قاعدتا نباید زیان بدهند

منوچهر منطقی مدیرعامل سابق گروه صنعتی ایران خودرو صنعت خودرو در جهان سودی معادل ۲ تا ۵ درصد میزان فروش خود دارد ولیکن در بعضی از بحران‌ها ممکن است سود حتی به صفر برسد. صنایع خودروسازی دنیا برای تضمین سود سهامداران خود از مدت‌ها در کنار محصول انواع خدمات را ارائه می‌دهند. سود در خدمات بر خلاف محصول خودرو ۷ تا ۱۵ درصد فروش است. خدمات به انواع خدمات مالی، خدمات پس از فروش و ارائه مدل‌های خاص بر می‌گردد. به عنوان مثال در شرکت جنرال موتورز سود ناشی از هر خودرو با قیمت متوسط ۱۹ هزار دلار برابر ۳۷۴ دلار سود ناشی از خدمات در هر خودرو برابر ۱۰۶۵ دلار در سال ۲۰۰۳ بوده است. در این سال ۸۵ درصد سود شرکت جنرال موتورز صرفا از بخش خدمات ایجاد شده است.

برای تضمین سودآوری شرکت‌های خودروساز جهانی فعالیت‌های کلیدی آنها متمرکز بر نوآوری در کیفیت محصول و بهره‌وری است. روش رایج برای ارتقای کیفیت، استفاده از روش «شش سیگما» است.

با این روش درصد خودروهای کیفی ارائه شده به بازار در مرز ۹۹ درصد است. طبعا هرقدر کیفیت بالاتر برود فروش خودرو بیشتر می‌شود.

برای بهره‌وری بالاتر هم معمولا خودروسازهای جهانی به صورت دائم از روش‌های:

- تولید ناب

- بالا بردن سطح اتوماسیون در خط تولید

- انتقال ساخت بیشتر اجزا به سازندگان و

- صفر کردن انبارها استفاده می‌کنند.

فرآیند دیگر خودروسازان جهت سودآوری تحقیقات وسیع در به‌کارگیری فناوری‌های جدید در خودرو به‌منظور بالا بردن سطح ایمنی و راحتی مسافر است. در غیر این صورت در بازار رقابتی با توجه به اضافه ظرفیت تولید خودروسازان دیگر بازار آنها را می‌گیرند.

برای سرعت دسترسی به فناوری و به‌کارگیری آن در حال حاضر انواع همکاری‌های مشترک بین شرکت‌های خودروساز و نیز این شرکت‌ها با دیگر شرکت‌های دارای فناوری اتفاق می‌افتد. به‌عنوان مثال شرکت هیوندای در سال ۱۹۹۹ با شرکت کیا ادغام شد و از سال ۲۰۰۸ با شرکت مایکروسافت برای ایجاد یک پلت‌فرم نرم‌افزاری همکاری می‌کند تا انواع خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات را به خریداران خود ارائه دهد یا شرکت هیوندای با شرکت LG در حال توسعه خدمات به خریداران خود از طریق تلفن‌های همراه است.

بنابراین اگر بخواهیم نحوه سودآوری پایدار شرکت‌های خودروساز را فرموله کنیم به چهار عامل کلیدی زیر می‌رسیم:

- ارائه خدمات در کنار محصول خودرو به مشتریان

- دسترسی به کیفیت صد در صد محصولات

- بهره‌وری بالا

- توسعه دائم فناوری‌های جدید به‌منظور ایمنی و راحتی مسافر

در کشور با توجه به اینکه قیمت خودرو بر مبنای هزینه عوامل تولید مشخص می‌شود قاعدتا نباید شرکت‌های خودروساز ضرر بدهند. ولیکن حاشیه سود خودروسازها محدود و در صورت عدم کنترل عوامل جنبی تولید ممکن است این حاشیه سود منفی بشود. به‌عنوان مثال در دهه ۸۰ خودروسازی سایپا همواره سود بالاتری از شرکت ایران‌خودرو را توزیع می‌کرد و دلیل عمده این بحث سرمایه‌گذاری ایران خودرو در توسعه ظرفیت‌ها و سبد متنوع محصول آن نسبت به شرکت سایپا بود ولیکن در سال‌جاری با توجه به ارائه اطلاعات ۶ ماهه دو شرکت به بورس مشاهده می‌شود که شرکت ایران‌خودرو با فروش ۶۸۰۰ میلیارد تومان و با تولید ۲۷۸ هزار خودرو سود خالص معادل ۲۵۲ میلیارد تومان را اعلام کرده است. در صورتی که شرکت سایپا در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۳ با فروش ۲۷۷۰ میلیارد تومان و با تولید ۱۷۲۵۰۰ خودرو زیانی معادل ۵/ ۱۵۶ میلیارد تومان را شناسایی کرده است و با توجه به اینکه شرایط عمومی هر دو خودروساز از نظر تحریم یکی بوده است عامل کاهش سود سایپا یا افزایش سود ایران‌خودرو نسبت به دوره‌های قبل عمدتا مربوط به قیمت‌گذاری خودرو نمی‌شود بلکه عوامل جنبی دیگری در آن دخیل است که در مورد آنها قضاوتی نمی‌شود.

نکته کلیدی در صنعت خودرو ایران عدم توجه کافی به بهره‌وری و نوآوری در محصولات از جنبه‌های کیفیت، راحتی و ایمنی در مقایسه با دیگر خودروسازان است. اگر چه در این خصوص اقداماتی انجام می‌شود ولی سرعت آن بسیار کند است و با این روند خودروسازان خارجی با یک سرعت رو به رشد بازار داخلی خودروسازان را تهدید می‌کنند. به بیان دیگر با رشد تولید ممکن است تصور شود که با استفاده از ظرفیت نصب شده بهره‌وری را می‌توان بالا برد ولیکن با توجه به رشد بسیار بالای قیمت خودرو نسبت به رشد درآمد مشتریان طبعا تعداد خریداران کاهش می‌یابد و خریداران با درآمد کافی طبعا خودروهای خارجی را با توجه به مزیت‌های مختلف آن نسبت به خودروهای داخلی ترجیح می‌دهند.