تاریخچه « نفت‌شاه»
در اسناد و مدارک تاریخی قبل از نام نفت‌شاه این منطقه نفت‌خانه نامیده می‌شده است. طی مطالعات انجام‌شده در سال۱۳۰۲ ش. طبق مفاد قرارداد دارسی، شرکت نفت انگلیس و ایران پس از چیاسرخ اقدام به انجام کاوش‌هایی برای نفت در سایر نواحی غرب ایران کرد. هیات زمین‌شناسی شرکت نفت، متوجه این ماده معدنی در جنوب شهرستان قصر شیرین شد؛ جایی که سابقا آن را کن گاوکش یا کنگاوس وطینه گفته‌اند. در چند نقطه از جمله خاک عراق فعلی چاه‌هایی حفر شد که نفت آن قابلیت تجاری نداشت. تا اینکه در سال ۱۹۲۷/ ۱۳۰۶ چاهی حفر شد که میدان و منابع نفتی آن نیمی در خاک عراق جدید و بخشی دیگر در ایران قرار داشت، شرکت نفت انگلیس و ایران که متوجه وجود نفت فراوان آنجا شده بود، به‌دلیل غنی‌تر بودن چاه‌های این منطقه نسبت به چیاسرخ، حفر چاه‌های نفت را در آنجا آغاز کرد که اطراف آن تبدیل به محل سکونت مردم شد؛ چون بیشتر چاه‌هایی که مورد کاوش قرار گرفته بود، به نفت رسیده بودند.
به همین جهت این مکان در میان مردم «نفت‌خانه»خوانده می‌شد یعنی جایی که نفت فراوان در آن ذخیره شده باشد. در دیگر منابع مطالعاتی هم واژه نفط‌خانه به‌کار رفته است. در سندی که از سال ۱۳۰۸ش. به‌دست آمده، یکی از متخصصان سابق نفت انگلیس در ایران، واژه نفط‌خانه به‌کار رفته است. این سند گزارشی است درباره وضعیت چاه‌های نفط این حدود که در آن گزارش آمده است که چاه‌های مذکور جزو معادن نفط‌خانه است و اشاره کرده و نزدیکی چاه‌های نفت ایران را با چاه‌های قسمت عراق را مغایر با منافع ایران دانسته است. بر اساس مدارک دیگری که مربوط به دوره بعد از قرارداد سال ۱۳۱۳ش./ ۱۹۳۴م.به نفط‌خانه اشاره شده و بنا به دستور وزارت داخله اعلام شده که نفط‌خانه در مکاتبات رسمی از این تاریخ به بعد به نام «نفت‌شاه» تغییر نام پیدا کرده است.
نفت‌شاه (Naft Shah)
برخی کاربرد واژه « نفت‌شاه» را به بعد از انعقاد قرارداد دارسی نسبت می‌دهند و می‌‌گویند به علت اینکه این قرارداد در زمان مظفرالدین‌شاه منعقد شده، آن را نفت‌شاه نامیده‌اند؛ درحالی‌که طبق اسناد غیرقابل انکار واژه «نفت‌شاه» با تصویب هیات وزرا و ابلاغ وزارت داخله در سال۱۳۱۳ش. به‌کاررفته و قبل از آن نام‌های دیگری متداول بوده که ذکر شدند. اما «نفت‌شاه» پس از این تاریخ مهم‌ترین نامی است که به این میدان نفتی داده شده و در منابع و فرهنگ‌های عمومی و جغرافیای ایران به‌کار رفته است. به لحاظ لغوی فرهنگ‌نامه‌های معاصر عموما نفت‌شاه را ناحیه‌ای نفت‌خیز در جنوب شهرستان قصرشیرین و از توابع بخش سومار ذکر کرده‌اند و بیان شده که در اینجا چاه‌های نفت متعدد وجود دارد که نفت آن به‌وسیله لوله از طریق سرپل‌ذهاب به پاطاق سپس شاه‌آباد و بعد به پالایشگاه کرمانشاه منتقل می‌شود.
دهخدا در ذیل واژه نفت‌شاه آن را قصبه‌‌ای کوچک از بخش سومار در نزدیکی قصر شیرین ذکر کرده است. در فرهنگ جغرافیایی ایران هم، نفت‌شاه روستایی کوچک در اطراف و نزدیک مرز ایران و عراق بیان شده که اهمیت آن به خاطر چاه‌های نفت اطرافش است که فقط از چاه‌های شماره۲۵ و ۱۳ آن نفت استخراج می‌شود ازآنجاکه رزم‌آرا یک افسر ارشد نظامی در منطقه غرب ایران بوده و به منطقه اشراف کامل داشته و مطالعات فرهنگ جغرافیایی و جغرافیای نظامی خود را در زمان رضاشاه انجام داده، توضیحات ایشان نشان می‌دهد که نفت‌شاه در آن زمان هنوز به‌صورت یک شهر در نیامده و از آن به‌عنوان روستا یاد کرده است. این امر مشخص می‌کند که ساختارهای شهری آن در روزگار تالیف فرهنگ جغرافیایی و جغرافیای نظامی ایران هنوز شکل نگرفته است. برخی هم نفت‌شاه را شهری در ۷۲کیلومتری بخش مرکزی قصر شیرین بیان کرده که قبلا به آن منصور آباد و طینه می‌گفتند که در سال ۱۳۰۸ش. با اقدام‌ها و عملیات هیات دارسی و بریتانیا در جهت جست‌وجوی نفت، شکل گرفت که در چاه‌های شماره ۱۳ و ۲۱ به نفت رسیدند.
ازآنجاکه میدان نفتی نفت‌شاه (مجموعه چاه های نفتی طینه، کنگاوکش و..) در سال ۱۳۰۶ش.به نفت رسیده است و اولین چاه با قابلیت تجاری در آنجا حفر شده است. مطابق اسناد بعدی می‌توان گفت که از سال۱۳۱۳ش.با توسعه میدان‌های نفتی و تاسیس پالایشگاه کرمانشاه چاه‌های نفتی در طینه، منصورآباد، کنگاو کش و نفط‌خانه به‌خاطر استقرار کارکنان و کارگران شرکت حفاری اندک‌اندک هویت شهری پیدا کرده است. بنابراین به نظر می‌رسد که این منطقه در اواسط دوره پهلوی اول خصوصا بعد از تجدیدنظر در قرارداد دارسی که منجر به قرارداد۱۹۳۳م. شد مورد توجه جدی واقع شده است و از آن زمان اکتشافات نفتی چشمگیر در این ناحیه باعث توسعه و پیشرفت آن و به مرور ایجاد شهری به نام «نفت‌خانه» شده که بعدا به نفت‌شاه تغییر پیدا کرده است.
در باب معنای واژه نفت‌شاه دو نکته را می‌توان متذکر شد که کاربرد این‌عنوان پس از انعقاد قرارداد دارسی و در فضای تحولات معطوف به تاسیس فرهنگستان و تحت تاثیر دیدگاه‌های باستان‌گرا و نهضت فارسی‌نویسی عصر رضاشاه دانست که به راستای ایدئولوژی شاهنشاهی و ترویج و فرهنگ و واژگان ایرانی بوده است. بنابراین می‌توان معنای آن را به دو صورت در این راستا تعبیر کرد که اولا واژه نفت‌شاه می‌توانسته به معنی نفت دولت شاهنشاهی ایران دانست یا به معنای نفت بزرگ یا مکانی که نفت زیاد دارد، تلقی کرد که برای نشان دادن این بزرگی پسوند «شاه» را به‌کار برده‌اند و آن را به صورت: نفط شاه، مثل شاه راه، شاهرود به معنی بزرگ بیان کرده‌اند.
