صدای تهران در مرز بحران

عکس: حمید جانی‌پور

آلودگی صوتی در مناطق مسکونی باید تا ۵۵ دسی‌بل باشد، اما در تهران ۶۰، ۶۵ و گاهی اوقات تا ۷۰دسی‌بل هم می‌رسد گروه حمل‌و‌نقل - افسانه احمدی دوقزلو: پایتخت‌نشینان حداکثر پنج ماه از سال با شدت آلودگی هوا روبه‌رو هستند، اما برای همین مدت آنچنان اظهار نگرانی می‌شود که دولت و مردم با ایمان به خطرات انسانی آلودگی هوا سعی می‌کنند به‌گونه‌ای رفتار کنند که میزان انتشار منابع آلوده‌کننده هوا لااقل افزایش نیابد.

اما شهروندان تهرانی در تمام طول سال، شب و روز با نوعی از آلودگی زیست‌محیطی کنار آمده‌اند که گفته می‌شود اثرات مخرب آن به مراتب بیشتر از آلودگی هوا است.

تولید صداهای ناهنجار در شهر تهران که نام آن را «آلودگی صوتی» گذاشته‌اند دومین نوع آلودگی زیست‌محیطی در پایتخت محسوب می‌شود. اما مردم آنچنان نسبت به خطرات این نوع آلودگی احساس خطر نمی‌کنند و چون این‌گونه است تلاشی برای کاهش آن از سوی مردم نمی‌شود.

این روزها رشد بی‌رویه جمعیت در کنار توسعه صنعتی و تکنولوژی در شهرهای بزرگ مشکلات بسیاری را برای ساکنان یک شهر به همراه دارد که آلودگی‌های صوتی یکی از این معضلات بوده که با فن‌آوری و تکنولوژی صنعتی رابطه مستقیم دارد و همزمان با ارتقای تکنولوژی مشکل صدا نیز ابعاد گسترده‌ای به خود گرفته و موجب بروز مشکلات بیشتری شده است.

شرکت کنترل کیفیت هوا وابسته به شهرداری تهران متولی ساماندهی امور آلودگی صوتی در شهر تهران است. از این‌رو دنیای اقتصاد در رابطه با مباحث مهم آلودگی صوتی، میزان آن و راهکارهای کاهش آن گفت‌وگویی با یوسف رشیدی مدیرعامل این شرکت انجام داده است.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا در زمینه میزان آلودگی‌های صوتی در تهران به دنیای اقتصاد گفت: خوشبختانه در سطح شهر تهران استانداردهای مدونی به منظور بررسی آلودگی صوتی وجود دارد و براساس کاربری‌های مختلف و براساس روز و شب که آلودگی صوتی ماهیت متفاوتی به خود می‌گیرد، قابل بررسی است.

یوسف رشیدی در این باره ادامه داد: به عنوان مثال طبق استانداردهای مدون و مصوب موجود، در مناطق مسکونی باید در طول روز آلودگی صوتی تا ۵۵دسی‌بل و در شب تا ۴۵دسی‌بل باشد که متاسفانه در اکثر مناطقی که آلودگی‌ها اندازه‌گیری شده و تراز‌های صوتی مورد بررسی و تدوین قرار گرفته‌اند، آلودگی‌ها از حد استاندارد بالاتر بوده و به ۶۰، ۶۵ و ۷۰ دسی‌بل هم رسیده است.

رشیدی پرسروصداترین منطقه تهران را منطقه ۶ عنوان کرد و گفت: به دلیل حجم بالای ترافیک در این نقاط آلودگی صوتی بسیار بیشتر از سایر مناطق بوده است.

وی تاثیرات این نوع از آلودگی زیستی را بر روی قدرت شنوایی و کاهش آن، تاثیرات منفی بر خواب انسان، اختلال در مکالمات، اثرات روحی و روانی و همچنین اثرات منفی بالینی دانست.

وی گفت: تغییرهای موقت، دائمی و غیرقابل برگشت در آستانه شنوایی انسان، تاثیرات نامطلوب ترازهای صوتی و ایجاد سردردها و سرگیجه‌ها، سوءهاضمه، یبوست، زخم‌معده و روده، خارش و آلرژی پوستی، ناراحتی‌های عصبی، تنگی عروق، افزایش فشار خون، سکته قلبی، ایجاد اضطراب، عصبانیت، ناهنجاری‌های روحی و ... از نمونه‌های نامطلوب تاثیر آلودگی صوتی بر انسان است.

رشیدی گفت: گاهی اوقات نیز صداهایی وجود دارند که ما قادر به شنیدن آن‌ها نیستیم، اما از سوی دیگر تاثیرات منفی بر بدن انسان داشته و سیستم‌های فیزیولوژیکی بدن را مختل می‌کند.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا تعداد ایستگاه‌های آلودگی صوتی را در سطح شهر ۶ ایستگاه عنوان کرد و گفت: این ایستگاه‌ها به صورت ثابت در سطح شهر واقع شده‌اند که هر ایستگاه یک تابلوی نمایشگر نیز در کنار خود دارد که به صورت یک مجموعه کامل، آلودگی را اندازه گرفته و به اطلاع عموم می‌رساند.

رشیدی ادامه داد: این ایستگاه‌ها ۲ ستون دارند که یکی فشار صدا را اندازه‌گیری و مشخص می‌کند و ستون دیگر تراز معادل صدا یعنی متوسط تراز آلودگی صوتی را در یک ساعت نشان می‌دهد که این به منظور آگاهی شهروندان و همچنین فرهنگ‌سازی بیشتر برای کنترل و کاهش آلودگی صوتی در سطح شهر طرح‌ریزی شده است.

رشیدی گفت: به منظور کنترل و کاهش آلودگی صدا در تهران، مقرر شده تعداد ایستگاه‌ها به ۲۲واحد تا پایان سال افزایش یابد که طبق برنامه مقرر شده در این ایستگاه‌ها از تابلوهای تمام رنگ استفاده کنیم تا بتوانیم اطلاعات متنوعی را در آن ریخته و آلودگی‌های هوا و صدا و هم وضعیت ایستگاه‌ها و پیش‌بینی سایر موارد را نشان داده و در حقیقت کاربری آنها را به صورت تلویزیون‌های بزرگ رنگی در سطح شهر تغییر دهیم. وی در زمینه راهکارهای مبارزه با آلودگی‌های صوتی گفت: چنانچه عملیات اجرایی و راهبردی در منابع تولیدکننده آلودگی صوتی به کارگرفته شود تا حد زیادی می‌توان از خسارات جبران‌ناپذیر این آلودگی زیستی کاست.

وی افزود: چنانچه خودروسازی‌ها در طراحی قطعات خودرو ملاحظات آلودگی صوتی را نیز در نظر بگیرند، می‌توان تا حد زیادی صدای ناشی از خودروها را کاهش داد و همچنین در کارخانجات نیز می‌توان با استفاده از مواد جاذب آلودگی‌ها را کاهش داد؛ از سوی دیگر همچنین می‌توان با استفاده از راهکارهایی در فاصله بین تولید آلودگی تا رسیدن به گیرنده صدا از راهکارهای پیشگیری‌کننده استفاده کرد.

وی استفاده از آسفالت‌های جاذب و دیوارهای صوتی را از راهکارهای مقابله با آلودگی دانست و در توضیح آسفالت‌های جاذب ادامه داد: این نوع از آسفالت‌ها صدای بین اصطکاک لاستیک و زمین را به حداقل رسانده و زمانی که خودرو از آن ناحیه عبور می‌کند، صداهای تولیدشده از خودرو را جذب و انرژی صوتی آن را می‌گیرد.

رشیدی در زمینه دیوارهای صورتی گفت: این دیوارها در اطراف اتوبان‌ها و مسیرهای پرترددی که در کنار منازل مسکونی واقع شده‌اند، ساخته شده و تا حد زیادی موجب کاهش آلودگی صوتی می‌شوند.

وی افزود: در این دیوارها از مواد مختلفی چون بتون و آجر و ترکیبات فلزی و مواد شفاف پلمیری استفاده می‌شود که می‌تواند تا ۱۵ دسی‌بل یا بیشتر به کاهش آلودگی صدا کمک کند.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا در زمینه دیوارهای صوتی نصب شده در شهر تهران گفت: یک نمونه از این نوع دیوارها در محدوده پارک وی در نزدیکی پایانه مسافربری اتوبوس‌ها ساخته شده و قرار است دیوار دیگری در ابتدای اتوبان کردستان نصب شود.

آلودگی صوتی خودروها چقدر است؟

مشاور محیط‌زیست معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران با بیان اینکه در کشور ما هیچ آیین‌نامه و مصوبه‌ای برای اندازه‌گیری میزان آلودگی صوتی خودروهای در حال تردد وجود ندارد، گفت: با وجود آنکه مراکز معاینه فنی به تجهیزات روز دنیا برای اندازه‌گیری میزان آلودگی صوتی خودروها مجهز هستند، اما آیین‌نامه‌ای وجود ندارد که براساس آن سنجش آلودگی صوتی صورت بگیرد.

وحید نوروزی در این باره تصریح کرد: با وجود آنکه آلودگی صوتی خسارت زیادی را به دنبال دارد، اما متاسفانه در کشور ما شاخص و آماری در مورد آلودگی صوتی و خسارات ناشی از آن وجود ندارد.

وی با بیان اینکه باید از وزارت بهداشت بخواهیم شاخص‌ها و آمارهای مربوط به سلامت و بهداشت مربوط به آلاینده‌های صوتی و خسارات ناشی از آن را مشخص و اعلام کند، گفت: شاید اگر به درستی مشخص شود که سالانه شهر و شهروندان تا چه میزان به دلیل آلودگی صوتی خسارت می‌بینند، اقدامات جدی‌تری برای حل این معضل صورت گیرد و به این معضل بزرگ بی‌توجهی نشود.

نوروزی در ادامه خاطرنشان کرد: در تمام دنیا سهم هر یک از منابع آلاینده‌های صوتی به طور دقیق مشخص است؛ اما در کشور ما حتی به درستی سهم هر یک از آلاینده‌های صوتی نیز مشخص نیست تا بتوان برای حل این معضل اقدامات اساسی و ریشه‌ای انجام داد.

این مقام مسوول در ادامه تصریح کرد: براساس آمار سال ۲۰۰۷، بیش از ۴۴درصد از جمعیت اروپا در معرض شدت صوتی بیش از ۵۵ دسی‌بل (حد مجاز آلودگی صوتی) قرار دارند که منبع عمده آن سروصدای ناشی از حمل‌و‌نقل جاده‌ای است.

وی با اشاره به اینکه هر ساله در اروپا بیش از ۲۴۵هزار نفر در معرض آسیب‌های جدی بیماری‌های قلبی و عروقی ناشی از آلودگی صوتی حمل‌و‌نقل قرار می‌گیرند، گفت: ۲۰درصد از این جمعیت یعنی حدود ۵۰هزار نفر به دلیل آلودگی صوتی دچار حملات قلبی شده و با خطر مرگ مواجه می‌شوند.

وی با تاکید بر اینکه سیستم حمل‌و‌نقل ریلی کمترین میزان آلایندگی صوتی را به دنبال دارد، ادامه داد: از جمعیت در معرض آلودگی صوتی در اروپا تنها ۷درصد یعنی ۳۵میلیون نفر در معرض آلودگی صوتی ناشی از حمل‌و‌نقل ریلی هستند، این در حالی است که در اروپا سیستم حمل‌و‌نقل ریلی بسیار گسترده، از جمله خطوط مترو، تراموا و خطوط اکسپرس وجود دارد.

نوروزی گفت: در اروپا ۳۰درصد از آلودگی صوتی ناشی از حمل‌و‌نقل هوایی، ۲۰درصد حمل‌و‌نقل جاده‌ای و تنها ۱۰درصد آلودگی صوتی ناشی از حمل‌و‌نقل ریلی است.

مشاور محیط زیست معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران افزود: براساس اعلام فدراسیون اروپایی حمل‌و‌نقل و محیط‌زیست در اروپا، آلودگی صوتی سالی ۴۰میلیارد یورو خسارت وارد می‌کند که ۹۰درصد از آلودگی‌های صوتی و خسارات ناشی از آن مربوط به خودروهای سبک و سنگین است.

نوروزی با بیان اینکه افرادی که در مناطق جاده‌ای پرتردد و در نزدیکی فرودگاه‌ها سکونت دارند، بیش از همه از عوارض آلودگی صوتی رنج می‌برند، گفت: آلودگی صوتی می‌تواند سبب کاهش یادگیری و حافظه افراد نیز بشود.