سید‌فواد نبوی - سال ۱۳۹۲ با تمام چالش‌ها و مشکلاتی که داشت به پایان رسید و در این مسیر صنعت نفت ایران که پیشران اقتصاد کشور به شمار می‌رود نیز روزهای سختی را تجربه کرد و امید به روزهای خوش در سال جدید دارد. در سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی چندین رویداد مهم در ایران رخ داد که مهم‌ترین آن تغییر دولت و تشکیل دولت یازدهم بود. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، بیژن زنگنه یکبار دیگر سکاندار وزارت نفت ایران شد تا باز تجربه و تخصص در این وزارتخانه قدیمی نهادینه شود و مدیران قدیمی صنعت نفت به جای افراد غیر متخصص مدیریت شرکت‌های تابعه را برعهده گیرند. پس از کش و قوس‌های فراوان و کسب رای اعتماد توسط زنگنه، شیخ‌الوزرای دولت یازدهم اولویت اول فعالیت خود را توسعه پارس جنوبی معرفی کرد و پس از آن توسعه میدان‌های مشترک در دستور کار قرار گرفت. اکنون وزارت نفت تولیدی کردن کامل فاز ۱۲ و فازهای ۱۵ و ۱۶ را در دستور کار خود دارد و تمام امکانات و تجهیزات برای راه اندازی این فازها بسیج شده‌اند به طوری که گاز مرحله اول از فاز ۱۲ دیروز به بهره‌برداری رسید.

تقویت دیپلماسی انرژی ایران

بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت یازدهم با بهره گیری از تیمی کارکشته به مدیریت ماجدی دیپلمات سابق و معاون کنونی امور بین‌الملل و بازرگانی توانست دستاورد‌های مطلوبی را به دست آورد. به طوری که وزارت نفت در سال ۹۲ میزبان وزیران انرژی کشورهای عضو مجمع صادر‌کنندگان گاز بود که پیامد آن انتخاب دبیرکل ایرانی مجمع در تهران و حضور محمدحسین عادلی در دبیرخانه بزرگ‌ترین تشکیلات گازی جهان بود.حضور زنگنه در اجلاس اوپک و دیدار با غول‌های نفتی جهان در حاشیه این اجلاس و تبین سیاست‌های صنعت نفت برای شرکت‌های صاحب نام بین‌المللی را می‌توان یکی دیگر از اقدام‌های قابل‌توجه در عرصه توسعه دیپلماسی انرژی ایران دانست.همایش بزرگ بازنگری در قرارداد‌های نفتی و معرفی نسل چهارم قرارداد‌ها را می‌توان دیگر دستاورد وزارت نفت در دوره حضور زنگنه دانست که می‌تواند با دیپلماسی انرژی فعال یکبار دیگر حضور شرکت‌های صاحب نام خارجی در ایران را درپی داشته باشد. سفر به کشورهای روسیه، عمان و چند کشور دیگر نیز طی ۶ ماه دوم سال از دیگر فعالیت‌های وزارت نفت ایران در عرصه تقویت دیپلماسی انرژی به شمار می‌رود.

افزایش همکاری صنعت نفت و بازار سرمایه

صنعت نفت ایران همانند سال‌های گذشته همکاری و حضور پررنگی در بازار سرمایه ایران داشت و بورس تهران، بورس کالا، فرا‌بورس و سرانجام بورس انرژی شاهد حضور پررنگ پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و دیگر شرکت‌های تابعه صنعت نفت بود. در سال جاری تصویب، پذیرش و ورود نفت خام به بورس انرژی در روزهای پایانی اسفند نیز گام بلندی برای بورسی شدن نفت خام بود که می‌تواند تحولی بزرگ را در عرصه همکاری صنعت نفت و بازار سرمایه رقم بزند. عرضه منظم میعانات گازی و نیز چندین فرآورده پتروشیمی در کنار برق، بورس نوپای انرژی را به یک مرکز مبادله پویا تبدیل کرد. دراین میان باید گفت که افزایش حجم معامله‌ها در بورس با محور پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها توانست بازار سرمایه را با وجود تمام چالش‌های موجود همچنان جذاب نگه دارد. بورس کالای ایران نیز در سال ۹۲ عرضه منظم فرآورده‌های پتروشیمی را در پی داشت و پالایشگاه‌ها هم به طور فعال به عرضه پرداختند.

افزایش تولید نفت در سال ۹۳

تولید نفت خام ایران که به دلایل گوناگون در سال‌های اخیر روند نزولی داشت طبق برنامه ریزی‌های جدید در سال ۹۳ افزایش تولید را تجربه خواهد کرد. بیژن زنگنه درباره برنامه‌های جدید افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز طبیعی ایران در سال ۹۳ چندی پیش، گفت: در شرایط فعلی ظرفیت تولید روزانه نفت خام ایران به حدود سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته است.وزیر نفت با اعلام اینکه با این وجود هم اکنون ایران کمتر از ۸/۳ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند، تصریح کرد: مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام شده، سال آینده ظرفیت تولید نفت ایران بار دیگر از مرز چهار میلیون بشکه در روز عبور می‌کند.

زنگنه درباره برنامه افزایش تولید گاز طبیعی ایران در سال آینده گفت: سال آینده با بهره‌برداری برخی از فازهای پارس جنوبی و سایر حوزه‌ها در مجموع ظرفیت تولید گاز ایران حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش می‌یابد.افزایش تولید از میدان‌های مشترک و نیز چند میدان مستقل از دیگر برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران برای افزایش تولید است.

پالایش و پخشی‌ها در سال ۹۲

تولید بنزین پاک را که شاخص‌های آن بسیار به بنزین یورو ۴ نزدیک است می‌توان یکی از بارزترین دستاوردهای امسال صنعت نفت دانست و طرح‌های توسعه‌ای و بهبود کیفیت در تعدادی از پالایشگاه‌های کشور منجر به تولید بنزین با کیفیت و مرغوب شد که در حال حاضر در تهران و چند شهر دیگر توزیع می‌شود و قرار است به زودی در سراسر کشور به هموطنان ارائه شود.طرح‌های توسعه‌ای در پالایشگاه‌های تهران، اصفهان، شازند و لاوان از بارزترین دستاوردهای پالایش کشور بود که سبب شد نسل جدیدی از بنزین روانه باک خودرو‌های کشور شود.افزایش توان ذخیره سازی و نیز توزیع گسترده و منظم فرآورده‌های نفتی را نیز می‌توان از دیگر نتایج تلاش پالایش و پخشی‌ها به شمار آورد.

پتروشیمی‌ها همچنان در انتظار سرمایه‌گذاران جدید

اگر بخواهیم نگاهی به دستاوردهای ماه‌های اول سال و دستاوردهای دولت دهم در بخش پتروشیمی بیندازیم باید گفت که بهره‌برداری از چندین طرح مهر ماندگار به ویژه در صنعت پتروشیمی شاخص‌ترین عملکرد این دولت در صنعت پتروشیمی بود.اما تعیین نرخ جدید خوراک و چالش‌های پیش و پس از اعلام نهایی نرخ گاز پتروشیمی‌های گازی سبب ایجاد تحولاتی گوناگون شد که به هر حال با تصویب نرخ جدید نهایی شد.سرانجام نرخ‌های جدید خوراک با موافقت نمایندگان مجلس شورای اسلامی در بند «ج» تبصره الحاقی ٢١ به ماده واحده لایحه بودجه سال ٩٣ کل کشور به شرح زیر اصلاح شد: قیمت پایه خوراک گاز واحدهای پتروشیمی در چارچوب قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به گونه‌ای تعیین می‌گردد که از ١٣ سنت در هر مترمکعب کمتر نشود.

مجلس مصوب کرد که به‌منظور تحریک و تشویق واحدهای پتروشیمی و فعالان اقتصادی به توسعه سرمایه‌گذاری در صنایع تکمیلی و پایین دست با اولویت اشتغالزایی در مناطق کمتر توسعه یافته و رعایت مکان یابی وزارت نفت، قیمت خوراک گاز را به صورت پلکانی به گونه‌ای تخفیف دهد که نرخ بازده داخلی ارزی سرمایه‌گذار تا ۳۰ درصد باشد.

زمستان سرد ۹۲ و گازی که مردم سوزاندند

از سوی دیگر زمستان امسال سخت‌ترین چالش صنعت نفت رقم خورد و مصرف گاز در بخش خانگی هرروز یک رکورد جدید را تجربه می‌کرد و در پی آن قطع یا کاهش شدید خوراک گازی مجتمع‌های پتروشیمی سبب تعطیلی چندین مجتمع پتروشیمی شد و شمال و غرب کشور نیز در روزهای سرد زمستان ۹۲ با افت فشار محسوس مواجه شدند اما گاز قطع نشد. زمستان امسال تولید و مصرف گاز به هم نزدیک شد و مصرف خانگی به حدود ۶۰۰ میلیون متر‌مکعب رسید که با تدابیر اندیشیده شده، زمستان سال ۹۲ بدون قطع گاز به پایان رسید اما متاسفانه بخش خانگی همچنان به مصرف بی‌رویه ادامه می‌دهد.

موازنه تولید و مصرف گاز قرار بود با وارد مدار شدن فازهای پارس جنوبی برابر شود، به‌رغم وارد مدار شدن گاز فاز ۱۲ پارس جنوبی، تولید همچنان در سال جاری افزایش نیافت و باید همچنان منتظر فازهای جدید پارس جنوبی بود تا مشکل کمبود گاز برای همیشه به خاطره‌ها بپیوندد.از سوی دیگر متولیان امر بر این اعتقادند که اگر مشترکان بتوانند تنها پنج‌درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند، می‌توان به اندازه یک فاز پارس جنوبی یعنی ٢٥ میلیون مترمکعب در مصرف گاز صرفه‌جویی کرد.در سال ۹۲ گازی‌ها چندین شهر و صدها روستا را نیز از نعمت گاز طبیعی بهره مند کردند تا گستره پوشش این انرژی پاک و ارزان در سراسر ایران افزایش یابد.

افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت یک راهبرد ملی

کمبود منابع مالی و کاهش سرمایه‌گذاری در سال ١٣٩٢ محدودیت‌های بسیاری را برای بهره‌برداری از طرح‌های توسعه‌ای در کل مجموعه صنعت نفت ایجاد کرد و فقط حدود ۷ میلیارد دلار اعتبارات سرمایه‌ای به پروژه‌های فعال نفت و گاز تخصیص داده شد، که خوشبختانه با وجود محدودیت‌ها، برنامه تولید به خوبی اجرا شده و بخشی از طرح‌های مهم و اولویت دار به ثمر نشسته است.طبق اعلام رسمی مدیران شرکت ملی نفت ایران، این شرکت افزون بر بودجه مصوب خود، در سال ۹۲ تنها از تسهیلات صندوق توسعه ملی و بخشی از صندوق انرژی بانک ملت استفاده کرد، این در حالی است که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت ملی گاز و شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز وضعیت مشابهی را تجربه کردند.در سال ۹۲ متاسفانه به علت مشکلات ناشی از تحریم و نیز برخی چالش‌های دیگر، کاهش سرمایه‌گذاری‌ها کاهش تولید را نیز به همراه داشت و به ویژه در میدان‌های مشترک وضعیت تولیدی مطلوبی را تجربه نکردیم و حتی در میدان‌های مستقل هم طبق اعلام مسوولان ارشد صنعت نفت نتوانستیم به اهداف پیش‌بینی شده دست یابیم و امید است که با تغییر فضای به وجود آمده در تمام صحنه‌های بین‌المللی در سال ۱۳۹۳ شاهد رشد و شکوفایی صنعت نفت ایران باشیم که این امر با یکدلی و تعامل میسر خواهد شد.