رشد قیمت نفت ادامه می‌یابد؟

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: بعد از اینکه نفت بیش از یک ماه روی خط 45 دلار به ازای هر بشکه نوسان کرد، هفته گذشته توانست با رشد بیش از 9 درصدی از این بازه قیمتی عبور کرده و حتی در لحظاتی از روز جمعه بیش از 50دلار معامله شود.

نوسانات محدود نفت طی بیش از یک ماه گذشته موجب شده بود که برخی کارشناسان با اشاره به اینکه بازار به اخبار بد واکنش نشان نمی‌دهد، افزایش قیمت‌ها را پیش‌بینی کنند. حال با رشد قیمت‌ها در هفته گذشته گمانه‌زنی‌ها درخصوص ادامه‌دار بودن این روند یا توقف آن شروع شده است. «دنیای اقتصاد» در گزارش زیر با اعلام برخی برآوردهای کارشناسان و موسسات بین‌المللی از آینده نفت، ریسک‌های پیش‌روی این بازار را بررسی کرده‌ است. بر اساس بررسی‌های انجام شده نوسان نفت در محدوده 40 تا 60 دلار همچنان ممکن‌ترین احتمال پیش روی بازار نفت است اما ریسک‌هایی در این بازار وجود دارد که می‌تواند قیمت‌ها را برای مدت کوتاهی به خارج از این بازه بکشاند.

رشد هفتگی قیمت نفت
به گزارش «دنیای اقتصاد»، قیمت نفت برنت و WTI در هفته کاری میلادی گذشته توانست بیش از ۹ درصد رشد کند و بیشترین رشد هفتگی از ماه آگوست رقم بزند؛ نفت خام آمریکا در بازار آتی برای تحویل در ماه نوامبر در این بازه زمانی بیش از ۴ دلار رشد کرد و روز جمعه به ۶۳/ ۴۹ دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز هفته گذشته بیش از ۵/ ۴ دلار در هر بشکه رشد کرد و روز جمعه، آخرین روز معاملاتی ۶۵/ ۵۲ دلار معامله شد. به گزارش خبرگزاری رویترز، رشد هفته گذشته بیشترین رشد هفتگی قیمت نفت طی ۱۱ هفته اخیر بوده است.

در اولین روز کاری هفته گذشته نفت مانند روال یک ماه گذشته خود حول قیمت ۴۵ دلار در هر بشکه معامله شد اما انتشار گزارش ماهانه اداره اطلاعات انرژی آمریکا در روز سه‌شنبه این روند را به‌هم ریخت و در این روز شاهد رشد ۵ درصدی قیمت‌ها بودیم. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش ماهانه خود موسوم به چشم‌انداز کوتاه‌مدت انرژی اعلام کرد سال ۲۰۱۶ شاهد بیشترین نرخ رشد تقاضا طی ۶ سال اخیر خواهیم بود و این مساله در کنار کاهش تولید از سوی کشورهای غیر‌عضو موجب کاهش مازاد عرضه در بازار نفت خواهد شد. بر اساس گزارش این موسسه افت مازاد عرضه سریع‌تر از آنچه که تا‌کنون به نظر می‌رسید، اتفاق خواهد افتاد. انتشار این گزارش بازار نفت را با شوک مواجه کرد و افزایش قیمت نفت را در این روز رقم زد. اما روز چهارشنبه مشخص شدن اینکه حجم ذخایر نفت آمریکا برخلاف برآوردهای قبلی رشد داشته است، مانع از افزایش قیمت نفت شد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرد حجم ذخایر نفت این کشور ۱/ ۳ میلیون بشکه افزایش یافته است، در حالی که API روز پیش از آن کاهش این ذخایر را برآورد کرده بود. در این بین افزایش تنش‌ها در سوریه و حمله هوایی روسیه به مواضع داعش در این کشور موجب نگرانی از افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک شد و به رشد قیمت نفت کمک کرد و در مجموع شاهد رشد قیمت نفت در دو روز کاری پایانی هفته گذشته بودیم.

روز جمعه نفت نوسانات شدیدی را تجربه کرد چراکه از یکسو معامله‌گران به عوامل بنیادی بازار که نشان از تداوم مازاد عرضه داشتند توجه می‌کردند، از سوی دیگر شاهد کاهش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا برای ششمین هفته متوالی بودند. بیشترین قیمت معامله شده در این روز ۹۲/ ۵۰ دلار به ازای هر بشکه بود و در کمترین سطح قیمت‌ هر بشکه نفت به ۱۷/ ۴۹ دلار رسید که این تفاوت قیمت نشان از دامنه نوسان ۷۵/ ۱ دلاری در یک روز دارد. نوسانات شدید قیمت در این روز علامت نا‌اطمینانی فعالان بازار به رشد‌های قیمتی هفته گذشته است.

تعداد دکل‌های حفاری آمریکا نیز در هفته گذشته برای ششمین هفته پیاپی کاهش یافت. بر اساس داده‌های منتشر شده شرکت بیکر هیوز در روز جمعه، تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی آمریکا هفته گذشته ۹ عدد کاهش یافته و به ۶۰۵ دستگاه رسیده است. بر این اساس طی ۶ هفته گذشته ۶۱ عدد از تعداد دکل‌ها کاسته شده است. با این وجود برخی از کارشناسان بر این باورند که این تعداد کاهش برای مهار بازار خرسی نفت کافی نیست. یکی از کارشناسان نفتی پیش از این به رویترز گفته بود که این هفته حداقل باید شاهد افت ۱۰ تا ۱۵ عددی تعداد دکل‌ها باشیم تا بتوان به تداوم رشد قیمت‌های اخیر امید داشت.

دوقطبی برآوردهای آینده نفت
در حال حاضر دو دیدگاه در بازار نفت حاکم است. از سویی برخی با اشاره به کاهش تولید نفت از سوی تولیدکنندگان خارج از اوپک انتظار دارند رشد قیمت نفت در هفته‌های پیش‌رو ادامه داشته باشد، اما در مقابل برخی بر این باورند که عوامل بنیادی بازار همچنان ضعیف است و رشد قیمت نفت غیر واقعی و تصنعی است.
به‌طور مثال، گلدمن ساکس از موسساتی که برآوردهای بسیار بدبینانه‌ای از آینده بازار نفت ارائه می‌کند و پیش از این نیز رسیدن قیمت نفت تا مرز 20 دلاری را نیز دور از انتظار ندانسته بود، با رشد قیمت نفت در هفته گذشته اعلام کرد همچنان بر مواضع خود پافشاری می‌کند و رشد اخیر قیمت نفت بی‌اساس است. به گفته کارشناسان این بانک فعال در بازار نفت عوامل بنیادی بازار همچنان ضعیف و قیمت منطقی برای نفت محدوده 40 تا 45 دلار است. این درحالی است که به گفته جان کمپ، تحلیلگر بازارهای کالایی خبرگزاری رویترز، بازار نفت به اظهارات کارشناسان گلدمن ساکس واکنش نشان نداد و هفته را مثبت به پایان رساند.

در مقابل گلدمن ساکس، مدیر عامل شل هفته گذشته اعلام کرد نشانه‌هایی از بهبود قیمت نفت ظهور کرده است. در واقع بن ون بیوردن بر اساس کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در میادین نفتی که هزینه تولید بالایی دارند و پیش‌بینی کاهش عرضه نفت از سوی این نوع میادین تغییر عوامل بنیادی بازار و افزایش قیمت نفت را برآورد کرده بود.

در این بین گزارش اخیر اداره اطلاعات انرژی آمریکا و برآوردهای آژانس ‌بین‌المللی انرژی گفته‌های مدیر عامل شل را تایید می‌کند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش چشم‌انداز بازار نفت در ماه اکتبر اعلام کرد متوسط تولید روزانه نفت آمریکا در ماه سپتامبر 120 هزار بشکه کاهش یافته است، تولید نفت این کشور بر اساس برآوردهای EIA به متوسط روزانه 2/ 9 میلیون بشکه در سال 2015 و 9/ 8 میلیون بشکه در سال 2016 خواهد رسید. بنابراین تولید نفت این کشور بعد از سال 2005 و وقوع انقلاب شیل برای اولین بار رشد منفی خواهد داشت. در عین حال اداره اطلاعات انرژی آمریکا برآورد تقاضای نفت در سال آینده میلادی را نسبت به گزارش ماه قبل خود افزایش داد و اعلام کرد رشد تقاضا در سال جاری میلادی 3/ 1 میلیون بشکه در روز خواهد بود و در سال 2016 به 4/ 1 میلیون بشکه خواهد رسید. این سازمان در گزارش ماه قبل خود رشد تقاضا در سال‌های یاد شده را به ترتیب 2/ 1 و 3/ 1 میلیون بشکه در روز برآورد کرده بود.

ریسک‌های موجود بازار را به کدام سو می‌برد؟
در حال حاضر پیش روی بازار نفت ریسک‌هایی وجود دارد که می‌تواند از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کند یا اینکه رشد پیش‌بینی نشده‌ای را در قیمت نفت رقم بزند.
اولین ریسک مربوط به مسائل ژئوپلیتیک است. در حال حاضر تنش‌ها در منطقه خاورمیانه بالا گرفته است. روابط سرد بین ایران و عربستان به خصوص بعد از فاجعه منا و از سویی خطر گسترش قلمرو گروهک تروریستی داعش نگرانی‌هایی از اختلال در عرضه نفت منطقه به وجود آورده است. در این بین روسیه در روزهای اخیر موشک‌هایی به خاک سوریه پرتاب کرد و مواضع داعش را در این کشور هدف قرار داد. این اقدام روسیه با واکنش عربستان سعودی مواجه شد و سعودی‌ها این اقدام روسیه را دخالت در امور داخلی کشور سوریه دانستند. هرچند گفته می‌شود با افزایش تولید نفت شیل و به وجود آمدن مازاد عرضه بیش از 3 میلیون بشکه در روز در بازار نفت، خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس قدرت خود را از دست داده‌اند اما با جای گرفتن بیش از 48 درصد ذخایر نفتی جهان در این منطقه، اختلال در امنیت این منطقه همچنان می‌تواند بزرگ‌ترین محرک قیمت‌های جهانی نفت باشد.

اما ریسک دومی که به کاهش عرضه منجر شده و فعالان بازار در بیش از یک سال گذشته با دقت آن را رصد می‌کنند، کاهش عرضه نفت از میادین نفتی نامتعارف است که هزینه تولید بالایی دارند. در واقع با افت بیش از 50 درصدی قیمت نفت در یک سال اخیر سرمایه‌گذاری در میادین نفتی به شدت کاهش یافته که کاهش 60 درصدی تعداد دکل‌ها در میادین نفتی آمریکا یکی از نمودهای آن است. در این بین اما برخی بر این باورند که تاثیر کاهش تعداد دکل‌ها و کاهش عرضه نفت آمریکا به قدری نیست که بتواند مازاد عرضه کنونی بازار نفت را جذب و بازار را متعادل کند.
اما عامل بعدی که می‌تواند قیمت نفت را در آینده تحت تاثیر قرار دهد، همکاری کشورهای عضو و غیر عضو برای کاهش عرضه نفت است که همچنان از سوی برخی کارشناسان مطرح می‌شود. روز گذشته یکی از مشاوران وزیر نفت عربستان اعلام کرد: بازار نفت به یک لنگر نیاز دارد! وی گفت: فقدان یک لنگر یا یک رهبری روشن در بازار نفت موجب شده که این بازار با عدم قطعیت مواجه و شاهد نوسانات شدیدی باشد. بی‌ثباتی کنونی بازار نفت می‌تواند در نبود یک لنگر ادامه داشته باشد.

این دیدگاه توسط ابراهیم المنا یکی از مشاوران سعودی‌ها اظهار شده است و به گفته رویترز نشان می‌دهد عربستان و دیگر اعضای اوپک به این نتیجه رسیده‌اند که به تنهایی نمی‌توانند بازار نفت را هدایت کنند و به یک مکانیزم جمعی و همکاری تولیدکنندگان خارج از این سازمان برای خروج از بی‌ثباتی کنونی بازار نفت نیاز دارند. پیام عربستان روشن است؛ این کشور دیگر حاضر نیست بار کنترل بازار و حفظ قیمت‌ها را به تنهایی به دوش بکشد و اگر دیگر تولیدکنندگان قیمت‌های بالاتری می‌خواهند باید از سهم تولید خود بکاهند.

هیچ نشانه‌ای از اینکه عربستان قصد دارد استراتژی بلند‌مدت خود را تغییر دهد وجود ندارد. چراکه دیگر رقبای این کشور قصد همکاری با آن را ندارند. عراق با همه توان در حال افزایش تولید خود است و ایران نیز خود را برای رفع تحریم‌ها و افزایش تولید آماده می‌کند. در خارج از اوپک نیز روسیه و مکزیک به پیشنهاد کاهش تولید دست رد زده‌اند.

اما بازار با تهدیدهایی نیز مواجه است که ممکن است مجددا قیمت نفت را در مسیر کاهشی قرار دهد و برآوردهای موسسه گلدمن ساکس از رسیدن نفت به قیمت ۲۰ دلاری را محقق کند. از سویی در ماه‌های آینده با رفع تحریم‌های ایران شاهد افزایش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای عرضه جهانی نفت از سوی کشورمان خواهیم بود.