گزارش «دنیای اقتصاد» از مواجهه کاربران شبکه های اجتماعی با برنامه ماه عسل
صف آرایی مخالفان در دنیای مجازی
شایان ربیعی «استیون هاوکینگ-نخبه معلول- اگه تو ایران به دنیا میومد ته تهش دعوتش می‌کردن برنامه ماه عسل، از بدبختی‌هاش می‌گفت. مادرش می‌گفت این بچه از اولش هم خوش قلب و مهربون بود. آخرشم با مادرش و احسان علیخانی سه‌تایی زار زار گریه می‌کردن. . . !!» این یکی از پر بازدیدترین و پرانتشارترین مطالبی است که این روزها درباره برنامه ماه عسل در رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های گروهی مجازی میان کاربران ایرانی، دست به دست می‌شود.
با توجه به تحلیل اجمالی محتواهای منتشرشده در چند شبکه اجتماعی پرمخاطب در میان ایرانیان، شاید بتوان گفت که مواجهه کاربران ایرانی این شبکه‌ها نوعا در این بخشی که به‌عنوان نمونه در ابتدای این گزارش خواندید، قابل تلخیص باشد.
با توجه به تحلیل اجمالی محتواهای منتشرشده در چند شبکه اجتماعی پرمخاطب در میان ایرانیان، شاید بتوان گفت که مواجهه کاربران ایرانی این شبکه‌ها نوعا در این بخشی که به‌عنوان نمونه در ابتدای این گزارش خواندید، قابل تلخیص باشد.
شایان ربیعی «استیون هاوکینگ-نخبه معلول- اگه تو ایران به دنیا میومد ته تهش دعوتش می‌کردن برنامه ماه عسل، از بدبختی‌هاش می‌گفت. مادرش می‌گفت این بچه از اولش هم خوش قلب و مهربون بود. آخرشم با مادرش و احسان علیخانی سه‌تایی زار زار گریه می‌کردن...!!» این یکی از پر بازدیدترین و پرانتشارترین مطالبی است که این روزها درباره برنامه ماه عسل در رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های گروهی مجازی میان کاربران ایرانی، دست به دست می‌شود.
با توجه به تحلیل اجمالی محتواهای منتشرشده در چند شبکه اجتماعی پرمخاطب در میان ایرانیان، شاید بتوان گفت که مواجهه کاربران ایرانی این شبکه‌ها نوعا در این بخشی که به‌عنوان نمونه در ابتدای این گزارش خواندید، قابل تلخیص باشد.
در واقع این متن کوتاه انتخاب شده در بردارنده مهم‌ترین ویژگیهای مواجهه مجازی نزدیک به 100 نفر از کاربران ایرانی در قالب شبکه‌های مجازی درباره بیشتر مسائل اجتماعی، فرهنگی و ورزشی است؛ شوخی، ارجاع به چهره‌ها یا موضوع‌های مشهور و قیاس با دیگری.
می‌توان گفت در قریب به اتفاق مطالبی که در رسانه‌های ذکر شده، منتشر می‌شود، این سه ویژگی به طرز بارزی وجود دارد. گویی کاربران ایرانی این شبکه‌ها معمولا در یک «ساختار مقایسه‌ای» درصدد هستند تا با ارجاع به برخی «اسامی یا موضوعات شناخته شده»، اسبابی برای «شوخی و مزاح» فراهم کنند. اگرچه همین رفتار نسبتا عمومی کاربران ایران خود با توجه به اصول و مختصات جامعه‌شناسی و علم ارتباطات می‌تواند موضوع خوبی برای پژوهش باشد، اما در این نوشتار سعی بر این است که بدون جهت‌گیری علمی در پرداخت نتیجه و صرفا بر اساس یک رویه توصیفی واکنش‌های کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی به برنامه تلویزیونی «ماه عسل» را بررسی کنیم.
همان‌طور که گفته شد، عمده مواجهه‌های کاربران ایرانی با این برنامه که در چند سال گذشته به خوبی توانسته است موج فزاینده‌ای از مخاطبان تلویزیون را به خود جلب کند، ترکیبی از شوخی، مقایسه و ارجاع به فرد یا موضوع است.
البته غیر از این نکته، در باقی موارد می‌توان رگه‌هایی در پست‌ها و مطالب منتشر شده در این شبکه‌ها نیز جست‌وجو کرد که مبتنی بر تحلیلهای کوتاه و هر ازگاه طولانی است و عمدتا نگاه جدی‌تری به چند و چون و زیر و زبر برنامه ماه عسل دارد.
همزمان شدن پخش دو برنامه به ظاهر مختلف الجهت «خندوانه» که اساسا مبتنی بر خنده و شوخی است و «ماه عسل» که در بیشتر موارد به موضوع‌هایی احساس‌برانگیز و عمدتا بغض آلود اختصاص دارد، ابزار مناسبی را در اختیار کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار داده است تا به این وسیله و با بهره‌گیری از سه ویژگی که در ابتدا به آنها اشاره شد، دست به تولید متنهای متعددی درباره برنامه ماه عسل بزنند.
این نوشتار حاصل بررسی یکصد پست و متن به اشتراک گذاشته شده در چند شبکه اجتماعی است که از سوی کاربران این شبکه‌ها تولید و منتشر شده است.
مقایسه ماه عسل با خندوانه
در این یکصد نوشته، بیش از ۶۰ مورد به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در موضع‌گیری درباره برنامه ماه عسل، به برنامه خندوانه اشاره کرده‌اند.
کاربری با نام Roshanak Astaraki با اشاره مستقیم به برنامه خندوانه در نقد ماه عسل نوشته است: «کنار برنامه‌های مسخره و تحقیرکنندهای مثل «ماه عسل» و با همه محدودیتها و سانسورها در تلویزیون.....، جناب خانِ جذاب و دوستداشتنی هم خلق می‌شود و خنده به روی لبها میآورد.»
اما کاربر دیگری با نام Alef pouri با اشاره غیرمستقیم به خندوانه چنین نوشته: «ماه رمضان در فصل تابستان سختی‌های خودش رو داره، حالا گریه دم افطار رو هم بهش اضافه کنید، ببینید چی میشه! والا بخدا! من ترجیح میدم دم افطار بخندم و برنامه شاد نگاه کنم.»
اما این یک سوی ماجرا است و بخش عمده موضع‌گیری‌ها در باره این دو برنامه معمولا در قالب کامنت‌هایی که ذیل برخی پست‌ها نوشته می‌شود، قرار دارد.
در بخش کامنت‌ها گویی طنازی کاربران بیشتر و رسمیت اظهار نظر‌ها کمتر است. کامنت نویسان معمولا کمتر در قید و بند قضاوت مخاطبانشان هستند و صریح‌تر و البته گاهی به‌صورت غیراخلاقی اظهار نظر می‌کنند.
اما در برخی موارد نیز در کامنت‌ها، موضوع مقایسه میان این دو برنامه، تبدیل به یک بهانه برای گپ و گفتی جدی و تحلیلی شده است.
Mehrdad fathi در کامنتی ذیل یک پست که در آن برنامه ماه عسل در قیاس با برنامه خندوانه ناکارآمد و «افتضاح» توصیف شده، نوشته است: «اساسا می‌توان دو مجری و دو نوع برنامه سازی را نقد و مقایسه کرد، اما اینکه بخواهیم یکی را بر دیگری ارجح بدانیم و... به نظرم کار نادرستی است. رسانه صدا و سیما با پخش این دو برنامه در ماه رمضان این حق انتخاب را برای تماشاگران تلویزیون قائل شده است که از میان این دو یکی را که دوست دارند نگاه کنند، بنابراین هر کدام از سوی مردم انتخاب شود، حق نداریم این انتخاب را به استهزا بگیریم»
کاربری با نام Mohammad Delavari هم در همین راستا نوشته است: «وقتی خندوانه و ماه عسل وجود دارد و کنترل تلویزیون هم دست ماست که هر کدام را دوست داریم انتخاب کنیم، این همه حمله به احسان علیخانی بی‌انصافی است، ماه عسل و رادیو هفت و پایتخت و برنامه‌هایی از این دست حاصل سال‌ها تلاش آدم‌هایی است که برای بیننده احترام قائل بوده‌اند خوب است به‌عنوان سازنده، مدیر و حتی مخاطب از این سرمایه‌ها مراقبت کنیم.»
با این حال Kiana karimkhan در پستی دیگر از لزوم تقسیم متناسب بودجه سازمان صدا و سیما در میان برنامه سازان گفته و نوشته است: «آیا بهتر نیست [نبود] بودجه‌ای که صرف گریاندن مردم در شو ماه عسل شده، برای خنداندن مردم استفاده می‌شد؟ آقای علیخانی ان میلیون گرفته که چه کار کند؟»
اما Sadegh N.A jahromi در کامنتی که ذیل پستی با این عنوان: «نظر شما در باره شو زنده ماه عسل چیست؟» با اشاره به مقتضیات ماه مبارک رمضان و لزوم فراهم کردن فضای «همدلی» و «معنوی» در برنامه‌های رسانه ملی، گفته است: «هر زمان و مناسبتی، ویژگیهای خاص خودش را دارد، مردم در ماه رمضان بیشتر به عبادت و کلا مفاهیم دینی فکر می‌کنند، آیا نباید به این نیاز اجتماعی فکر کرد؟ خندوانه در تمام سال پخش می‌شود و خیلی هم خوب است، سریال‌های طنز هم که هر ساعت دارد از شبکه‌های مختلف صداوسیما پخش می‌شود، نمی‌دانیم چرا این همه به یک برنامه که مورد علاقه مردم است، حمله می‌شود»
اما در انتقاد به همین موضوع نیز مواضع صریحی وجود دارد. اسماعیل امینی، شاعر و پژوهشگر ادبی در پستی کوتاه درباره ماه عسل نوشته است: «کار برنامه ماه عسل تلویزیون و مشابهات آن، به ابتذال کشیدن عواطف انسانی است.»
شوخی با فرمت برنامه ماه عسل:
با این همه، همچنان‌که گفته شد، بیشتر پست‌ها و مطالبی که درباره برنامه ترکیبی ماه عسل در شبکه‌های اجتماعی مختلفی از جمله اینستاگرام، فیس‌بوک، توییتر، تلگرام و... در میان کاربران تولید و به اشتراک گذاشته می‌شود، به شوخی و هزل درباره این برنامه اختصاص دارد. این شوخی‌ها گاهی نیز غیراخلاقی است و معمولا از سوی بیشتر کاربران مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
نمونهای از شوخی‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی با این برنامه را در ادامه می‌خوانید:
Amene G……:
مهمون بعدی ماه عسل خودمم
بس که پست میذارم لایک نمی‌کنید
می‌خوام برم پیش علیخانی من بگم اونم گریه کنه
لایک بزن عزیزم لایک بزن
Mohsen A…..:
برنامه ماه عسل امشب، برخلاف نقدهایی که شنیدم در موردش وجود داره، خیلی هم خوب بود؛
نشون داد هیچ دختری ارزش اینو نداره که به خاطرش آدم خودشون پرت کنه پایین!
نشون داد دخترا می‌تونن با مردی که یه بار خودشو انداخته پایین زندگی کنن یا شایدم این رو دوست دارن. که مثلا یه عمر بگن: می‌میره برام!
نشون داد پسرا قابلیت حماقت بالایی دارن؛ در شروع و ادامه رابطه.اگه بخوام یه کم هم جدی نظر بدم: انتخاب سوژه‌ش عالی بود؛ اما این سوژه‌ها کارشناس می‌خواد برا پرداخت درست.
Javad T…….:
چیزی که من از برنامه ماه عسل فهمیدم اینه که: اینقدر که احسان علیخانی کت شلوار داره من جوراب ندارم!
بررسی مواجهه عمومی کاربران با نقدها و تحلیل‌ها
در مجموع 100 نوشته درباره برنامه ماه عسل که در میان شبکه‌های اجتماعی متعدد منتشر شده و در این بررسی مورد توجه قرار گرفت، میزان محبوب بودن رویکرد انتقادی، تحلیلی یا ستایش از برنامه ماه عسل را براساس تعداد دفعاتی که مطالب (نوشتهها، کامنت‌های دیگران) مورد پسند قرار گرفته‌اند، بررسی کردیم.
پست‌ها و کامنت‌هایی که بررسی شد، در مجموع بیش از هفت هزار و ۳۰۰ بار مورد پسند واقع شده است که دسته بندی اجمالی این تعداد به‌صورت اجمالی از قرار زیر است.
مطالب مطایبه آمیز و انتقادی درباره برنامه ماه عسل در مجموع (متشکل از پست‌ها و کامنت‌ها)؛ 4097 بار موردپسند واقع شده است، مطالب تحلیلی بدون جهت‌گیری صریح درباره برنامه؛ 2696 بار و مطالب ستایش‌برانگیز درباره این برنامه در مجموع 507 بار مورد پسند واقع شده‌اند.
بر همین اساس می‌توان گفت که در جامعه آماری یکصد موردی این گزارش، در حدود 56 درصد از کاربران منتقد برنامه ماه عسل و تنها حدود 7 درصد با این برنامه موافقت و همسویی دارند. بدیهی است که دیگر افراد این جامعه آماری، بیش از آنکه موضع‌گیری کرده باشند، در پی تحلیل برنامه بوده‌اند.
با توجه به تحلیل اجمالی محتواهای منتشرشده در چند شبکه اجتماعی پرمخاطب در میان ایرانیان، شاید بتوان گفت که مواجهه کاربران ایرانی این شبکه‌ها نوعا در این بخشی که به‌عنوان نمونه در ابتدای این گزارش خواندید، قابل تلخیص باشد.
در واقع این متن کوتاه انتخاب شده در بردارنده مهم‌ترین ویژگیهای مواجهه مجازی نزدیک به 100 نفر از کاربران ایرانی در قالب شبکه‌های مجازی درباره بیشتر مسائل اجتماعی، فرهنگی و ورزشی است؛ شوخی، ارجاع به چهره‌ها یا موضوع‌های مشهور و قیاس با دیگری.
می‌توان گفت در قریب به اتفاق مطالبی که در رسانه‌های ذکر شده، منتشر می‌شود، این سه ویژگی به طرز بارزی وجود دارد. گویی کاربران ایرانی این شبکه‌ها معمولا در یک «ساختار مقایسه‌ای» درصدد هستند تا با ارجاع به برخی «اسامی یا موضوعات شناخته شده»، اسبابی برای «شوخی و مزاح» فراهم کنند. اگرچه همین رفتار نسبتا عمومی کاربران ایران خود با توجه به اصول و مختصات جامعه‌شناسی و علم ارتباطات می‌تواند موضوع خوبی برای پژوهش باشد، اما در این نوشتار سعی بر این است که بدون جهت‌گیری علمی در پرداخت نتیجه و صرفا بر اساس یک رویه توصیفی واکنش‌های کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی به برنامه تلویزیونی «ماه عسل» را بررسی کنیم.
همان‌طور که گفته شد، عمده مواجهه‌های کاربران ایرانی با این برنامه که در چند سال گذشته به خوبی توانسته است موج فزاینده‌ای از مخاطبان تلویزیون را به خود جلب کند، ترکیبی از شوخی، مقایسه و ارجاع به فرد یا موضوع است.
البته غیر از این نکته، در باقی موارد می‌توان رگه‌هایی در پست‌ها و مطالب منتشر شده در این شبکه‌ها نیز جست‌وجو کرد که مبتنی بر تحلیلهای کوتاه و هر ازگاه طولانی است و عمدتا نگاه جدی‌تری به چند و چون و زیر و زبر برنامه ماه عسل دارد.
همزمان شدن پخش دو برنامه به ظاهر مختلف الجهت «خندوانه» که اساسا مبتنی بر خنده و شوخی است و «ماه عسل» که در بیشتر موارد به موضوع‌هایی احساس‌برانگیز و عمدتا بغض آلود اختصاص دارد، ابزار مناسبی را در اختیار کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار داده است تا به این وسیله و با بهره‌گیری از سه ویژگی که در ابتدا به آنها اشاره شد، دست به تولید متنهای متعددی درباره برنامه ماه عسل بزنند.
این نوشتار حاصل بررسی یکصد پست و متن به اشتراک گذاشته شده در چند شبکه اجتماعی است که از سوی کاربران این شبکه‌ها تولید و منتشر شده است.
مقایسه ماه عسل با خندوانه
در این یکصد نوشته، بیش از ۶۰ مورد به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در موضع‌گیری درباره برنامه ماه عسل، به برنامه خندوانه اشاره کرده‌اند.
کاربری با نام Roshanak Astaraki با اشاره مستقیم به برنامه خندوانه در نقد ماه عسل نوشته است: «کنار برنامه‌های مسخره و تحقیرکنندهای مثل «ماه عسل» و با همه محدودیتها و سانسورها در تلویزیون.....، جناب خانِ جذاب و دوستداشتنی هم خلق می‌شود و خنده به روی لبها میآورد.»
اما کاربر دیگری با نام Alef pouri با اشاره غیرمستقیم به خندوانه چنین نوشته: «ماه رمضان در فصل تابستان سختی‌های خودش رو داره، حالا گریه دم افطار رو هم بهش اضافه کنید، ببینید چی میشه! والا بخدا! من ترجیح میدم دم افطار بخندم و برنامه شاد نگاه کنم.»
اما این یک سوی ماجرا است و بخش عمده موضع‌گیری‌ها در باره این دو برنامه معمولا در قالب کامنت‌هایی که ذیل برخی پست‌ها نوشته می‌شود، قرار دارد.
در بخش کامنت‌ها گویی طنازی کاربران بیشتر و رسمیت اظهار نظر‌ها کمتر است. کامنت نویسان معمولا کمتر در قید و بند قضاوت مخاطبانشان هستند و صریح‌تر و البته گاهی به‌صورت غیراخلاقی اظهار نظر می‌کنند.
اما در برخی موارد نیز در کامنت‌ها، موضوع مقایسه میان این دو برنامه، تبدیل به یک بهانه برای گپ و گفتی جدی و تحلیلی شده است.
Mehrdad fathi در کامنتی ذیل یک پست که در آن برنامه ماه عسل در قیاس با برنامه خندوانه ناکارآمد و «افتضاح» توصیف شده، نوشته است: «اساسا می‌توان دو مجری و دو نوع برنامه سازی را نقد و مقایسه کرد، اما اینکه بخواهیم یکی را بر دیگری ارجح بدانیم و... به نظرم کار نادرستی است. رسانه صدا و سیما با پخش این دو برنامه در ماه رمضان این حق انتخاب را برای تماشاگران تلویزیون قائل شده است که از میان این دو یکی را که دوست دارند نگاه کنند، بنابراین هر کدام از سوی مردم انتخاب شود، حق نداریم این انتخاب را به استهزا بگیریم»
کاربری با نام Mohammad Delavari هم در همین راستا نوشته است: «وقتی خندوانه و ماه عسل وجود دارد و کنترل تلویزیون هم دست ماست که هر کدام را دوست داریم انتخاب کنیم، این همه حمله به احسان علیخانی بی‌انصافی است، ماه عسل و رادیو هفت و پایتخت و برنامه‌هایی از این دست حاصل سال‌ها تلاش آدم‌هایی است که برای بیننده احترام قائل بوده‌اند خوب است به‌عنوان سازنده، مدیر و حتی مخاطب از این سرمایه‌ها مراقبت کنیم.»
با این حال Kiana karimkhan در پستی دیگر از لزوم تقسیم متناسب بودجه سازمان صدا و سیما در میان برنامه سازان گفته و نوشته است: «آیا بهتر نیست [نبود] بودجه‌ای که صرف گریاندن مردم در شو ماه عسل شده، برای خنداندن مردم استفاده می‌شد؟ آقای علیخانی ان میلیون گرفته که چه کار کند؟»
اما Sadegh N.A jahromi در کامنتی که ذیل پستی با این عنوان: «نظر شما در باره شو زنده ماه عسل چیست؟» با اشاره به مقتضیات ماه مبارک رمضان و لزوم فراهم کردن فضای «همدلی» و «معنوی» در برنامه‌های رسانه ملی، گفته است: «هر زمان و مناسبتی، ویژگیهای خاص خودش را دارد، مردم در ماه رمضان بیشتر به عبادت و کلا مفاهیم دینی فکر می‌کنند، آیا نباید به این نیاز اجتماعی فکر کرد؟ خندوانه در تمام سال پخش می‌شود و خیلی هم خوب است، سریال‌های طنز هم که هر ساعت دارد از شبکه‌های مختلف صداوسیما پخش می‌شود، نمی‌دانیم چرا این همه به یک برنامه که مورد علاقه مردم است، حمله می‌شود»
اما در انتقاد به همین موضوع نیز مواضع صریحی وجود دارد. اسماعیل امینی، شاعر و پژوهشگر ادبی در پستی کوتاه درباره ماه عسل نوشته است: «کار برنامه ماه عسل تلویزیون و مشابهات آن، به ابتذال کشیدن عواطف انسانی است.»
شوخی با فرمت برنامه ماه عسل:
با این همه، همچنان‌که گفته شد، بیشتر پست‌ها و مطالبی که درباره برنامه ترکیبی ماه عسل در شبکه‌های اجتماعی مختلفی از جمله اینستاگرام، فیس‌بوک، توییتر، تلگرام و... در میان کاربران تولید و به اشتراک گذاشته می‌شود، به شوخی و هزل درباره این برنامه اختصاص دارد. این شوخی‌ها گاهی نیز غیراخلاقی است و معمولا از سوی بیشتر کاربران مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
نمونهای از شوخی‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی با این برنامه را در ادامه می‌خوانید:
Amene G……:
مهمون بعدی ماه عسل خودمم
بس که پست میذارم لایک نمی‌کنید
می‌خوام برم پیش علیخانی من بگم اونم گریه کنه
لایک بزن عزیزم لایک بزن
Mohsen A…..:
برنامه ماه عسل امشب، برخلاف نقدهایی که شنیدم در موردش وجود داره، خیلی هم خوب بود؛
نشون داد هیچ دختری ارزش اینو نداره که به خاطرش آدم خودشون پرت کنه پایین!
نشون داد دخترا می‌تونن با مردی که یه بار خودشو انداخته پایین زندگی کنن یا شایدم این رو دوست دارن. که مثلا یه عمر بگن: می‌میره برام!
نشون داد پسرا قابلیت حماقت بالایی دارن؛ در شروع و ادامه رابطه.اگه بخوام یه کم هم جدی نظر بدم: انتخاب سوژه‌ش عالی بود؛ اما این سوژه‌ها کارشناس می‌خواد برا پرداخت درست.
Javad T…….:
چیزی که من از برنامه ماه عسل فهمیدم اینه که: اینقدر که احسان علیخانی کت شلوار داره من جوراب ندارم!
بررسی مواجهه عمومی کاربران با نقدها و تحلیل‌ها
در مجموع 100 نوشته درباره برنامه ماه عسل که در میان شبکه‌های اجتماعی متعدد منتشر شده و در این بررسی مورد توجه قرار گرفت، میزان محبوب بودن رویکرد انتقادی، تحلیلی یا ستایش از برنامه ماه عسل را براساس تعداد دفعاتی که مطالب (نوشتهها، کامنت‌های دیگران) مورد پسند قرار گرفته‌اند، بررسی کردیم.
پست‌ها و کامنت‌هایی که بررسی شد، در مجموع بیش از هفت هزار و ۳۰۰ بار مورد پسند واقع شده است که دسته بندی اجمالی این تعداد به‌صورت اجمالی از قرار زیر است.
مطالب مطایبه آمیز و انتقادی درباره برنامه ماه عسل در مجموع (متشکل از پست‌ها و کامنت‌ها)؛ 4097 بار موردپسند واقع شده است، مطالب تحلیلی بدون جهت‌گیری صریح درباره برنامه؛ 2696 بار و مطالب ستایش‌برانگیز درباره این برنامه در مجموع 507 بار مورد پسند واقع شده‌اند.
بر همین اساس می‌توان گفت که در جامعه آماری یکصد موردی این گزارش، در حدود 56 درصد از کاربران منتقد برنامه ماه عسل و تنها حدود 7 درصد با این برنامه موافقت و همسویی دارند. بدیهی است که دیگر افراد این جامعه آماری، بیش از آنکه موضع‌گیری کرده باشند، در پی تحلیل برنامه بوده‌اند.
ارسال نظر