ستیزه‌جویی نافرجام قذافی
معمر قذافی هنوز آنقدر قدرت دارد که گلوی مردم لیبی را بفشارد و به رهبران جهان بی‌اعتنایی کند؛ اما آنگونه که شواهد نشان می‌دهد این قدرت که هنوز تعیین کننده است راه زوال می‌پیماید.
محمود صدری
معمر قذافی هنوز آنقدر قدرت دارد که گلوی مردم لیبی را بفشارد و به رهبران جهان بی‌اعتنایی کند؛ اما آنگونه که شواهد نشان می‌دهد این قدرت که هنوز تعیین کننده است راه زوال می‌پیماید. ورود هیات مذاکره‌کنندگان اتحادیه آفریقا به «قلمرو مخالفان» و مذاکره با رهبران جنبش مسلحانه مردم لیبی، روشن‌ترین نشانه فرو غلتیدن قذافی به سراشیبی سقوط است. معنای سیاسی مذاکره با مخالفان، آن هم در خاک لیبی، این است که اراده بین‌المللی برای برکنار کردن قذافی قوت بیشتری گرفته است. معنای حقوقی سفر هیات آفریقایی به لیبی از معنای سیاسی این سفر روشن‌تر است. این سفر متضمن شناسایی دو فاکتو(de facto) حکومت مخالفان است و آثار عمیقی بر آن مترتب خواهد شد که مهم‌ترین آنها پذیرش امیدوارانه شکل‌گیری رژیم آینده در لیبی است. پابه‌پای سفر معنادار دیپلمات‌های آفریقایی و عرب به قلمرو مخالفان قذافی، دنیای غرب نیز واکنش‌هایی از خود نشان داده که تقویت‌کننده احتمال سقوط قریب‌الوقوع رژیم قذافی است.
مقام‌های غربی و از جمله ایتالیایی‌ها - که دیرتر از دیگران به قذافی پشت کردند - با صراحتی کم‌نظیر از ضرورت کنار رفتن قذافی و خانواده او از قدرت، جانبداری کرده‌اند. غربی‌ها تا چند روز پیش رفتاری محتاطانه داشتند و از بیم سراسری شدن جنبش‌های انقلابی در آفریقا و خاورمیانه و لگام گسیخته شدن بحران مانند ساحل عاج، یمن، سوریه و بحرین، می‌کوشیدند در کشورهایی شتاب دگرگونی‌ها را کند کنند؛ اما اینک به نظر می‌رسد، چنین ملاحظاتی کمرنگ‌تر شده است. مهم‌ترین نگرانی غرب، سرایت بحران به عربستان سعودی و فعال شدن گسل‌های تازه در مصر بود که این دو کشور ظاهرا از خطر رهیده‌اند و نگرانی‌های غرب از این بابت کمتر شده است.
مساله دیگر، افزایش قیمت نفت است که از نظر غربی‌ها و دیگر مصرف‌کنندگان نفت‌خام، طلیعه بحران انرژی است. سفر هیات آفریقایی به لیبی و در پی آن متوقف شدن رشد قیمت نفت و حتی کاهش- هرچند ناچیز- بهای آن در بازارهای جهانی، این هراس را از بین برده است که فشار بیشتر بر قذافی موجب انفجار قیمت نفت خواهد شد. از این قرائن و شواهد شاید هنوز نتوان نتیجه گرفت که قذافی رفتنی است؛ اما حتما می‌توان نتیجه گرفت که او هرگز قدرت خود را بر سراسر لیبی اعاده نخواهد کرد. زیرا چنین بازگشتی نشانه آشکار بحران اخلاقی در سیاست جهان خواهد بود که بعید است دولتمرد یا ملتی در جهان یافت شود که بتواند آن را بر دوش کشد.
ارسال نظر