مشارکت سیاسی و اثرگذاری در امور حکومتی

با پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، مشارکت سیاسی در شکل شرکت در انتخابات بسیار مهـم و حسـاس تلقـی شـد. ازآنجا کـه حضور گسترده و همه‌جانبه مردم در انتخابات به نقطه قوت نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه ملی و بین‌المللی بدل شده است، سیاست مخالفان به سوی کـاهش مشارکت و سیاست نظام جمهوری اسلامی بر تشویق آحاد ملت برای مشـارکت در انتخابات بوده است. بررسی عوامل موثر بر میزان مشارکت رای‌دهنـدگان در انتخابـات نظـام جمهـوری اسلامی را به یک موضوع حساس در جامعه‌شناسی سیاسی ایران بدل کرده است.

مطالعه رفتار انتخاباتی در ایران سابقه طـولانی نـدارد و بـه دوران پـس از پیـروزی انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی محـدود می‌شـود. در دوره اولیه انقلاب، در شرایط انقلابی دهه ۶۰ و شرایط ناشـی از انقـلاب فرهنگـی و تعطیلـی دانشگاه‌ها و جنگ، توجه خاصی به مطالعه در حوزه رفتار رای‌دهی نشـد و تنهـا از نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ و به خصوص از دهـه ۱۳۸۰ بـا تشـکیل مراکزی چـون مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) برخی مطالعات در این حوزه صـورت گرفـت. مشارکت در انتخابات از انواع مشارکت سیاسی متعارف اسـت کـه در چـارچوب قوانین و مقررات رسمی یک کشور انجام می‌پذیرد. مشـارکت سیاسـی از مفاهیمی است که مصادیق آن گوناگون و از نظر مرتبه و میزان صرف وقـت و هزینه انـواع فراوانی دارد. مایکل راش، مشارکت سیاسی را درگیر شدن فرد در سطوح مختلف فعالیـت در نظـام سیاسـی از رای دادن تـا داشـتن مقـام رسـمی سیاسـی در نظـر می‌گیرد.

مایرون وینر، مشارکت سیاسی را عبارت از هرگونه عمل داوطلبانه موفق یا ناموفق، سازمان یافته یا بـدون سـازمان، دوره‌ای یـا مسـتمر، شـامل به‌کارگیری روش‌های قانونی یا غیرقانونی می‌داند که بر انتخاب سیاسـت‌های عمـومی، اداره امور عمومی و انتخاب رهبران سیاسی در هر سطحی از حکومـت محلـی یـا ملـی تاثیرگذار است. دایره المعارف بین‌المللـی علـوم اجتمـاعی مشـارکت سیاسـی را فعالیت داوطلبانه اعضای جامعه در انتخاب رهبران و شرکت مستقیم و غیرمسـتقیم در سیاست‌گذاری عمومی تعریف می‌کند. به نظر سـاموئل هـانتینگتون مشـارکت سیاسی کوشش‌های شهروندان عادی برای تاثیرگذاری بر سیاست‌های عمومی است. وی تلاش‌های مردم عادی در هر نوع نظام سیاسی جهت نفوذ بـر کـار حاکمـان و تغییر رفتار آنان را از وجوه مشارکت سیاسی می‌داند. میلبراث نیز مشارکت سیاسی را رفتاری می‌داند که هدف از آن اثرگذاری یا قصد اثرگذاری بر امور حکومتی اسـت.

- به نقل از مقاله «عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس؛ مطالعه موردی شهر تهران»، نوشته دکتر کاووس سیدامامی، دکتر عبدالمطلب عبدالله، مندرج در پژوهشنامه علوم سیاسی، پاییز 1388