غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *

بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۷ مارس الی ۱۱ مارس ۲۰۱۱) از یک روند کاهشی برخوردار بود. بر این اساس طی هفته گذشته، به دلیل وقوع زلزله بی سابقه در ژاپن و نگرانی از تاثیر آن بر بازسازی اقتصاد جهانی و تقاضای نفت خام این کشور، انتشار اخبار مربوط به افزایش آمار بیکاری و کسری تراز تجاری در آمریکا، افزایش کسری تراز تجاری چین، انتشار گزارش‌های نامطلوب درباره شاخص اعتباری اسپانیا و تشدید نگرانی‌ها درباره وضعیت اعتباری منطقه یورو، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، افزایش امیدواری‌ها به کمک اوپک برای تثبیت بازار نفت، اتفاق نظر مدیران شرکت‌های بزرگ نفتی جهان و اعضای اوپک بر وجود نفت کافی در بازار و تاکید بر بی ارتباطی رشد قیمت نفت خام با بنیادهای بازار، اعلام آمادگی نیجریه مبنی بر توانایی افزایش تولید نفت خام در صورت درخواست اوپک به منظور جبران کاهش تولید لیبی، اعلام آمادگی آمریکا مبنی بر استفاده از ذخایر استراتژیک نفت در صورت تهدید اقتصاد این کشور به دلیل افزایش قیمت نفت خام در پی بحران در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و همچنین افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل ۵/۲ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۴ مارس ۲۰۱۱، قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، از حدود ۴۴/۱۰۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ مارس ۲۰۱۱ تا کمتر از ۱۶/۱۰۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۱ مارس ۲۰۱۱ کاهش یافت.

البته طی دوره مذکور، تداوم بحران در منطقه خاورمیانه، تشدید ناآرامی‌ها در لیبی به ویژه در مناطق نفت خیز این کشور، افزایش نگرانی فعالان بازار نفت از گسترش نا آرامی‌ها به سایر کشورهای تولیدکننده نفت خصوصا عربستان سعودی، انتشار گزارش‌هایی درباره تیراندازی پلیس عربستان به تظاهرات کنندگان این کشور و تشدید نگرانی درباره امنیت این صادرکننده بزرگ نفت، وقوع برخی اعتراضات و ناآرامی‌ها در کشورهای بحرین، عمان و عربستان سعودی و همچنین آتش سوزی یک سکوی نفتی در خلیج مکزیک، از عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت‌خام به شمار می‌روند.

کشور ژاپن سومین واردکننده بزرگ نفت خام جهان پس از آمریکا و چین بوده و در عمل در همه کالاها به واردات وابسته است. بنابراین تعطیلی پالایشگاه‌ها و خطر رکود اقتصادی در این کشور پس از زلزله ۹/۸ ریشتری روز جمعه ۱۱ مارس ۲۰۱۱، سبب توجه معامله گران بازار نفت و افت قیمت نفت خام شده است. این اتفاق بازارهای مالی را نیز تحت تاثیر قرار داده و تاثیر سونامی‌ناشی از آن به دیگر کشورهای منطقه اقیانوس آرام، از جمله آمریکا و اکوادور نیز رسیده است. به عقیده تحلیلگران، تقاضای نفت خام ژاپن حداقل در کوتاه مدت به دلیل وقوع زلزله مذکور کاهش خواهد یافت. زلزله سبب شده است تا نیروگاه‌های اتمی‌ژاپن خود به خود تعطیل شوند و دولت این کشور درباره نیروگاه اتمی‌فوکوشیما این کشور، وضعیت اضطراری اعلام کرده است. به گزارش شانا، تحلیلگران بانک مونترال کانادا اعلام کرده‌اند فاجعه ژاپن به احتمال زیاد در کوتاه مدت سبب روند کاهشی در بازار می‌شود، زیرا واردات این کشور مختل شده و ریسک بازارها افزایش یافته است. با این حال، این تحلیلگران اعلام کرده‌اند که در صورت ادامه تعطیلی نیروگاه‌های اتمی ‌ژاپن، تقاضای بلند مدت نفت خام این کشور افزایش خواهد یافت.

تراز تجاری چین نیز دچار کسری ۳/۷ میلیارد دلاری شده که طی ۷ سال گذشته بی‌سابقه بوده است، با این حال کارشناسان اقتصادی معتقدند این کسری، موقتی است. همچنین شرکت ملی نفت نیجریه اعلام کرده است چنانچه سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) به منظور تعدیل قیمت‌های جهانی نفت خام تصمیم به افزایش سهمیه‌های تولید بگیرد، نیجریه نیز تولید نفت خام خود را افزایش می‌دهد.

نفت خام سبک شیرین نیجریه مشابه نفت خام لیبی بوده و از این رو می‌تواند بهترین جایگزین برای خوراک پالایشگاه‌های اروپایی باشد. وزارت نفت نیجریه فوریه ۲۰۱۱ اعلام کرده بود که مجموع تولید نفت و میعانات گازی نیجریه حدود ۴/۲ میلیون بشکه در روز است، ولی ظرفیت تولید روزانه این کشور در حدود ۳ میلیون بشکه است. خشونت‌های لیبی همچنان ادامه داشته و سبب نگرانی کارشناسان مبنی بر ایجاد خسارت‌های بلند مدت به زیرساخت‌های تولید نفت در این کشور شده است. بر اساس اعلام تحلیلگران بازار نفت، بر خلاف تونس که یک صادرکننده کوچک نفت بود و مصر نیز که تنها نقش ترانزیتی در بازار نفت داشت، تحولات لیبی نگرانی بزرگی برای بازار نفت محسوب می‌شود. ممکن است اختلال در عرضه نفت لیبی، ماه‌ها طول بکشد. عرضه نفت خام لیبی در شرایط کنونی که تقاضای جهانی نفت خام روند رو به رشدی را در پیش گرفته است، بسیار مهم و حیاتی است.

میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۱ دلار و ۸۲ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۱ مارس ۲۰۱۱)، در روز ۹ مارس ۲۰۱۱ به بشکه ای ۱۰۸ دلار و ۷۰ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۹ مارس ۲۰۱۱) ۱۱۰ دلار و ۱۴ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۱۰۷ دلار و ۷۰ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۱۱۰ دلار و ۴۴ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۱۰۸ دلار و ۸۴ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۱۱۰ دلار و ۴۰ سنت، شمال غربی اروپا ۱۱۰ دلار و ۲۹ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۸ دلار و ۸۴ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۱۰۷ دلار و ۸۳ سنت، شمال غربی اروپا ۱۰۸ دلار و ۶۹ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۶ دلار و ۲۹ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۱ مارس الی ۹ مارس ۲۰۱۱، بیشترین افزایش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازار آسیا به میزان ۲۲/۲ دلار افزایش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به ترتیب به میزان ۷۲/۱ دلار و ۸۹/۱ دلار در هر بشکه طی دوره مذکور افزایش یافته است.

پیش‌بینی قیمت

بعد از سه هفته افزایش قابل ملاحظه در قیمت‌های نفت خام، در هفته گذشته روند کاهشی بر بازار نفت حاکم شد. اختلاف قیمت نفت خام WTI و برنت هنوز بیش از ۱۰ دلار است که به دلیل سطح بالای ذخیره‌سازی‌های نفت خام در آمریکا است. بحران منطقه خاورمیانه هنوز از عوامل اثرگذار بر قیمت نفت است و موجب شده است که قیمت‌ها در سطوح اخیر باقی بمانند. افزایش‌های اخیر دامنه نوسانی قیمت نفت را به شدت بالا برده است که موجب می‌شود فعالان بازار در دامنه مذکور بر مبنای اخبار منتشره کسب سود کنند. در هفته گذشته اخباری که موجب اثرگذاری زیادی بر بازار شود منتشر نشد و قیمت‌ها به تثبیت وضعیت پرداختند.

نفت برنت از سطوح دو هفته گذشته پایین‌تر قرار گرفت، در حالی که کاهش WTI به حدی نبود که پایین‌تر از سطوح بسته شده قبلی باشد. در هفته گذشته آمار نشان از افزایش تعداد متقاضیان کار و افزایش کسری تجاری داشت. در مجموع اخبار اقتصادی آمریکا و اروپا فشار افزایشی بر قیمت نداشتند. ذخیره‌ساز‌ی‌های نفت خام آمریکا افزایش یافت در حالی که ذخیره‌سازی‌های بنزین کاهش قابل ملاحظه‌ای داشت ولی هنوز نسبت به سال‌‌ گذشته بالاتر است. هر دو قیمت نفت WTI و برنت بالاتر از سطح برگشتی قیمت ماهانه هستند، سطح مذکور برای WTI در حدد ۹۵ دلار و برای برنت ۱۱۰ دلار است بدین معنی که سطوح مذکور حمایت مناسبی را ایجاد کرده‌اند و مانع کاهش بیشتر قیمت خواهند شد. قیمت نفت خام WTI قبل از اینکه به سطح مذکور نزدیک شود با سطح حمایتی ۹۸ دلار روبه‌رو است و در مسیر افزایشی با مقاومت ۱۰۲ دلار مواجه است. قیمت نفت برنت نیز با مقاومت‌های ۱۱۵ و سپس ۱۱۸ دلار مواجه خواهد بود.

منبع‌: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )

*کارشناسان ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی