرگان حجم معادل 150 میلیون مترمکعب آب تازه وارد خلیج گرگان شد که با ورود این حجم آب شوری خلیج گرگان به کمتر از نصف رسید.
وی با بیان اینکه در صورت عدم‌رسیدگی به وضعیت خلیج گرگان در آینده نزدیک این منطقه به کانون جدید ریزگردها تبدیل می‌‌‌شد، خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه ماهیت طرح علاجبخشی و لایروبی کانال‌‌‌های جزیره میانکاله و خلیج گرگان زیست محیطی بود، در طول اجرای طرح از مصالح سازگار با محیط‌زیست استفاده کردیم و همچنین برای پوشش گیاهی داکت‌‌‌های مدنظر از گیاهان بومی منطقه که شور‌دوست است، استفاده کردیم.
خنیور تصریح کرد: قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در راستای خدمات اجتماعی، در کنار این پروژه کانال پرورش میگو گمیشان را احداث و زمینه تولید 3700 تن میگو را فراهم کرد که این مهم باعث خوشحالی مردم این منطقه شد.
