گروه بازارپول- دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به سفارش معاونت پژوهشی این مرکز، گزارشی را با عنوان ارزیابی برخی عملکرد‌های صنعت بیمه در برنامه سوم توسعه (۱۳۷۸-۱۳۸۳) تهیه کرده است. در مقدمه این گزارش، صنعت بیمه به عنوان یک بازار زیرمجموعه بازار‌های مالی نامیده شده است که از آن به عنوان بازار تامین اعتبار یاد می‌شود. بنابراین گزارش، وظیفه اصلی شرکت‌هایی که در صنعت بیمه فعالیت می‌کنند، در تقلیل و توزیع ریسک خلاصه می‌شود و بازار‌های تامین اطمینان، زمینه‌های توزیع ریسک فعالیت‌های اقتصادی- سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند. همچنین این بازار از طریق فرآیند‌های ایجاد دارایی‌های جدید و تنوع‌بخشی به آنها، ماهیتا ریسک را به آن دسته از سرمایه‌گذارانی که جسارت پذیرش ریسک با بازدهی نامطمئن را دارا می‌باشند، توزیع می‌کنند. موسسات تامین راهبرد‌های تقلیل و توزیع ریسک مانند شرکت‌های فعال در بازار تامین اطمینان (بیمه)، تشکل‌های خریدار دین و اسناد و مشاوران مالی و سرمایه‌گذاری می‌باشند.براساس این گزارش، بازار‌های مالی در ایران از دو بخش بازارپول و بازار سرمایه تشکیل می‌شود. در بازار پول، مسائلی نظیر عرضه و تقاضای پول، ارائه تسهیلات، جذب منابع و... مورد بحث قرار می‌گیرد و نهاد ناظر آن نیز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. بازار سرمایه نیز بورس اوراق بهادار، صنعت بیمه و... را دربرمی‌گیرد. صنعت بیمه زیرمجموعه بازار سرمایه محسوب می‌شود و استفاده بهینه از توانمندی این صنعت می‌تواند موجب توسعه بیشتر بازار سرمایه کشور شود.

بنابراین گزارش، نحوه عملکرد صنعت بیمه به عنوان یک نهاد تاثیرگذار برعملکرد بازار سرمایه تاحدودی مورد غفلت واقع شده و بررسی و ارزیابی عملکرد آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ارزیابی عملکرد صنعت بیمه

کل حق‌بیمه‌های صادره توسط صنعت بیمه کشور در سال اول برنامه سوم توسعه (۱۳۷۸) معادل ۵/۳۰۰۲میلیارد ریال بوده و در پایان سال ۱۳۸۳ به رقمی بیش از ۱۷هزار و ۷۷۴میلیارد ریال افزایش یافته که طی دوره مذکور از رشد متوسطی معادل ۷/۴۲درصد برخوردار بوده است. این ارقام در سال ۱۳۷۹ به ۴/۴۰۶۳میلیارد ریال رسیده و نسبت به سال ۱۳۷۸ دارای نرخ رشدی معادل ۳/۳۵درصد بوده است. در سال ۱۳۸۰ نیز ارزش بیمه‌نامه‌های صادر شده توسط صنعت بیمه برابر با ۷/۵۷۳۹میلیارد ریال بوده و نرخ رشد آن به ۳/۴۱درصد رسیده است. سال ۱۳۸۱ حق بیمه صادره از سوی صنعت بیمه معادل ۸/۹۱۷۸میلیارد ریال بوده ونرخ رشد آن به ۹/۵۹درصد رسیده است. نرخ رشد حق بیمه‌های صادره طی سال‌های ۱۳۸۱-۱۳۸۲ و ۱۳۸۲-۱۳۸۳ به ترتیب معادل ۸/۳۸ و ۸/۳۵درصد بوده است. بنابراین گزارش نرخ رشد حق بیمه‌های صادره طی برنامه‌های سوم توسعه در سال ۱۳۸۱ بیش از سایر سال‌ها بوده و صنعت بیمه در خصوص حق بیمه‌ صادره در سال ۱۳۸۱ بهتر از سایر سال‌ها عمل کرده است. پس از سال ۱۳۸۱ نرخ رشد حق بیمه صادر شده کاهش یافته و از ۹/۵۹درصد در سال مذکور به ۳/۴۱درصد در سال ۱۳۸۲ و ۷/۳۵درصد در سال ۱۳۸۳ رسیده است که بیانگر کاهش نرخ رشد حق بیمه صادره می‌باشد.

خسارت پرداختی

کل خسارت‌های پرداختی توسط صنعت بیمه در سال‌های ۱۳۷۴ معادل ۶/۱۷۴۷میلیارد ریال، ۱۳۷۹ برابر با ۸/۲۴۵۳میلیارد ریال، ۱۳۸۰ معادل ۴/۳۶۹۴میلیارد ریال، ۱۳۸۱ معادل ۶/۵۵۲۶میلیارد ریال، ۱۳۸۲ معادل ۳/۷۶۵۷میلیارد ریال و در سال ۱۳۸۳ معادل ۴/۱۰۱۵۷میلیارد ریال بوده است. خسارت‌های پرداختی طی سال‌های ۱۳۷۸-۱۳۸۳ به ترتیب دارای نرخ رشدی معادل ۴/۴۰درصد، ۶/۵۰درصد، ۶/۴۹درصد، ۶/۳۸درصد و ۶/۳۲درصد است. بیشترین رشد پرداخت خسارت توسط صنعت بیمه در سال ۱۳۸۰ رخ داده و به‌رغم اینکه بیمه بیشترین نرخ رشد را از لحاظ حق بیمه عایدی در سال ۱۳۸۱ داشته، بیشترین رشد پرداخت خسارت را در سال ۱۳۸۰ تجربه کرده است.

تعداد بیمه‌نامه‌های صادره

تعداد بیمه‌نامه‌های صادرشده توسط صنعت بیمه طی سال‌های برنامه سوم توسعه رشد چشمگیری داشته است.

این تعداد از ۶میلیون و ۹۶۶هزار و ۸۶۱فقره در سال ۱۳۷۸ به ۱۵میلیون و ۴۳۲هزار و ۸۲۲فقره در سال ۱۳۸۳ افزایش یافته و طی سال‌های برنامه سوم توسعه از رشد متوسطی معادل ۸/۱۷درصد برخوردار شده است.

تعداد بیمه‌نامه‌های صادر شده در سال ۱۳۷۹ نسبت به سال ۱۳۷۸ معادل ۵/۱۴درصد، در سال ۱۳۸۰ نسبت به سال ۱۳۷۹ به میزان ۴/۱۲درصد، در سال ۱۳۸۱ نسبت به سال ۱۳۸۰ معادل ۵/۳۷درصد، در سال ۱۳۸۲ نسبت به سال ۱۳۸۱ معادل ۸/۱۸درصد و در سال ۱۳۸۳ نسبت به سال ۱۳۸۲ معادل ۴/۵درصد رشد داشته است.

نسبت خسارت پرداختی به حق بیمه عایدی

نسبت خسارت پرداختی به حق بیمه‌ عایدی (ضریب خسارت) در سال‌های ۱۳۷۸ معادل ۵/۶۸درصد، سال ۱۳۷۹ معادل ۴/۶۹درصد، سال ۱۳۸۰ برابر با ۵/۷۶درصد، سال ۱۳۸۱ معادل ۹/۷۲درصد، سال ۱۳۸۲ برابر با ۷/۶۸درصد و سال ۱۳۸۳ معادل ۵/۶۶درصد بوده است. این روند نشان‌دهنده درصد بیشتر سودآوری صنعت بیمه در سال ۱۳۸۳ نسبت به سال‌های دیگر برنامه سوم توسعه است. در سال مذکور سهم خسارت پرداختی از حق بیمه عایدی ۵/۶۶درصد بوده که کمتر از سال‌های دیگر است. گزارش مذکور نشان می‌‌دهد، طی سال‌های برنامه سوم توسعه، عملکرد صنعت بیمه در سال ۱۳۸۱ به‌طور نسبی نسبت به سال‌های دیگر بهتر بوده، هر چند از لحاظ سهم خسارت پرداختی نسبت به حق بیمه صادره، عملکرد صنعت بیمه در سال ۱۳۸۳ بهتر از سال ۱۳۸۱ است.