دنیای اقتصاد- پروژه‌هایی با سرنوشت نامعلوم یا عقب افتاده از برنامه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کم نیستند.
از جمله این پروژها می‌توان به پروژه اپراتور چهارم (اتصال فیبرنوری به منازل) در کشور اشاره کرد. پروژه‌ای که طی هفته‌های گذشته به‌دلیل شرایط پیشرفتش مورد انتقاد محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز قرار گرفت. واعظی در انتقاد به پیشروی اپراتور چهارم کشور گفته بود که امروز شبه دولتی‌ها به این اپراتور وارد شده‌اند، بنابراین کارها آن طور که باید خوب پیش نمی‌رود.
همچنین وی به مسوولان راه‌اندازی این اپراتور در کشور یعنی شرکت ایرانیان‌نت تذکر داد که اگر براساس برنامه کار نکند بخش خصوصی را در کنار آنها فعال خواهد کرد. اینکه تا چه حد وعده‌های وزیر ارتباطات در این خصوص به اجرا گذاشته می‌شود را باید به سال دیگر و گذر زمان موکول کرد، اما در گزارش زیر به بررسی وضعیت پیش روی اپراتور چهارم کشور می‌پردازیم.
اخطارها و انتقاد‌ها به اپراتور چهارم
اپراتور چهارم ارتباطات کشور(شرکت ایرانیان نت)
که قرار است پروژه اتصال فیبرنوری به منازل را در سراسر کشور عملیاتی کند قرار است براساس برنامه تا پایان سال 93 حداقل یک میلیون پورت منصوبه در شهرهای با اولویت اول شامل تهران، کرج، مشهد، قم، اصفهان، شیراز و تبریز داشته باشد و براساس آنچه مسوولان این اپراتور اعلام می‌کنند تا انتهای سال 93 این اپراتور به این وعده خود عمل خواهد کرد با تمام این وعده‌ها، اما محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از وضعیت پیش‌روی این اپراتور راضی نست. واعظی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر در خصوص شرایط فعلی اپراتور فیبر نوری که با نام اپراتور چهارم شناخته می‌شود گفته بود: امروز شبه دولتی‌ها به اپراتور چهارم وارد شده‌اند، بنابراین کارها خوب پیش نمی‌رود، درحالی‌که می‌توانستند بهتر از این کار کنند، اما اشکالی که در کشور ما وجود دارد این است که گاهی عجله می‌کنیم، اگر مناقصه می‌گذاشتیم و بخش خصوصی توانمند را وارد کار می‌کردیم وضعیت بهتری داشتیم.وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه به اپراتور چهارم تذکر داده شده افزود: اگر این اپراتور فعالیت نکند بخش خصوصی را در کنار آنها فعال خواهیم کرد. همچنین در این راستا پیشنهادهایی از سوی شهرداری قزوین داریم که از آن استقبال می‌کنیم. به باور وی فعالیت هر چه سریع‌تر اپراتور چهارم به معنی ایجاد یک رقیب سالم در بخش ارتباطی کشور است.
اما در مقابل این انتقاد وزیر از فعالیت اپراتور چهارم، علی‌حکیم‌جوادی رئیس هیات‌مدیره شرکت ایرانیان نت دلیل چنین نگرانی را به عدم موفقیتشان در دیدار با وزیر ارتباطات می‌دهد و اعلام می‌کند که اگر امکان دیدار با وزیر و ارائه گزارش از روند پیش روی اپراتور چهارم را داشتند، وزیر ارتباطات چنین انتقادهایی را در این زمینه مطرح نمی‌کرد.
وی با اشاره به انتقادهای وارد شده نسبت به روند کند طرح فیبرنوری در کشور می‌افزاید: «این اپراتور قرار است تا پایان سال 93 به یک میلیون مشترک سرویس ارائه کند، بنابراین شاید تنها چند ماه عقب‌تر از آنچه در برنامه در نظر گرفته شده باشیم اجرای این پروژه نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی دارد که به همین دلیل ترجیح داده شده است پیش از آغاز امور اجرایی امور مطالعاتی لازم روی این پروژه صورت گیرد تا با اطمینان خاطر بیشتری نسبت به جذب سرمایه‌گذار اقدام شود.»
به باور وی، بدون انجام امور مطالعاتی نمی‌توان گام‌های اجرایی برداشت و با توجه به سرمایه‌گذاری بسیاری که این پروژه نیاز دارد لازم بود ظرفیت‌های داخلی وخارجی شناسایی شود و بر اساس طرح‌های اقتصادی قدم برداشته شود. وی تصریح می‌کند که شناسایی ظرفیت‌ها و همچنین تجمیع اطلاعات از کلیه شهر‌ها و استان‌های کشور و تحلیل آنها کار بسیار سخت و زمانبری است و باید در پروسه زمان‌بندی مراحل راه‌اندازی اپراتور چهارم برای این بخش زمان بیشتری در نظر گرفته می‌شد. رئیس هیات‌مدیره ایرانیان نت خواستار حمایت بیشتری از سوی وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی شد و افزود:« تصور می‌کنم نگرانی‌های وزیر ارتباطات در آینده نزدیک و با حمایت‌هایی معنوی و مادی که امیدواریم از اپراتور چهارم صورت بگیرد برطرف شود.»
نیازی به اپراتور چهارم هست یا نیست؟!
داستان اتصال منازل به فیبر نوری به سال 1389 باز می‌گردد. در بهمن این سال، هیات دولت طرح انتقال فیبرنوری به منازل را تصویب کرد تا با توجه به آن به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه داده شود با صدور پروانه لازم، فیبرنوری را به منازل، کارگاه‌ها و مراکز کسب و کار منتقل کند. بر اساس مصوبه هیات دولت، در نهایت کنسرسیوم «ایران‌نت» به عنوان مجری اتصال منازل به فیبرنوری انتخاب شد.طبق اعلام مسوولان سازمان تنظیم مقررات، پروانه ایرانیان نت که این روزها با نام اپراتور چهارم شناخته می‌شود از دی ماه سال ۱۳۹۱ لازم‌الاجرا شده و این اپراتور برای پیاده‌سازی و بهره‌برداری شبکه فیبر نوری ۱۸ ماه فرصت دارد. براساس اظهارات مسوولان شرکت ایرانیان نت فاز اول طرح اتصال فیبرنوری به منازل دی ماه سال 93 و در هفت شهر برای یک میلیون مشترک اجرایی خواهد شد و سرعت دسترسی حداقل 20مگابیت بر ثانیه از جمله ویژگی‌های این طرح است.
اپراتور چهارم، باید پورت‌های دسترسی از طریق فیبر نوری را برای کاربر نهایی با حداقل سرعت ۲۰ مگابیت بر ثانیه و قابل توسعه تا ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه فراهم کند.
این اپراتور، اجازه دارد در فواصل کمتر از دو کیلومتر و حداکثر برای ۵۰ درصد کاربران نهایی خود، از فناوری‌های غیرفیبر یا ترکیبی استفاده کند و برای خدمت‌رسانی به کاربر نهایی در بخش دسترسی، استفاده از امکانات شبکه زیرساخت، سایر اپراتور‌ها و توافق با آنها بلامانع است.
سازمان تنظیم مقررات برای این اپراتور در طول مدت اعتبار اولیه پروانه، سقف تعداد پورت دایری را ۱۰ میلیون پورت در نظر گرفته که افزایش آن مستلزم تصمیم کمیسیون تنظیم مقررات خواهد بود. حق‌الامتیاز صدور پروانه اپراتور چهارم ۵۰ میلیارد تومان است و مالک آن باید هر سال، پنج درصد از درآمد سالانه خود را به اضافه بخش ثابت مبلغ حق‌السهم سالانه، به عنوان مبلغ تسهیم درآمد در پایان هر سال به سازمان تنظیم پرداخت کند. با توجه به این فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده برخی فعالان حوزه ارتباطات، براین باورند که با توجه به اینکه در حال حاضر برخی اپراتورها مانند مخابرات در حدود 85 هزار کیلومتر فیبر نوری در کشور در اختیار دارند و همچنین درکنار این اپراتور وزارتخانه‌هایی مانند وزارت نیرو نیز به میزان قابل توجهی فیبر نوری در کشور ایجاد کرده‌اند، اجرایی کردن این پروژه توسط یک اپراتور دیگر و ایجاد مجدد شبکه فیبر نوری که بسیار پرهزینه است به ضرر منافع ملی خواهد بود. پیش از این نیز داوود زارعیان، سخنگوی شرکت‌مخابرات ایران گفته بود که راه‌اندازی اپراتور چهارم برای اتصال فیبر نوری به منازل تنها هدر رفتن سرمایه ملی است. براساس اظهارات وی در حال حاضر مخابرات از طریق سیم مسی نیز می‌تواند نیازهای مشترکان را با پهنای باند حداکثر ۲ مگابیت برثانیه برطرف کند. به باور وی درست است که فیبرنوری، سرعت ارتباطی را در حد چشمگیری افزایش می‌دهد، اما جایگزینی فیبرنوری به جای کابل مسی زمانی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتال بسیار زیادی روی شبکه‌ها تعریف شود و کاربران نیاز به داشتن سرعت بالا را احساس کنند.
به باور اکثر کارشناسان و فعالان بهتر بود وزارت ارتباطات (در دولت گذشته) قبل از مطرح کردن فعالیت اپراتور چهارم آن هم در حوزه کلی به نام فناوری اطلاعات، سمینارهای مختلفی را برگزار و نظر بخش‌های مختلف را در خصوص این پروژه جویا می‌شد تا سرنوشت این اپراتور نیز مانند دیگر پروژه‌های حوزه آی تی همچون اینترنت ملی، دیتا سنتر ملی و... به سرنوشت نامعلومی دچار نشود.
در مقابل این انتقادها، اما مسوولان اپراتور چهارم یک پاسخ دارند و آن اینکه براساس نظر سازمان تنظیم مقررات کشور برای اتصال فیبر نوری به منازل نیازمند یک اپراتور جدید است. شهرام زمانی مرتضوی معاون سابق بازاریابی تجارت و سرویس شرکت ایرانیان نت پیش از این و در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» در خصوص انتقادهای وارد شده به فعالیت اپراتور چهارم گفته بود که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات براساس وظایف حاکمیتی و تیم‌های مطالعاتی‌اش به این نتیجه درست رسیده که در میان‌مدت یا کوتاه‌مدت اگر ما شبکه‌های دسترسی بر مبنای یولترا پهن‌باند را که در حال حاضر فیبر نوری است، نداشته باشیم کشور از نظر دیجیتالی قفل خواهد شد. به باور وی بنابراین برای برطرف کردن این نیاز باید شرکتی وارد می‌شد که هم از پس هزینه‌اش و هم دیگر موارد این بخش مانند راه‌اندازی یک شبکه دسترسی با سرعت بالا برمی‌آمد. به باور وی ایرانیان نت یک پروژه بزرگ و کامل است. اگر بخواهیم آن را در ابعاد و اندازه با یک شرکت مقایسه کنیم تنها این مقایسه با شرکت مخابرات ایران و بخش تلفن ثابتش امکان‌پذیر است.