تسلیم یا تغییر نقشه

جو وایزنتال دبیر اجرایی بلومبرگ دیجیتال بانک ملی سوئیس با اعلام حذف سقف تعیین شده برای برابری فرانک همه را شوکه کرد، سرپوشی که با میخکوبی خزنده فرانک به یورو، پول سوئیس را از رشد بیش از اندازه مقابل ارز واحد اروپایی باز داشته بود. اما معنی این اقدام چیست و چرا اتفاق افتاد؟ سوئیس سابقه‌ای طولانی در داشتن نظام مالی پایدار دارد و همه بانک‌های افسانه‌ای این کشور را می‌شناسند. در سال ۲۰۱۱ در روزهای وحشتناک منطقه یورو، وضعیت پناهگاه بودن این کشور، سوئیس را جزیره آسایش کرده بود. پول بود که از دیگر جاهای منطقه یورو به این منطقه سرازیر می‌شد، چراکه سرمایه‌گذاران در جست‌وجوی جایی برای نگهداشتن پول نقد خود بودند.

البته دیگر همه می‌خواستند پولشان را به سوئیس بیاورند و این باعث انفجار ارزش فرانک شد. در اوایل سال ۲۰۱۰ یک فرانک کمتر از ۷/۰ یورو ارزش داشت. تا میانه‌های ۲۰۱۱، فرانک تقریبا هم پایه یورو شده بود که حرکتی بزرگ در دوره ای کوتاه بود.

کشورها عموما مایل نیستند که ارزشان چنین جهشی داشته باشد. واضح‌ترین دلیل این عدم تمایل این است که چنین جهشی خبر بدی برای صادرکنندگان داخلی است که اجناس آنها در خارج کمتر رقابتی می‌شود. سوئیس برای صادرات زیاد خود از قبیل ساعت و دارو مشهور است و از این رو جهش ارزی به کار آن نخواهد آمد. دلایل دیگری وابسته به تنظیم نظام مالی وجود دارد که مشکلاتی را برای کشوری که با سیل ورود پول نقد مواجه می‌شود، ایجاد می‌کند.

بنابراین در تابستان ۲۰۱۱، بانک ملی سوئیس برای نرخ برابری یورو و فرانک سقفی تعیین کرد. به این ترتیب اجازه تضعیف یورو به کمتر از نرخ برابری ۲۰/۱ داده نمی‌شد. این بانک این سرپوش را با چاپ فرانک به طور منظم برای خرید یورو در بازار برای تضمین رد نشدن این ارز از این مرز حفظ می‌کرد. حفظ این سرپوش بدون هیچ سکته‌ای سه‌سال ادامه یافت.

اما آنچه هفته گذشته روی داد به معنای پایان این سیاست بود. بانک ملی سوئیس هفته گذشته این سقف را برداشت و باعث شد فرانک در برابر دیگر ارزها جهش عجیبی پیدا کند. بانک ملی سوئیس در بیانیه‌ای در تشریح این اقدام توضیح داد که دوره بحرانی سال ۲۰۱۱ به پایان رسیده، اما واضح است که یورو به سوی ضعف بیشتر می‌رود. در این بیانیه آمده است:

«نرخ برابری کمینه در دوره افزایش بیش از حد فرانک سوئیس و سطح بسیار زیاد عدم قطعیت در بازارهای مالی معرفی شد. این اقدام استثنایی و موقت، اقتصاد سوئیس را از آسیب جدی محافظت کرد. ارزش فرانک سوئیس همچنان بالا است، اما به‌طور کلی این ارزش بیش از اندازه از زمان معرفی نرخ برابری کمینه کاهش یافته است. اقتصاد سوئیس از این دوره استفاده کرد تا آماده موقعیت بعدی شود. اخیرا واگرایی بین سیاست‌های پولی مناطق ارزی عمده به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است، روندی که احتمالا تشدید هم خواهد شد. یورو به‌گونه قابل ملاحظه‌ای در برابر دلار ایالات متحده افت کرده و این امر باعث شده فرانک هم در برابر دلار افت کند. در چنین شرایطی، بانک ملی سوئیس به این نتیجه رسیده که اجرا و ابقای نرخ برابری حداقلی دیگر معقول نیست.»

کیت جاکس، استراتژیست ارزی بانک سوسیته جنرال در یادداشتی توضیح می‌دهد که بانک ملی سوئیس به این نتیجه رسیده که ادامه خرید یورو فقط برای پایین نگه داشتن ارزش فرانک بی‌معنا است. به علاوه بانک مرکزی اروپا در آستانه تصویب برنامه تسهیل کمی خاص خود است که قاعدتا فشار بیشتری را روی یورو وارد و هزینه حفظ میخکوبی خزنده را بیشتر خواهد کرد.

اما نباید انتظار داشت که بانک ملی سوئیس حالا بیکار بنشیند. جاکس توضیح می‌دهد که حالا می‌توان در انتظار تغییر تاکتیک‌های بانک مرکزی سوئیس بود:

«بانک ملی سوئیس تسلیم نشده، بلکه تغییر نقشه داده است. پس از آرام گرفتن بازارها، دخالت بیشتر محتمل است، اما این بار احتمالا نرخ برابری دلار آمریکا به فرانک سوئیس است که مورد بازنگری قرار خواهد گرفت. خریداران اجناس لوکس سوئیس امروزه بیشتر در پکن و شانگهای هستند تا در فرانکفورت و پاریس. در هر حال بانک ملی سوئیس خواهد دید که تاثیر سیاست جدید چه خواهد بود و بعد تصمیم خواهد گرفت. این بانک باید امیدوار باشد نرخ برابری یورو به فرانک پس از سقوط دوباره به سمت ۲۰/۱ حرکت کند. امیدی واقع‌گرایانه‌تر می‌تواند بازگشت نرخ برابری دلار به فرانک به سطحی بالاتر باشد.

اما سوال دیگر این است که چرا این موضوع این قدربرای جهان مهم است. خوب هر زمانی که اقدامات غول‌آسایی در بازار رخ می‌دهد، می‌توانید انتظار داشته باشید که افراد زیادی مقادیر زیادی پول از دست بدهند. مردم شرق اروپا رهن‌های زیادی به فرانک دارند و این رهن‌ها یکدفعه گران شده اند. این شوک در زمانی از راه رسیده که بازارهای مالی استرس و نوسان زیادی را تجربه می‌کنند که مدت‌ها است دیده نشده است. نوسان‌های بازارهای کالا همین حالا هم دردسرهای زیادی را باعث شده است. اکنون بلای دیگری از آسمان رسیده که استرس بیشتری را به نظام اقتصاد جهان وارد می‌کند.