دیده‌بانی بورس پس از توافق هسته‌ای

گروه بورس - مهرنوش سلوکی: همایش بورس در دو راهی مذاکرات روز سه شنبه در حالی برگزار شد که صاحب نظرهای برجسته اقتصادی همچون حسین عبده‌تبریزی متخصص بازارهای مالی، سعید لیلاز تحلیلگر مسائل اقتصادی سیاسی و سعید خزایی تحلیلگر مسائل راهبردی و بین‌الملل در آن حضور داشتند. در این همایش که در سالن اجتماعات کتابخانه ملی ایران برگزار شد در ابتدا تحلیلگران اقتصادی به تشریح وضعیت کلی اقتصاد کشور از شروع تحریم‌های اقتصادی پرداختند و در ادامه به پرسش‌های خبرنگاران و فعالان بازار سرمایه پاسخ دادند. بر‌اساس گزارش «دنیای اقتصاد»، ابراز خرسندی از پیشرفت روند مذاکرات هسته‌ای، لزوم توجه به چالش امنیت منطقه‌ای، اجتماعی علاوه بر بررسی شاخص‌های بازار سرمایه از جمله مباحث مهم این سمینار تخصصی بود.

تا حصول به توافق زمانی نمانده

همایش بورس در دو راهی مذاکرات با اظهارات سعید خزایی آغاز شد. خزایی در ابتدا با اشاره به عدم امکان پیش‌بینی آینده مذاکرات هسته‌ای گفت: مذاکرات هسته‌ای مسیری را طی می‌کند که کم و بیش تمام مردم در جریان آن هستند اما در این میان تعدادی از بازیگران منطقه هستند که از توافق هسته‌ای راضی نیستند، با این حال‌ به‌رغم این گونه کارشکنی‌ها به نظر می‌رسد مذاکرات مسیر خوبی را طی می‌کند و تا حصول توافق هسته‌ای زمانی نمانده است.

وی در ادامه بیان کرد: منطقه خاورمیانه به شدت دستخوش نابسامانی‌هایی است که این نابسامانی‌ها می‌توانند تاثیرات قابل توجهی را در کل اقتصاد و بالطبع بازار سرمایه کشور ما داشته باشد، به‌طور مثال زمزمه ورود عربستان و ترکیه به خاک سوریه تحولات عظیم ژئوپلیتیکی به‌وجود می‌آورد که خواسته و ناخواسته می‌تواند ایران را تحت تاثیر قرار دهد یا از سوی دیگر عملکرد داعش در کشور‌های خاورمیانه به نوعی است که به‌صورت بالقوه می‌تواند تهدیدی علیه ثبات و آرامش ایران شود و هر کدام از این شوک‌ها می‌توانند تبعات بیشتری از عدم توافق هسته‌ای بر کشور داشته باشند.

قیمت سهام منصفانه است

بر‌اساس این گزارش، حسین عبده‌تبریزی با ارائه گزارش‌های آماری از وضعیت سال‌های گذشته بورس، اقتصاد، نفت، مسکن و سایر متغیرهای اقتصادی گفت: با نگاهی به قیمت واقعی، مشخص می‌شود شاید بازار اشتباه نکرده و شاخص فعلی نسبت به سال 83 پایین تر بوده و فقط به دلیل روی کار آمدن دولت یازدهم، تصورات عجیبی از شاخص وجود داشت که منجر به افزایش آن شد، اما باید دید که چه اتفاقاتی این متغیر بورس را در سال‌های 94 و 95 متاثر خواهند کرد؟

در این همایش عبده‌تبریزی درباره آینده نرخ ارز گفت: بعد از توافق، ارز به سرعت تک‌نرخی می‌شود، اما کاهش نمی‌یابد حتی ممکن است افزایش یابد؛ چون کاهش ارز به نفع اقتصاد نیست. وی در مورد وضعیت بازارهای رقیب بورس هم گفت: اصولا بازار سرمایه نباید رقیبی داشته باشد و همه ما علاقه‌مندیم که سرمایه‌ها به سمت دارایی‌های فیزیکی حرکت نکنند. پس‌اندازهای مردمی هم به جز بازارهای پول و سرمایه گزینه سرمایه‌گذاری دیگری ندارند.

عبده‌تبریزی در ادامه افزود: رشد مثبت اقتصادى هم‌اکنون تا پایان سال به سمت صفر میل می‌کند. سال 94 یکى از سخت‌ترین سال‌هاى اقتصادى تاریخ کشور است و نتیجه توافق مذاکرات در سال 94 تنها تاثیر انتظارى بر بازارها دارد. ارزش ذاتى ارز بالاتر از این قیمت‌ها است و کاهش فعلى قیمت به خاطر کاهش سفته بازى است.

وی با بیان اینکه قیمت سهام در شرایط فعلى منصفانه است، عنوان کرد: نقدینگى از سال 83 تا الان 12 برابر شده است در نتیجه شاخص بورس تا 150 هزار باید رشد می‌کرد. در عین حال با توجه به کاهش 30 درصدى رشد اقتصادى، شاخص باید حدود 85 هزار باشد. قیمت اکثر سهام‌ها زیر ارزش ذاتى است و بازار نیاز به نقدینگى دارد.

عبده‌تبریزی با اعتقاد به اینکه تورم از اینجا به بعد ساختاری است و پایین آمدن آن با اما و اگر مواجه است، افزود: به‌واسطه سیستم مالیاتی، افزایش دستمزد سالانه و.... ساختار کشور به راحتی اجازه نخواهد داد این عدد پایین‌تر آمده و نیاز به کار ریشه‌ای دارد.

بازار سهام تابعه‌ای از هیجانات است

سعید لیلاز نیز با بیان اینکه در بهترین حالت تا پایان سال ۹۵ حجم تولید به اندازه سال ۹۰ مى‌رسد، عنوان کرد: فساد مالى در کشور، بخشى از نتایج مثبت اقتصادى توافق هسته‌اى را از بین مى برد. چطور می‌شود طى دو سال اخیر نقدینگى رشد کرده باشد، ولى قیمت ارز کاهشى باشد؟ این نشان از پیش‌خور شدن توافق مذاکرات است و ارز بیش از این مى ارزد. توافق بر بازار مسکن بى اثر است. توافق هسته‌اى احتمال ورود هیجانى ارز به کشور را تقویت می‌کند که باز تبدیل ارز به ریال و سرکوبى نرخ ارز را در پی دارد نه کنترل قیمت.

وی افزود: توافق هسته‌اى دلیل بر دوستى ایران و آمریکا نیست و نباید فکر کنیم تهران و واشنگتن به هم نزدیک می‌شوند. توافق ایران و آمریکا را به سال ۸۴ بر می‌گرداند نه سال ۵۴. ایران و آمریکا هر دو به علت شرایط ژئوپلیتیک رابطه نزدیکى نخواهند داشت. این کارشناس با اعتقاد به اینکه حال و روز اقتصاد ایران در اثر مجموعه تحولاتی بوده که در سال‌های اخیر به ویژه در ۱۰سال گذشته به وقوع پیوسته، عنوان کرد: ایران و آمریکا قطعا به توافق می‌رسند؛ به جهت شرایط ژیوپلیتیک.

از سال ١٣٨٩ به این طرف افزایش بی‌رویه شکاف طبقاتی داشتیم که در سال ٩٠ به بیشترین مقدار خودش رسیده بود و دقیقا این همان سالی بود که درآمدهای نفتی در آن سال رشد قابل توجهی داشته و قدرت خرید نیروی کار در همان سال ١١ درصد کاهش داشته است. وی حرکت‌های دولت جدید در راستای به ثبات رساندن شرایط را مناسب دانست و با اشاره به اهمیت سه چالش اجتماعی، سیاسی و امنیت منطقه در دوران بعد از توافق گفت: این موضوع باعث شکل‌گیری جریان‌هایی بعد از توافق احتمالی خواهند شد؛ بنابراین در صورت توافق، فشار از طبقات پایین با تمام قوا حرکت خواهد کرد و مطالبات گروه‌ها و اقشار مختلف آغاز شده و در غیاب دو اهرم به حاشیه رانده شده نهادها و قوانین، خود را تحمیل خواهند کرد. انتخابات مجلس در اسفند ۹۴ بسیار مهم خواهد بود و طی آن گرایش به جذب رای منجر به طرح‌های رفاه‌گرانه ناشی از آزاد شدن منابع ارزی می‌شود.

وی همچنین بیان کرد: برای درک بهتر شرایط آتی بازار سرمایه در دوران بعد از توافق هسته‌ای باید بتوانیم میزان تلاطم‌های اجتماعی سیاسی را حدس بزنیم، یعنی باید بررسی شود تا چه حد جامعه ایران در نیمه دوم سال ۹۴ متلاطم خواهد بود؛ باتوجه به ورود منابع ارزی جدید، انتخابات مجلس خبرگان و شورای اسلامی خود باعث ورود هیجانات زیادی می‌شود. وی در همین رابطه توجه ویژه به هیجانات سیاسی را لازم دانست و گفت: بازار سرمایه ایران به این چالش‌های هیجانی به همان اندازه وابسته است که با تغییر در بستر و پایه شرایط اقتصادی می‌تواند متحول شود.

لیلاز همچنین در پاسخ به سوالی در رابطه با میزان تابعیت بازار سرمایه از شرایط کلی اقتصاد کشور گفت، یکی از مشکلات بازار سرمایه ایران کوچک بودن آن است. به این معنی که نسبت حجم بازار به GDP فعلی بسیار کوچک است و بررسی نسبت حجم بازار سرمایه آمریکا به GDP آن کشور این تفاوت را به خوبی نشان می‌دهد.

این کارشناس بازار در ادامه افزود: وقتی بازار سرمایه نسبت به اقتصاد حجم کوچک‌تری داشته باشد شدت تلاطم‌ها و تاثیر‌پذیری‌ها روی آن بیشتر می‌شود. اگر فرض بر این باشد که ۶۵ تا ۷۰درصد اقتصاد کشور در دستان دولت باشد تصور اینکه ۳۰ درصد باقی مانده در دستان شرکت‌های کلان است اشتباه است. زیرا ۱۰ تا ۱۲ درصد از این سهم در دست بخش کشاورزی است که حدود ۳ میلیون فعال در این بخش حضور دارند. در حال حاضر بخش خصوصی واقعی، ۴ تا ۵ درصد کل بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد و کوچک بودن این سهم باعث شده تا نقش این بخش در برابر تصمیمات دولت و نهاد‌های ذی‌ربط بی‌تاثیر باشد و شدت تلاطم‌ها در بورس با ابعاد مضاعف صورت پذیرد.

وی در ادامه و درخصوص زمزمه‌های رکود در بازار سرمایه بیان کرد: بازار سرمایه در سال‌های اخیر و باتوجه به روند کلی شاخص به تلاطم‌ها و افت و خیز‌های بلند عادت کرده است و ثبات فعلی را همپای رکود در نظر می‌گیرد. درست است که نمی‌توانیم رکود در بازار را منکر شویم اما ماهیت رکود در بازار، یک حالت فنی در مبانی اقتصاد است که ممکن است ماه‌ها و شاید سال‌ها طول بکشد. از نیمه دوم سال ۹۳ رشد نقدینگی به طرزی کاملا متعادل در اقتصاد توزیع شده است.در حال حاضر ۸۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در کشور وجود دارد، با این حال فعالان بخش‌های مسکن، بورس، خودرو، بازار ارز و با‌نک‌ها از کمبود نقدینگی گلایه دارند. حال سوال مطرح شده این است که این نقدینگی در کدام بخش اقتصادی فعال است که دیده نمی‌شود.در جواب باید گفت توزیع متعادل نقدینگی در بازار‌های مختلف باعث شده تا بسیاری از سرمایه‌گذاران با تصور رکود به بازار توجه کنند، این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد معضل اصلی فضای بازار‌های ایران، بحران‌زدگی و موج‌سواری روی اخبار است و توجه به تغییرات در سطوح بنیان‌های اقتصاد کلان کمتر موثر واقع می‌شود. این کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این سوال‌ که بورس بعد از توافق با چه شرایطی مواجه خواهد شد، توضیح داد: سهم بخش دولت و شبه‌دولتی‌ها از بورس حدود ۶۵ درصد است و این بازار با سهم ۵ درصدی بخش خصوصی از تولید ناخالص داخلی، با تلاطمات در اندازه بزرگی مواجه است.

این کارشناس با بیان اینکه وقتی اقتصاد ایران ثروت تولید نمی‌کند، بورس آن به این روز می‌افتد، خاطر‌نشان کرد: با فرض توافق در تابستان، به دلیل بهبود مناسبات جهانی، شرایط اقتصادی مقداری بهتر می‌شود؛ اما در طرح موضوع جذب سرمایه‌گذاری اغراق روا نیست.

وی همچنین افزود: در ۹ ماه اول سال ۹۳ میزان رشد سرمایه ناخالص داخلی حدود ۱۵ درصد بوده و این نشان می‌دهد که عقب‌افتادگی‌ها به آرامی دارد جبران می‌شود. به گفته وی در شرایطی طی سال جاری اقتصاد ایران از ۲ به ۵/ ۴ درصد رشد می‌کند که در صورت حصول توافق از سال آینده می‌توان شاهد رشد واقعی بود.

لیلاز با بیان اینکه در صورت توافق ایران و آمریکا، درآمدها به شرط حفظ انضباط مصرف ارزی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد و بر واردات و تولید ناخالص داخلی اثر می‌گذارد، گفت: بنابراین در حالی بخش عمده‌ای از آثار روانی مذاکرات تخلیه شده که بورس بعد از مذاکرات بین ۵ تا ۱۰ درصد تلاطم بدون پایداری خواهد داشت.

لیلاز در مورد آینده ارز هم به بی‌سابقه بودن کاهش فاصله نرخ ارز بازار و ارز دولتی اشاره و پیش‌بینی کرد: بعد از توافق، ارز حتما تک نرخی خواهد شد و بین ۳۰۰۰ تا ۳۲۰۰ تومان خواهد بود، اما آینده آن به نرخ تورم بستگی خواهد داشت.

در ادامه این جلسه در پرسش و پاسخ سخنرانان با شرکت‌کنندگان؛ عبده‌تبریزی با بیان اینکه سال ۹۴ نمی‌تواند باعث شکل‌گیری اتفاقات مثبت باشد، تصریح کرد: در این شرایط بورس باید به‌طور فوری به فکر استفاده از ظرفیت خالی بخش ساختمان و افزایش تقاضا از طریق توسعه بازار بدهی و سهام خزانه باشد. این درحالی است که آثار واقعی توافق به سال ۹۴ نمی‌رسد و بورس فقط متاثر از آثار انتظاری حرکت خواهد کرد و به آینده خوش‌بین خواهد بود.

عبده‌تبریزی علت اصلی رکود کنونی بازار سهام را کمبود نقدینگی و خروج تفکرات سفته‌بازانه دانست و گفت: در حال حاضر برای پس‌اندازهای مردمی هیچ بازاری بهتر از بازارهای پول و سرمایه نیست؛ چراکه قیمت سهام ارزان بوده و حباب قیمتی هم مطرح نیست، اما بورس مجبور به طی دوره‌های میان و بلند و توسعه بازار بدهی است، بنابراین سال ۹۴ سال اصلاحات بورس و توسعه صندوق‌ها و تامین مالی از طریق بازار بدهی است. وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با فرض انجام توافق، کدام صنایع بورسی برنده خواهند شد؟ توضیح داد: صنایع گاز، پتروشیمی و تا حدودی خودرو که بیشترین ضربه از تحریم‌ها خورده‌اند، اما مهم‌تر از آن مساله تغییرات بازار و شرکای خارجی است.