روزنامه‌نگاری مدرن چیست؟

مریم خباز *

«رسانه‌های نوشتاری می‌میرند» شاید این هولناک‌ترین پیش‌بینی باشد که بتوان درباره عاقبت روزنامه‌ها داشت. وقتی اینترنت اختراع شد گره بسیاری از کارها باز شد به ویژه دنیایی نامحدود پیش روی روزنامه‌های سربی رخ نمود که بیش از هر چیز نوید تحولاتی تازه برای رسانه‌های نوشتاری را می‌داد . اینترنت واقعا این کار را هم کرد و تا زمانی که باشد این کار را نیز خواهد کرد. ولی آمدن اینترنت تولد بسیاری دیگر از انواع رسانه‌ها را سبب شد، رسانه‌های دیجیتالی که کمتر کسی حدس می‌زد که آنها چالش میان روزنامه‌نگاری سنتی و مدرن را کلید بزنند.

آنها که اهل مطبوعاتند روزنامه‌های دیجیتال را خوب می‌شناسند. روزنامه دیجیتال با فضای «سایبر» سروکار دارد؛ فضایی که هیچ محدودیتی در زمان و مکان برایش متصور نیست. البته این نوع روزنامه‌نگاری بسیار تنوع دارد و زیبایی‌های بصر‌ی‌اش از روزنامه‌های نوشتاری بیشتر است. اما هنوز هستند کسانی که به میراث گوتنبرگ وفا دارند و بحران آن را برنمی‌تابند. با این حال مخالف بودن با روزنامه‌نگاری مدرن چیزی از سرعت پیشرفتش کم نمی‌کند؛ چراکه این رسانه‌های دیجیتال ویژگی‌هایی دارند که به واسطه آن در حال پشت سر گذاشتن روزنامه‌های چاپی هستند.

این یک واقعیت است که حضور مخاطب در روزنامه‌نگاری سایبر به مراتب قوی‌تر از روزنامه‌‌های کلاسیک است؛ چراکه در فضای سایبر مخاطب می‌تواند تعامل دو طرفه‌ای با نویسندگان مطالب ایجاد کند و در محتوای برنامه‌های رسانه مدنظرش نقش داشته باشد. در واقع فضای گفتمانی در فضای سایبر دو طرفه است. شاید همین ویژگی منحصر‌به‌فرد باشد که برخی صاحبنظران ارتباطات را از رقابت تنگاتنگ این دو شیوه روزنامه‌نویسی دچار نگرانی کرده است. از دیگر سو در روزنامه‌نگاری سایبر تا حد بسیار زیادی در زمان و مکان صرفه‌جویی می‌شود حال آنکه این نوع روزنامه‌نگاری کمترین میزان نیاز به کاغذ را دارد و در عین حال می‌تواند تعداد نامحدودی از مخاطبان را بدون نگرانی از مشکل پوشش خبرها طی ۲۴ساعت آینده به خود جذب کند.

در همین حال مخاطب رسانه الکترونیکی هرگز منتظر زمان خاص برای دریافت اطلاعات باقی نمی‌ماند و به محض ارتباط با رسانه موردنظر در اینترنت به آن دست می‌یابد. این در حالی است که خواننده رسانه چاپی حتما و به ناچار باید با یک روز تاخیر به اخبار و اطلاعات دست پیدا کند تازه اگر به واسطه موانعی چون برف و باران و کمبود وسایل نقلیه زمینی، دریایی و هوایی این امر دچار اختلال نشود. از همه مهم‌تر اینکه در نشریات الکترونیکی امکان ارسال و پخش گزارش، مقاله، فیلم، عکس و صدا در اختیار همگان است. به همین خاطر است که در رسانه اینترنتی مخاطب قادر است به جای خواندن یک گفت‌و‌گو به نوار آن گوش دهد یا فیلم مربوط به آن را مشاهده کند. این در شرایطی است که در رسانه نوشتاری تنها توان انتشار تصاویر ثابت وجود دارد.

اما شاید کمی بی‌اعتماد بودن به رسانه‌های چاپی باشد اگر مرگ آنها را پس از گسترش روزنامه‌های دیجیتالی پیش‌بینی کنیم؛ چراکه آنها زمانی که رادیو و تلویزیون نیز به بازار ارتباطات جمعی وارد شدند یک بار این بحران را تجربه کرده‌اند ولی به واسطه ویژگی‌های منحصر‌به‌فردشان هنوز در عرصه ارتباطات باقی مانده‌اند.

قواعد روزنامه‌نگاری آنلاین

درست است که در فضای سایبر ما با محیطی نامحدود روبه‌رو هستیم، اما متنی که در آن می‌نویسیم باید فشرده باشد. در واقع هر جمله‌ای که نوشته می‌شود باید به خواننده ضربه وارد کند. این یعنی استفاده بهینه از کلمات. در روزنامه‌نگاری آنلاین در عین حال باید خبرها با جملات معلوم نوشته شوند؛ چراکه جملات مجهول خیلی زود حوصله خوانندگان را سر می‌برد.

از دیگر سو، خبرهای آنلاین باید خیلی سریع مخابره شوند، اما این سرعت هرگز به معنی بی‌سروته‌ شدن مطالب نیست. یک روزنامه‌نگار آنلاین باید بداند که به احتمال فراوان خوانندگان مطلب او از اقصی نقاط جهان هستند پس باید در عین سرعت مخابره، خبر را به گونه‌ای بنویسد که برای هر خواننده‌ای از هر ملیتی قابل‌فهم باشد. پیشگامان روزنامه‌نگاری آنلاین همچنین تاکید دارند که قبل از شروع تنظیم یک خبر باید درباره بهترین راه روایت آن فکر شود.

یعنی روزنامه‌نگار مشخص کند که بهتر است از صدا استفاده شود یا از تصویر، گرافیک یا ترکیبی از همه اینها. تیترزنی در روزنامه‌نگاری آنلاین هم بسیار اهمیت دارد. خوانندگان آنلاین معمولا تیترهای صریح و رک و پوست‌کنده را به تیترهای طنز یا بامزه ترجیح می‌دهند. این نکته نیز بسیار مهم است که روزنامه‌نگار آنلاین باید اخبار گذشته را با آخرین تحولات مرتبط به گونه‌ای پیوند بدهد که آن اتفاق برای خواننده روشن و قابل‌درک باشد نه آنکه احساس کند در باتلاقی از خبرهای قدیمی غرق شده است.

*کارشناس ارشد روزنامه‌نگاری