یادداشت

نقش موسسات رتبه‌بندی در شفاف سازی بازار سرمایه - ۲۵ مرداد ۸۵

بخش سوم
دکتر کورش احمدی‌زاده
نقش رتبه‌بندی شرکت‌های خصوصی در شفافیت بازار سرمایه

بخش سوم

دکتر کورش احمدی‌زاده

نقش رتبه‌بندی شرکت‌های خصوصی در شفافیت بازار سرمایه سیستم‌های رتبه‌بندی از آنجایی که توسط موسسات معتبر و حرفه‌ای هدایت شده و اطلاعات مقایسه‌ای در ارتباط با ارزیابی سهام را فراهم می‌نمایند برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران مبنای مناسبی بوده و نواقص سایر روش‌های ارزیابی را پوشش داده و همچنین هزینه کسب اطلاعات برای سرمایه‌گذاران را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهند از این رو در بازارهای سرمایه دنیا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. به گونه‌ای که براساس تحقیقات فراوان در طی دهه‌های گذشته، پرتفوی‌های تشکیل شده از سهام‌های دارای رتبه‌های بالا، اعلام شده توسط این موسسات بازدهی‌های مناسبی را به وجود آورده‌اند که این امر دلیل روشنی براثبات کارایی بالای این سیستم‌ها است. خدمات رتبه‌بندی، شاخص‌ها، بنچ مارک‌های عملکرد و سایر اطلاعات مالی قابل اعتماد فراهم شده توسط موسسات معروف رتبه‌بندی دنیا نظیر Standard & Poor's Corporation, وFitch Investors Services Moody's Investor Srevices Value Dun & Bradstreetوline، موجب شده است این موسسات نقش بسیار مهمی در فعال نگه‌داشتن بازار‌های مالی جهان ایفا کنند، موسسات فوق که در سطح بین‌المللی ریسک اعتباری دولت‌ها و یا نهادها، سازمان‌های دولتی، موسسه‌های مالی و بنگاه‌های مالی و اقتصادی را اندازه‌گیری و به صورت درجات مخصوصی ارائه می‌دهند، به دلیل سابقه طولانی و تیم کارشناسی مجربی که این موسسات در اختیار دارند، رتبه‌بندی‌های آنها در سطح بین‌المللی پذیرفته شده و قابل اعتماد است و اکثر فعالان بازار مالی از آن استفاده می‌کنند. اطلاعات موجود در بازار مالی ایران بسیار مختصر و ناقص است. در صورت راه‌اندازی شرکت‌های رتبه‌بندی و اعلام‌نظر این موسسات درباره شرکت‌ها می‌تواند به عنوان ابزار موثر و بازوی توانمند اطلاع‌رسانی سازمان بورس و اوراق بهادار، از ایجاد جو کاذب و شایعات هدف‌دار سفته‌بازان جلوگیری نماید و به عنوان یک مرجع معتبر آموزش‌دهنده و هادی برای سرمایه‌گذاران عمل کنند. با اطلاع‌رسانی موثر در بازار بورس می‌توان از ایجاد تقاضای مصنوعی برای سهام خاص ممانعت به عمل آورد. در حال حاضر در سایت بورس اطلاعات معاملات روزانه و اطلاعیه مربوط به شرکت‌ها به صورت خام و بدون پردازش بیشتر، ارائه می‌شود. اطلاعات خام نمی‌تواند کمک زیادی برای سرمایه‌گذاری در سهام باشد. سرمایه‌گذار در بورس سهام برای تصمیم‌گیری در خصوص خرید و فروش سهام احتیاج به اطلاعات تجمعی و طبقه‌بندی شده و منحنی‌های روندنما در خصوص قیمت‌ها، سود، ریسک، بازدهی، کوواریانس بازدهی و تحلیل‌های تکنیکی و بنیادی و غیره در خصوص شرکت‌ها، صنایع و گروه‌بندی‌های موردنظر از آنها دارد. البته سازمان‌ بورس برخی اطلاعات پردازش شده را در انتشارات ادواری خود ارائه می‌دهد، لکن در عصر کامپیوتر و اینترنت تفاوت ارزش مطالب چاپی مربوط به هفته و یا ماه‌های قبل با مطالب برخط و لحظه‌ای که امکان بازیابی و گزارشگیری دلخواه توسط کاربر و تحلیلگر را دارد، بسیار است. همچنین کارگزاران سازمان بورس در سایت‌های دیگری که حق اشتراک دریافت می‌کند، برخی از اطلاعات پردازش شده را در اختیار می‌گذارند که آن هم از کیفیت و کمیت موردنیاز سرمایه‌گذاری در بورس سهام فاصله بسیار دارد. هدف سازمان بورس از تاکید بر اجرای بخشنامه گسترش کمی و کیفی شفافیت اطلاع‌رسانی، بهینه‌سازی فرآیند انتشار اطلاعات و به هنگام بودن آن و در نتیجه شفاف‌سازی بازار و فراهم شدن زمینه تصمیم‌گیری موثر و کارآمد برای سرمایه‌گذاران میسر نمی‌شود، مگر با تشکیل هرچه سریع‌تر موسسات رتبه‌بندی.

اگر اطلاعات پردازش شده به روز در دسترس سرمایه‌گذاران باشد، سرمایه‌گذاری براساس عملکرد شرکت‌ها و صنایع و ارزش واقعی آنها در مقایسه با یکدیگر صورت می‌گیرد. افزایش قیمت سهام شرکت‌ها براساس عملکرد و ارزش بیشتر صورت می‌گیرد. در آن صورت نظام اطلاع‌رسانی ماموریت خود را ایفا می‌کند و می‌تواند عملکرد طبیعی بازخوردی خود برای شکل دادن به عرضه و تقاضا را داشته باشد و از قدرت شکل‌دهی ساختگی شایعات، اخبار و معاملات مصنوعی به عرضه و تقاضای سهام کاسته خواهد شد. هراندازه اطلاع‌رسانی در بورس کامل‌تر باشد، به همان میزان از نیاز به مداخله تصنعی برای کنترل عرضه و تقاضا و معاملات کاسته خواهد شد. میزان مداخله مستقیم در قیمت‌ها و معاملات و قدرت شایعات و معاملات ساختگی معیاری است که نسبت مستقیم با عدم‌کفایت اطلاع‌رسانی در بورس سهام دارد. حال اگر یک سرمایه‌گذار بخواهد بدون تکیه بر شایعات و بر مبنای یک روش علمی و تحلیلی در بورس سهام ایران سرمایه‌گذاری کند چگونه می‌تواند اطلاعات به روز و پردازش شده اشاره شده در فوق را برای کار خود تهیه کند؟ در حال حاضر پاسخ رضایت‌بخشی برای این سوال وجود ندارد. اگر هم یک سرمایه‌گذار بتواند به دشواری بسیار اطلاعات موردنیاز خود را شخصا فراهم آورد و سهام با ارزش واقعی را تشخیص دهد، در شرایطی که عرضه و تقاضای اکثریت بازار از شایعات و جوسازی ساختگی تبعیت کند تشخیص و تحلیل او مفید نخواهد بود. با گسترش فیزیکی بورس سهام ایران تنها ابعاد نارسایی‌ها بزرگ‌تر می‌شود و تعداد بیشتری از سرمایه‌گذاران و سهامداران با این معضل مواجه می‌شوند. این داستان مانند آن است که در حالی که با کمبود پزشک و تجهیزات پزشکی مواجه باشیم، به ساخت ساختمان بیمارستان‌های جدید بپردازیم. در عصر اطلاعات و تکنولوژی، غلبه دیدگاه مالی در بورس سهام ایران موجب عقب‌ماندگی و ناکارآمدی این بازار مالی شده است. این سازمان محتاج نگرش جدید موافق با فناوری‌های جهان امروز است. لذا ضرورت ایجاد موسسات رتبه‌بندی امری اجتناب‌ناپذیر است. لذا برای بررسی جامع شرکت‌ها به یک تیم کاملا تخصصی احتیاج است. این تیم باید مشتمل بر کارشناسان فنی، اقتصادی بازاریابی و ... باشد. به دلیل تنوع در صنایع مختلف مانند غذا، دارو، قطعات، هوا و فضا، نانو تکنولوژی و ... برای تعیین رتبه هر یک از این صنایع باید یک تیم فنی کامل تشکیل و به خدمت گرفته شود تا اطلاعات شفاف را به جامعه عرضه کند. بدیهی است که این اطلاعات تخصصی قابل‌حصول نیست مگر از طریق متخصصان این امر که در شرکت‌های رتبه‌بندی گردآمده تا وضعیت شرکت‌ها را از طریق تجزیه و تحلیل بیش از ۶۰۰شاخص و سایر منابع اطلاعاتی در مقایسه با شرکت‌های مشابه رتبه‌بندی و به اطلاع جامعه برسانند. همان‌طور که گفته شد در کشورهای صنعتی شرکت‌های مستقلی وجود دارند که به صورت تخصصی به این گونه سوالات پاسخ می‌دهند از جمله شرکت بسیار مشهور دان و براد استریت (Dun & Bradstreet) یکی از مهم‌ترین مراجعی است که در زمینه درجه‌بندی شرکت‌ها اطلاعات زیادی را عرضه می‌کنند این شرکت در مورد ۳میلیون شرکت فعال در کشورهای صنعتی اطلاعات را جمع‌آوری و ارزیابی و نتایج را به جامعه عرضه می‌کند.

[e-mail]