نگاهی به کارنامه ۶ ماهه صندوق‌های سرمایه‌گذاری

گروه بورس- عملکرد ۶ ماهه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ثبت بازدهی مناسب از نظر بسیاری از فعالان بازار می‌تواند تاییدی بر حضور فعال‌تر این نهادهای مالی در بازار سرمایه باشد. این صندوق‌ها که در انواع مختلف شاهد ورود سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای بوده‌اند توانسته‌اند نقش هدایت و جذب نقدینگی از بازارهای موازی به سمت بازار سرمایه را بر عهده داشته باشند.

بر این اساس، عملکرد صندوق‌ها با بازدهی متوسط ۴/۵۴ درصدی در مقایسه با بازدهی ۶۲ درصدی شاخص کل سهام می‌تواند نشان‌دهنده مدیریت حرفه‌ای در صندوق‌های سرمایه‌گذاری باشد تا این صندوق‌ها در مسیر توسعه بازار سرمایه به نقش فعال‌تری دست یابند.

عملکرد قابل قبول صندوق‌ها

در این باره مدیر سرمایه‌گذاری صندوق مشترک آرمان درخصوص عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری گفت: طی نیمسال اول ۹۲، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به طور نسبی عملکرد قابل قبولی داشتند و در حالی که شاخص بورس حدود ۶۲ درصد بازدهی داشت، ۱۶ صندوق سهام بیشتر از شاخص و ۴۱ صندوق سهام کمتر از شاخص بورس بازدهی کسب کردند. محمدحسن صفرپور با بیان اینکه میانگین بازدهی صندوق‌های سهام در شش ماهه ابتدای سال ۴/۵۴درصد بوده است، افزود: این بازدهی در حالی اندکی کمتر از بازدهی شاخص بوده است که علت اختلاف اندک بازدهی صندوق‌ها با شاخص کل می‌تواند هزینه معاملات و عدم امکان سرمایه‌گذاری در سهام تمامی شرکت‌ها باشد. وی ادامه داد: از سوی دیگر صندوق‌های مختلط نیز موفق به کسب سود ۵/۳۸درصدی شده‌اند که به علت سرمایه‌گذاری حداقل ۴۰درصد در مجموع می‌توان اظهار کرد که صندوق‌های سرمایه‌گذاری متناسب با ریسک متحمل شده، بازدهی مناسبی کسب کرده‌اند و در مقایسه با بازار پول بازدهی قابل قبولی را کسب کرده‌اند. به این ترتیب با توجه به بازدهی کسب شده می‌توان اعلام داشت که عملکرد صندوق‌ها در شش ماه گذشته قابل قبول بوده است.

صفرپور درخصوص تعداد سرمایه‌گذاران صندوق‌ها تاکید کرد: تعداد سرمایه‌گذاران حقیقی در پایان سال ۹۱ بیش از ۷۰ هزار نفر بوده است که طی آخرین اطلاعات منتشره تعداد سرمایه‌گذاران حقیقی در پایان مردادماه ۹۲ به بیش از ۷۸ هزار نفر بالغ شده است که با توجه به ورود سرمایه‌گذاران جدید در شهریور‌ماه، تعداد سرمایه‌گذاران به‌طور قطع بیش از تعداد یادشده خواهد بود.

همچنین در پایان سال۹۱ تعداد سرمایه‌گذاران حقوقی صندوق‌ها ۷۹۹ شخص حقوقی بوده که در پایان مردادماه ۹۲ به ۸۳۴ سرمایه‌گذار افزایش یافته است.با این حال به نظر می‌رسد بیشترین حضور سرمایه‌گذاران حقیقی متعلق به صندوق‌های با درآمد ثابت باشد.

مدیر سرمایه‌گذاری صندوق مشترک آرمان درخصوص تاثیرگذاری عملکرد صندوق‌ها در بورس تصریح کرد: اگر بر اساس آمار سازمان بورس حدود ۶درصد از منابع صندوق‌های با درآمد ثابت و ۹۵درصد منابع صندوق‌های سهام، در سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده باشد، مبلغی حدود ۴۹۰ میلیارد تومان سهام در اختیار این صندوق‌ها قرار دارد.

وی افزود: اگرچه رقم آن نسبت به میانگین معاملات روزانه بورس و فرابورس که حدود ۲۰۰ میلیارد تومان است رقم زیادی نیست، ولی تعداد و دفعات معاملات این صندوق‌ها چند برابر دارایی‌های آنهاست و به این ترتیب می‌توان اظهار داشت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تعیین جهت بازار نمی‌توانند خیلی تاثیرگذار باشند، ولی می‌توانند به علت همراهی با سایر سهامداران، شدت حرکت بازار را در بازارهای منفی و مثبت تحت تاثیر قرار دهند.

تحولات مدیریتی در صندوق‌ها

صفرپور درخصوص مدیریت سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها نیز خاطرنشان کرد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری از سال ۸۶ پا به عرصه ظهور گذاشتند. در ابتدای ورود مدیریت پرتفوهای کوچکی را برعهده داشتند و بر اساس اصل هزینه و فایده، انگیزه جذب نیروهای متخصص را نداشتند. اغلب این صندوق‌ها براساس اطلاعات و اخبار و شایعات روزانه اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند که گاهی اوقات نیز همراه با بازدهی مثبت بورس، بازدهی‌های مناسبی را کسب کرده بودند ولی با بروز مشکلات و رکود بازار به خصوص در تیر و مرداد سال ۹۱، ابطال واحدهای سرمایه‌گذاران حقیقی منجر به تشکیل صف‌های فروش و کاهش شدید قیمت سهام شد.

اما در یک سال گذشته اکثر صندوق‌ها با در اختیار گرفتن متخصصان مالی، خرید و فروش‌های صندوق‌ها را از معامله‌گران به مدیران سرمایه‌گذاری منتقل کرده‌اند که منجر به مدیریت بهتر و خرید و فروش‌های کمتر صندوق‌ها شده است. بر این اساس بازدهی صندوق‌ها نیز عملکرد مناسبی را نشان می‌دهد و حتی برخی صندوق‌ها نیز عملکردی بهتر از شاخص کل بورس را به ثبت رساندند.

وی با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری قدرت نقدشوندگی بالای آنهاست، خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاران در هر زمانی که نیاز به منابع خود داشته باشند می‌توانند با مراجعه به مدیریت صندوق، تقاضای ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری شده خود را داده و در اندک زمان قانونی به منابع خود دسترسی داشته باشند؛ در حالی که سایر نهادهای مالی فعال چنین مزیتی برای سهامداران خود لحاظ نکرده‌اند.

صفرپور افزود: علاوه بر این مزیت، می‌توان به مدیریت حرفه ای صندوق‌ها توسط کارشناسان خبره اشاره کرد که با توجه به متنوع‌سازی سبد سهام، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و سعی در مدیریت سبدی متوازن، چابک و پویا برای سهامداران خود دارند.

از سوی دیگر تحت نظارت سازمان بورس بودن این صندوق‌ها، مدیران صندوق‌ها را برآن می‌دارد که در چینش سبد سهام نهایت دقت و ظرافت را به خرج داده تا بتوانند تداوم فعالیت شایسته اعتبار این صندوق‌ها را در آینده نیز داشته باشند. این در حالی است که معافیت مالیاتی سود حاصل از سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها و کاهش هزینه‌های آن در مقایسه با سایر نهادها می‌تواند از مهم‌ترین مزیت‌های این صندوق‌ها به شمار رود.

صندوق‌ها نیازمند اصلاح قوانین

مدیر سرمایه‌گذاری صندوق آرمان با اشاره به فاکتورهای لازم برای بهبود عملکرد این صندوق‌ها تاکید کرد: باید قوانین به‌گونه‌ای اصلاح شود تا با کاهش بوروکراسی‌ها مراحل پذیرش، ثبت و شروع به فعالیت صندوق‌ها کاهش یافته و زمینه برای فعالیت‌های سریع‌تر آنها مهیا شود. همچنین باید زمینه فعالیت صندوق‌ها در فرابورس به عنوان بازوی پرتوان بازار سرمایه فراهم شود تا علاوه بر افزایش تنوع سبد سهام صندوق‌ها بتوان از فرصت‌های این بازار نیز استفاده کرد.

همچنین به منظور تشویق مدیریت صندوق‌ها، کارمزد اخذ شده برای مدیریت صندوق باید بیشتر از ضامن نقدشوندگی باشد. نرم‌افزارهای مورد نیاز برای به‌روز‌‌رسانی و ارائه گزارش‌های سریع‌تر و دقیق‌تر در حوزه فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارتقا یافته تا بتوان خدمات بهتری به سرمایه‌گذاران ارائه کنیم. این در حالی است که با برگزاری همایش‌ها و تبلیغات رسانه‌ای در خصوص عملکرد و مزیت‌های سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها اطلاع‌‌رسانی کرده و زمینه رشد و توسعه فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بیش از پیش فراهم سازیم.

کاهش دارایی‌ها در صندوق‌های با درآمد ثابت

یک کارشناس بازار سرمایه درخصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری توضیح داد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که عمده منابع حاصل از انتشار واحدهای سرمایه‌گذاری خود را صرف سرمایه‌گذاری در ابزارهای با درآمد ثابت نظیر سپرده‌های بانکی، صکوک، اوراق مشارکت و گواهی‌های سپرده‌ بانکی می‌کنند.

علی سیری افزود: این صندوق‌ها که اصولا برای سرمایه‌گذاری ریسک گریز طراحی شده‌اند به دنبال آنند که پذیرش با سطح پایینی از ریسک بازدهی قابل قبولی (که طبعا بالاتر از نرخ سود بدون ریسک است) را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان بیاورند.

معاون بازار شرکت تامین سرمایه امین سپس گفت: این صندوق‌ها در حال حاضر در دو نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری با تضمین سود و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پیش‌بینی سود وجود دارند. در صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پیش‌بینی سود رکن ضامن جبران خسارت یا حداقل سود وجود ندارد و در انتهای هر دوره مابه‌التفاوت بین خالص ارزش ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری و ارزش مبنای آنها به عنوان سود بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.

وی درباره وضعیت فعلی صندوق‌ها گفت: تاکنون ۲۸ صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت موفق به اخذ مجوز فعالیت از سوی سازمان بورس شده‌اند که مجموع ارزش دارایی آنها بالغ بر ۲۴ هزار میلیارد ریال است. این صندوق‌ها که اغلب با همکاری بانک‌های تجاری شکل گرفته‌اند عمده منابع خود (گاه بیش از ۹۵درصد) را در سپرده‌های بانکی و اوراق بهادار با درآمد ثابت نگهداری کرده‌اند.

سیری با اشاره به عملکرد صندوق‌ها یادآور شد: صندوق‌ها معمولا در انتهای هر دوره بازدهی سالانه‌ای معادل ۲۰درصد (اندکی بالاتر یا پایین‌تر) شناسایی و بین سرمایه‌گذاران توزیع کرده‌اند. طبیعی است با توجه به وجود ابزارهای موازی در شبکه پولی کشور، چنین نرخ بازدهی نمی‌تواند از جذابیت چندانی برای سرمایه‌گذاران برخوردار باشد.

وی تصریح کرد: به همین دلیل در بسیاری از صندوق‌های با درآمد ثابت از ابتدای سال تاکنون با کاهش قابل ملاحظه در حجم دارایی‌ها روبه‌رو‌ بوده‌ایم.

صندوق‌‌ها، ابزارهایی در خدمت بازار پول

معاون تامین سرمایه امین درخصوص تاثیر صندوق‌ها در روند معاملات سهام گفت: متاسفانه به جای اینکه از این صندوق‌ها و منابع آنها در راستای توسعه و افزایش عمق بازار سرمایه استفاده شود، صندوق‌های با درآمد ثابت به ابزار‌هایی در خدمت بازار پول مبدل شده‌اند.

وی اظهار کرد: به همین دلیل مهم‌ترین عاملی که می‌تواند به برون رفت از وضعیت کنونی و ارتقا عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت کمک کند، افزایش وزن سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا فرابورس در دارایی این صندوق‌ها است. به عبارت دیگر اساسا هدف از تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری تشکیل سبدی از دارایی‌ها با درجه‌های ریسک مختلف و سهیم کردن سرمایه‌گذاران در ریسک و بازدهی است وگرنه اگر قرار بود صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ابزاری مشابه با اوراق مشارکت با نرخ سود ثابت ۲۰درصد تبدیل شوند که اصولا چه نیازی به شکل‌گیری آنها بود.

سیری سپس به قابلیت صندوق‌ها در مقایسه با سایر نهادهای مالی اشاره کرد و افزود: صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بر اساس امیدنامه می‌توانند تا ۳۰درصد از منابع خود را صرف خرید سهام پذیرفته شده در بورس یا فرابورس کنند، به بیان دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت با همین حجم کنونی، پتانسیل تزریق ۷۲۰ میلیارد تومان نقدینگی جدید به بازار سرمایه را دارند که تحقق آن می‌تواند کمک شایانی به توسعه بازار سرمایه و افزایش حجم معاملات آن کند.

وی خاطرنشان کرد: با اتخاذ چنین رویکردی در مدیریت صندوق‌‌ها، می‌توان بازدهی معادل نرخ تورم به اضافه میزانی از صرف ریسک (که اصولا پایین‌تر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام خواهد بود) را هدف‌گذاری کرد و تحقق چنین بازدهی به طور قطع می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای در جذب نقدینگی لجام‌گسیخته موجود به بازار سرمایه داشته باشد.

وی به منظور بهبود عملکرد صندوق‌ها گفت: به مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت پیشنهاد می‌شود با تجدید نظر در رویکردهای کنونی مدیریت سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، افق‌های بلندتری را مد نظر قرار داده و از پتانسیل این صندوق‌ها برای دستیابی به یک راهبرد «برد - برد» استفاده کنند.

سیری تاکید کرد: همچنین مسوولان محترم سازمان بورس با تجدید نظر در ساختار کنونی امیدنامه و اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، انعطاف بیشتری را برای مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری به وجود آورند. از سوی دیگر از اصحاب رسانه به ویژه صدا و سیما دعوت می‌شود با طراحی برنامه‌های ویژه و معرفی چنین ابزارهای سرمایه‌گذاری، فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را در بین اقشار مختلف مردم نهادینه کنند.

وی در پایان گفت: فراموش نکنیم برای جلوگیری از جریان‌های سفته‌بازی در بازارهایی نظیر ارز، طلا، املاک و مستغلات که می‌تواند آثار مخربی را بر جامعه تحمیل کند، ارتقای فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به ویژه از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری امری ضروری به نظر می‌رسد.