چهارم تیرماه 1298 ه. ش رهبران شوروی طی نامه‌ای به دولت ایران ضمن تشریح اصول سیاست خود در قبال کشورهای منطقه همه امتیازات تحمیلی دولت تزار را لغو کردند. این قراردادها چند ماه پیش از سوی لنین ملغی شده بود. دولت بلشویکی روسیه در این یادداشت با تاکید بر اینکه کلیه معاهداتی که دولت قبلی روسیه به اجبار به ایران تحمیل کرده از درجه اعتبار ساقط است، براساس سخنرانی لنین رهبر انقلاب روسیه که در پی پیروزی انقلاب ایراد شده بود، مبنای اعتبار معاهدات ایران و روسیه را رضایت دو طرف تعیین کرد.

لنین شخصا در اعلامیه‌ای که در ۱۴ دسامبر ۱۹۱۷ برابر با ۲۳ آذرماه ۱۲۹۶ به امضای او صادر شد، عهدنامه اوت سال ۱۹۰۷ انگلستان و روسیه دایر بر تقسیم ایران به دو منطقه تحت نفوذ و یک منطقه بی‌طرف فیمابین و ضمائم محرمانه آن را…

معتقدم، تاریخ مغول از عجیب‌ترین و در عین حال خشن‌ترین دوران‌های‌ تاریخ ایران است اما با انزجار از آن دوره، نمی‌توان آن را بدون مطالعه گذاشت. در این راستا، بخش نخست کتاب (مغولان و سرنوشت فرهنگی ایران) را به تاریخ مغولان و حمله آنان به ایران اختصاص داده‌ام که در دو دوره متعاقب رخ داده است: اول حمله چنگیز و بعد به فاصله چند دهه، حمله هولاکو بوده است. هولاکو، نوه چنگیز است. اول چنگیز، سلسله خوارزمشاهیان را از بین برد که خود این جریان، از لحاظ تاریخی برای ما خیلی اهمیت دارد. وقتی که هولاکو به ایران می‌آید، ایران در دست مغولان بود و او ماموریت داشت تا ضمن فتح قلعه‌الموت، آخرین خلیفه عباسی را نیز در بغداد از مقام خود براندازد.

چهارم تیرماه 1353 اعلام شد که یک منبع عظیم گاز در کنگان بوشهر کشف شده است. این کشف بازتاب جهانی داشت و رسانه‌های خارجی از آن به‌عنوان یکی دیگر از منابع زمینی بزرگ ایران یاد کردند. این میدان در فاصله 160 کیلومتری جنوب شرقی بوشهر و در نزدیکی شهر کنگان واقع شده است. در حال حاضر از 300 حلقه چاه این میدان گاز تولید می‌شود. این میدان دارای تسهیلات سرچاهی، خطوط لوله، چهار مرکز تفکیک و جمع‌آوری شامل مخازن جداکننده دوفازی و سه فازی، سیستم‌های ارسال و دریافت توپک و پمپ‌های ارسال مایعات گازی است.

4 تیر ماه 1367 حمله ارتش بعث عراق به جزایر مجنون و نواحی شمالی کوشک و طلائیه با گاز شیمیایی حمله کرد، در اثر این حمله شیمیایی شماری از رزمندگان ایران شهید و زخمی شدند. جزیره مجنون منطقه‌ای است در استان بصره عراق که در نزدیکی میدان نفتی مجنون و شهر قرنه قرار دارد. دو رود دجله و فرات در نزدیکی این منطقه به هم می‌پیوندند و سرچشمه اروندرود را پدید می‌آورند.

چهارم تیرماه 1297 رویارویی مبارزان «جنبش جنگل» در گیلان با نیروهای انگلیسی وارد مرحله تازه‌ای شد. این رویارویی از اواخر خردادماه آغاز شده بود. نیروهای انگلیسی که طبق قرارداد تقسیم ایران (قرارداد سن‌پترزبورگ)، در ایران مستقر شده بودند ماموریت داشتند که با نفوذ بلشویک‌ها در ایران مقابله کنند. در خرداد 1297، ژنرال دنسترویل، فرمانده قوای انگلیس در ایران با قشون و تجهیزات کافی و کامل از راه گیلان به‌سوی تفلیس روان شد و با وجود مقابله مجاهدان جنگل و شهادت گروهی از آنها توانست با گلوله‌باران شهرها و روستاهای گیلان، وارد رشت شود و از مرداد تا مهر 1297 آنجا را در تصرف انگلیسی‌ها نگه دارد.

سوم تیرماه 1356 تهران شاهد یک رشته تظاهرات دانشجویی بر ضدسیاست‌های شاه و نیز گسترش فساد اداری و رواج پارتی بازی و خروج صدها میلیون ارز دلاری هفت تومان از کشور بود. باوجود مداخله پلیس و ساواک، این تظاهرات به‌صورت پراکنده تا سه روز بعد هم ادامه داشت.

دولت انگلستان چهارم تیرماه 1330 چند روز پس از خلع ید از شرکت نفت انگلیس، دستور انتقال اتباع و مهندسان خود را از آبادان به بصره صادر و ناو جنگی «موریسش» را روانه آب‌های ایران کرد که این اقدام، احساسات ملی ایرانیان را چنان برانگیخت که گروهی از خلبانان نیروی هوایی داوطلب حمله انتحاری به این ناو شدند. در همین روز به شناورهای نیروی دریایی فرمان آماده‌باش کامل داده شد، چند آتش‌بار ساحلی به خوزستان منتقل و برای تقویت روحیه مردم، واحدهای ارتش در تهران و شهرهای دیگر در خیابان‌ها رژه رفتند و تجهیزات و آمادگی خود را نشان دادند و قرار شد که اگر تهدید جدی شود، ثبت‌نام از داوطلبان برای جنگ آغاز و سربازان احتیاط (منقضی خدمت) تا سه دوره به زیر پرچم احضار شوند.

موقعیت جغرافیایی ایران و اهمیتی که این کشور از نظر موقعیت تجاری و اقتصادی داشته سبب شده است تا به کرات شاهد هجوم‌ها و اردوکشی‌های قوای مهاجمی باشیم که یا قصد غارت داشتند یا می‌خواستند با گذر از ایران به مناطق غربی بروند. در میان هجوم‌هایی که به ایران شد هجوم مغولان حکایتی دیگر دارد. حکایتی که از قتل و عام و غارت و نسل‌کشی فراتر رفت و ایران را به نابودی کامل کشاند و آن را از مسیر پیشرفت منحرف ساخت. بسیاری از مسائلی که ما بعد از هجوم مغولان در جامعه ایران با آن مواجهیم نشأت گرفته از وضعیت آشفته سیاسی و اجتماعی جامعه ایران است.

«. . . در همان وقتی که بلشویک‌ها سرگرم ورود و پیاده شدن به خاک ایران بودند. . . حکمران گیلان، آقای احمدخان اشتری [که به جای احمدخان آذری منصوب شده بود] و جمعی از معاریف رشت برای دیدن میرزا کوچک خان به فومن آمدند و مشارالیه را به نام صیانت اهالی دعوت به آمدن به رشت کردند. به علاوه در همان روزها مراسلاتی چند از طرف ملیون و آزادی‌خواهان تهران رسید که مشعر برآن بود که همکاری با بلشویک‌ها مساعد به حال ملت و مخصوصا تقویت دستجاتی است که علیه قرارداد 1919 مشغول مبارزه بوده و اهتمام دارند آن را لغو کنند و همچنین چند نفر از آزادی‌خواهان به نمایندگی از احزاب مختلفه، از بیراهه به جنگل آمده، حامل پیغاماتی نظیر مفاد مکاتیب بالا بودند و ضمنا عده‌ای از بلشویک‌ها از راه گسگر به فومن آمدند و تقاضا داشتند میرزا‌کوچک‌خان…

«تا جایی‌که من فهمیده‌ام عقیده من این است که کمک به دولت ایران بیشتر به ضرر ماست تا به نفع ما، سیاست دولت انگلیس باید قطعا این باشد: علیه ایران‌، له عثمانی و افغانستان‌. »

- مک گرگور، جاسوس انگلیسی، دهه 1290 ه. ش