جزئیات طرح تحول بانکی از زبان مسوولان

فاطمه بهادری

طرح تحول نظام بانکی به عنوان یکی از محورهای هفت‌گانه طرح تحول اقتصادی است که بنا به گفته احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری درآخرین برنامه تلویزیونی در خصوص اعلام زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، اصلاح نظام بانکی نیز اوایل سال آینده اجرا خواهد شد. در پی بررسی طرح تحول اقتصادی که از سال ۱۳۸۷ آغاز شده است، در هفته گذشته اعضای کارگروه «تحول نظام بانکی» در نشست مشترک با رییس‌کل بانک مرکزی گزارش اولیه از طرح تحول بانکی ارائه کردند.

اعضای کارگروه تحول نظام بانکی در این جلسه که به ریاست قائم مقام بانک مرکزی و با عضویت مدیران ارشد بانک مرکزی و مشارکت پژوهشکده پولی و بانکی تشکیل شده است، با رییس‌کل بانک مرکزی دیدار و گزارش اولیه طرح تحول نظام بانکی را که براساس رهنمودهای رییس‌جمهور - در جلسه مورخ ۱۹/۵/۸۹ - تدوین شد، ارائه کردند.

گرچه هنوز اخباری از جزئیات طرح تحول به صورت کامل منتشر نشده است، اما براساس اظهارات مطلعین و مسوولان قسمت عمده آن به تقسیم‌بندی بانک‌ها مربوط خواهد بود. در این طرح که اولین بار مشابه آن توسط موسویان عضو کارگروه بانکداری بدون ربا اعلام کرد، پیشنهاد شد بانک‌ها به سه دسته سرمایه‌گذاری، قرض‌الحسنه وتجاری تقسیم می‌شوند. در این میان یک منبع آگاه در نظام بانکی نیز اعلام کرد که گفته می‌شود طرح تحول در سه یا چهار زمینه اجرا می‌شود.

گسترش نظام بانکداری اسلامی

در آخرین اظهارات مقامات رسمی، وزیر امور اقتصادی و دارایی با اعلام اقدامات انجام شده برای اجرای طرح تحول نظام بانکی، از گسترش نظام بانکداری اسلامی در کشور خبر داد.

سید شمس الدین حسینی با اشاره به ظرفیت‌های بالای نظام بانکداری اسلامی در قالب عقود مختلف، گفته که طرح بانکداری اسلامی مشارکتی یا طرح وام در واقع حرکتی به این سمت است که سپرده گذاران بتوانند مشارکت مستقیمی در فعالیت سرمایه‌گذاری داشته باشند.

وزیر امور اقتصادی و دارایی در عین حال اظهار داشته که از این طریق مشتریان سپرده‌ها را در اختیار بانک‌ها قرار می‌دهند و بانک نیز به وکالت از سوی آنها آن را در سرمایه‌گذاری خاص یا عام یا در نهایت سودی که شعب خواهند داشت، شریک می‌کنند.

حسینی ادامه داد: می‌خواهم بگویم شعبه بانک می‌تواند یک گام صریح و شفاف در جهت اینکه بانکداری اسلامی در بخش عقود مشارکتی به جوهره عمل بانکداری اسلامی بیشتر نزدیک شود، بردارد و طبعا آنچه که مهم است اینکه بتوان این الگوها را در قالب سمبل معرفی کرد.

وی همچنین تصریح کرده که در واقع این سمبل‌ها می‌توانند به صورت عملی و نمونه کار کنند که طبیعی است با توجه به اینکه مقررات و ضوابط برگرفته از قانون تدوین شده‌اند، بانکداری اسلامی می‌تواند در محاسبات و حتی در نرم‌افزارهای مورد استفاده بانک‌ها نیز تعمیم پیدا کند.

وزیر امور اقتصادی و دارایی در خصوص اقدامات به عمل آمده برای اجرای طرح تحول نظام بانکی با تاکید بر اینکه این موضوع یکی از محورهای طرح تحول اقتصادی در سه بخش مشخص خواهد بود، گفته که برای این موضوع پروژه‌های مشخصی داریم که اصلاح رفتار یا ارتقای رفتار بانک‌ها در کشور یکی از این موضوعات اساسی خواهد بود و در این زمینه می‌توان بانکداری الکترونیکی را نیز موضوع دیگری قلمداد کرد.

گسترش قرض‌الحسنه مهم‌ترین چشم‌انداز لایحه تحول بانکی

در این راستا یک کارشناس بانکی نیز گفت: اجرای واقعی بانکداری اسلامی مهمترین چشم‌انداز لایحه تحول بانکی است که در آن بانک‌ها به عنوان یک واسطه با دریافت کارمزد، پروژه‌ها را تامین مالی می‌کنند.

محمود ا… یاری که با باشگاه خبری توانا گفت وگو کرده است در خصوص سخنان رییس‌جمهور مبنی بر اجرای لایحه تحول بانکی در سال آینده اظهار داشت: مهم‌ترین مبنای سیستم بانکی در این لایحه، گسترش سپرده‌های قرض‌الحسنه است به عبارت دیگر بانکداری اسلامی در ایران باید به صورت واقعی انجام شود.

وی افزود که در سال ۶۲ قانون بانکداری اسلامی بدون ربا تصویب و از سال ۶۳ به اجرا گذاشته شد، اما تاکنون در بخش مقررات سیستم بانکی تغییری به‌وجود نیامده است و اجرای قوانین همان بوده که در ابتدا تدوین شده است. همچنین رییس شورای هماهنگی مدیران بانک‌های دولتی نیز به عنوان یکی دیگر از مقامات رسمی کشوردر مورد اظهارات رییس‌جمهور مبنی براینکه سال آینده سال تحول بانکی خواهد بود، اظهار داشت که همه ابعاد نظام بانکی در طرح تحول با اهدافی نظیر ارتقای سلامت اداری در بانک‌ها، شفاف شدن عملیات و پرداخت تسهیلات، افزایش کارآیی کارکنان و همچنین افزایش بهره‌وری بانک‌ها برای رسیدن به اهداف ناشی از اعطای تسهیلات مورد توجه قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه کاهش هزینه‌های مالی و توسعه نهاد قرض‌الحسنه از دیگر اهداف تحول بانکی در سال آینده است، افزود: اجرای عقود مشارکتی برای بازدهی درست سرمایه‌گذاری‌ها، افزایش سرمایه بانک‌ها، ضمانت اجرای قوی برای وصول مطالبات نیز می‌تواند از ابعاد تحول بانکی در سال آینده باشد. رییس شورای هماهنگی مدیران بانک‌های دولتی در ادامه در مورد زمان تصویب لایحه تحول بانکی در مجلس اظهار کرد: فقط این لایحه نیست، بلکه طرح دیگری در دستور کار مجلس قرار دارد که هم‌اکنون یک فوریت آن تصویب شده است و در کمیسیون ذی‌ربط نیز تصویب شده است.

ارائه خدمات بانکی

مدیرعامل بانک ملی نیز با بیان اینکه هدف رییس‌جمهور فراتر از طرح موجود در مجلس است، تصریح کرد: رییس‌جمهور در کلیه ابعاد به تحول نظام بانکی نظر دارند از جمله ساختار مالی و اداره امور بانک‌ها و همچنین ارائه خدمات بانکی.

وی در مورد تاثیر افزایش سرمایه بانک‌ها در تحول بانکی در سال آینده تصریح کرد: افزایش سرمایه بانک‌ها جزو نحوه اداره امور و اصلاح ساختار بانک‌ها خواهد بود؛ لایحه افزایش سرمایه بانک‌ها به صورت جداگانه بررسی خواهد شد.

بررسی سیاست‌های پولی در کارگروه اقتصاد

خبر مهم فرزین معاون وزیر اقتصاد توافق با بانک مرکزی بر سر تعیین سیاست‌های پولی در کارگروه اقتصادی دولت بود.محمدرضا فرزین درباره سرانجام طرح تحول نظام بانکی کشور از توافقاتی با بانک مرکزی بر سر مسائلی چون بررسی نرخ سود بانکی، نحوه اعتبار دهی سیستم بانکی، رابطه نظام بانکی و بسته بانک مرکزی و تنظیم سیاست‌ها و حصول توافقاتی با بانک مرکزی در این خصوص خبر داد.

او گفت: آنچه در این راستا توافق شده به شورای پول و اعتبار برای بررسی و تصویب ارائه می‌شود و پس از تصویب در این شورا به کارگروه ارجاع داده می‌شود؛ به عبارت دیگر در حوزه بانکی سیاستگذاری‌هایی را تعیین کرده‌ایم. به‌گفته فرزین، تا زمانی که بسته‌ها و سیاست‌های سایر حوزه‌ها تدوین نمی‌شد نمی‌توانستیم بسته پولی را نهایی کنیم، زیرا مثلا درخصوص سود بانکی، تورم، رکود و... با چالش‌هایی مواجه بودیم.

تقسیم‌بندی بانک‌ها

فرزین از برنامه اصلاح ساختار برای طبقه‌بندی بانک‌ها خبر داد و گفت: براساس اصلاح ساختار که هنوز نهایی نشده، یکسری بانک‌های قرض‌الحسنه، بانک‌های سرمایه‌ای با وام‌های بلندمدت و یکسری بانک‌ها برای ارائه خدمات روزمره به مردم در نظر گرفته شده است. معاون وزیر اقتصاد گفت: اصلاح قانون بانکی بدون ربا با همکاری بانک مرکزی، اصلاح رفتاری بانک‌ها همچون بانکداری الکترونیک یا آیین‌نامه شناسایی مشتریان بانکی در دستور کار قرار دارد. مساله تقسیم بندی بانک‌ها ابتدا در دوران سرپرستی حسین صمصامی در وزارت اقتصاد دولت نهم رسانه‌ای شد که به‌دلیل واکنش کارشناسان و انتقادهای گسترده زود به بایگانی رفت، اما به‌نظر می‌رسد دولت مصمم است این موضوع را این بار در قالب اصلاح نظام بانکی دنبال کند.

بانکداری الکترونیک

دکتر عیوضلو، سرپرست کارگروه تحول ساختاری نظام بانکی دراولین نشست تخصصی - مشورتی تبیین طرح تحول ساختاری نظام بانکی، ارتقای بهره‌وری و کارآمدی نظام بانکی، ارائه الگوی تحول ساختاری نظام بانکی، بهبود فرآیندها و روش‌های ارائه خدمات به مشتریان و توسعه ابزارهای خدماتی نوین به ویژه در حوزه بانکداری الکترونیک را از مهم‌ترین دلایل تشکیل این کارگروه برشمرد و افزود: امیدواریم این کارگروه بتواند نقش یک بازوی تخصصی - علمی را برای نظام بانکی کشور ایفا کند و در ارائه مشاوره و راه حل به مدیران بانک‌ها موثر باشد.

تشکیل نهادهای هفت‌گانه

در راستای طرح تحول نظام بانکی،پور محمدی معاون سابق امور بانکی وزارت اقتصاد طرحی را مبنی بر تشکیل نهادهایی برای کمک به تحقق این طرح ارائه داد.وی بعدها این طرح را از طریق بانک مرکزی به واسطه حضورش در این بانک پیگیری کرد. در این راستا خورسندیان مدیرکل دفتر امور بانکی و بیمه وزارت امور اقتصادی و دارایی با اشاره به وظایف و عملکرد این دفتر اظهار داشت: طرح تحول بانکی یکی از مهم‌ترین وظایف دفتر امور بانکی و بیمه محسوب می‌شود که در این راستا اقدامات وسیعی انجام گرفته است. وی افزود: تشکیل بانک جامع اطلاعات مشتریان، شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران (سامانه اعتبار سنجی)، شرکت فام(فروش اموال مازاد بانک‌ها)، شرکت ساماندهی مطالبات معوق، شرکت کانون مشاوران مالی و اعتباری و توسعه و تجهیز بانکداری الکترونیکی از اقدامات مهم این دفتر بوده است.

خورسندیان افزود: طرح تحول بانکی دارای یک گستردگی خاصی است و سامانه‌ای به نام بانک جامع اطلاعات مشتریان ایجاد شده که این سامانه مرتبط با بانک‌های دولتی است. این سامانه اطلاعات اشخاص حقیقی را براساس شماره ملی نشان می‌دهد به عنوان مثال فرد دارای این شماره ملی چه تسهیلاتی، چه مبلغی، در قالب چه عقودی و درچه پروسه زمانی دریافت کرده است.

وی در ادامه گفت: در قالب طرح تحول بانکی شرکت فام (فروش املاک مازاد) تشکیل شده است که این شرکت می‌تواند ابزارلازم برای فروش املاک و اموال بانک‌ها را فراهم سازد.

مدیرکل دفتر بانکی و بیمه گفت: از دیگر محورهای طرح تحول، بانکداری الکترونیک است که بسیار وسعت دارد و کمیته‌هایی با همکاری قسمت‌های فنی بانک‌ها تشکیل شده است. وی اظهارداشت: در چارچوب طرح تحول بانکی همچنین بانک قرض‌الحسنه مهر تاسیس شده است، به عنوان بانکی که تسهیلات قرض‌الحسنه پرداخت می‌کند؛ البته این بدان مفهوم نیست که نهاد قرض‌الحسنه به عنوان نیاز امروز کشورمان کاملا توسعه پیدا کرده است، بلکه جا دارد بیشتر تجهیز شود.

شرکت ساماندهی وصول مطالبات معوق نیز که بانک‌ها سهامدار آن هستند، در چارچوب طرح تحول بانکی است و به منظور وصول مطالبات بانک‌ها، متناسب با ارجاعاتی که بانک‌ها به این شرکت دارند ایفای نقش می‌کند و این دفتر نیز در تعامل کاری با آن شرکت است. وی افزود: شرکت کانون مشاوران مالی و اعتباری، شرکت سهامی دیگری است که در راستای طرح تحول بانکی تشکیل شده است. این شرکت امکان سنجی بسیاری از پروژه‌هایی که بانک‌ها قرار است انجام دهند، مطالعات مربوط به آن را مورد بررسی و سپس به بانک‌ها مشاوره می‌دهد و چنانچه بانکی بخواهد برای طرحی سرمایه‌گذاری کند به این کانون مراجعه می‌کند.