پایان برون‌سپاری به کشورهای درحال توسعه

آنکتاد (مجمع تجارت و توسعه سازمان ملل)

سازمان ملل در گذشته نگرانی خود را از هوش مصنوعی به کار رفته در آخرین نسل ربات‌ها ابراز کرد، چرا که بعید نیست یک شیء (شاید موجود) قادر به تفکر، علیه سازنده خود قیام کند، اگرچه نگرانی از تهاجم ربات‌ها هنوز به‌عنوان یک دغدغه باقی مانده است، اما تمرکز این سازمان اکنون روی شاخه دیگری از عوامل تاثیر پذیرفته از هوش مصنوعی قرار گرفته است.

تاثیر ربات‌ها بر اشتغال انسان و از بین رفتن موقعیت‌های شغلی توسط آنها، نگرانی‌ است که طی چند دهه اخیر همواره وجود داشته، با این تفاوت که تمرکز آن روی کشورهای توسعه یافته بوده است. اما به نظر می‌رسد در حال حاضر صنعتی شدن جوامع در حال توسعه، همچون برخی کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین بیشتر در معرض خطر قرار داشته و احتمال کاهش رشد آنها وجود دارد، چرا که ربات‌ها به تدریج در حال جایگزین شدن به جای نیروی انسانی هستند. نیروی کار کم هزینه همواره یکی از مزیت‌های کشورهای در حال توسعه بوده و نقش قابل‌توجهی در توسعه اقتصادی این کشورها ایفا کرده است، اما در حال حاضر با گسترش استفاده از ربات‌ها حدود دو سوم شغل‌های موجود در خطر بوده و ممکن است، قربانی تاثیر ربات بر اشتغال شوند.

اتفاق دیگری که از تاثیر ربات بر اشتغال حاصل می‌شود، حرکت در خلاف جهت برون‌سپاری (reshoring) است. تا پیش از این، کشورهای توسعه یافته برای کاهش هزینه‌ها اقدام به برون‌سپاری کارهای فرعی خود به کمپانی‌های کشورهای آسیایی که هزینه کارگر در آنها پایین است، می‌کردند تا به این وسیله از هزینه‌های جاری خود بکاهند، اما حالا کارخانه‌ها تصمیم گرفته‌اند تولید را به کشورهای توسعه یافته بازگردانده و به کمک سیستم‌های خودکار و استفاده از ربات‌ها، نیازهای خود را برطرف سازند، اگرچه این عدم برون‌سپاری، پتانسیل مختل کردن فرآیند صنعتی شدن کشورهای در حال توسعه را دارد، اما تاکنون گام‌های کوچکی در این مسیر برداشته شده و روندی که در این سال‌ها وجود داشته، منجر به تضعیف برون‌سپاری نشده است. رشد استفاده از ربات‌ها، میلیون‌ها شغل را در کشورهای در حال توسعه تهدید می‌کند. افزایش به کارگیری ربات‌ها و ماشین‌ها موجب کاهش مزیت دستمزدهای پایین نیروی کار و تسهیل شرایط برای عدم برون‌سپاری کارها توسط صنایع مختلف، در کشورهای توسعه یافته می‌شود. گزارش سیاستی «ربات‌ها و صنعتی شدن در کشورهای در حال توسعه» نشان می‌دهد عدم برون‌سپاری کارها با سرعت کمی در حال رخ دادن است و به بخش‌های خاصی محدود شده است.

این گزارش به کشورهای در حال توسعه پیشنهاد می‌کند در عین اینکه انقلاب دیجیتال را جدی می‌گیرند، بازارهای محلی و منطقه‌ای را ایجاد کنند که با احتمال کمتری امکان عدم برون‌سپاری دارد و از این طریق بتوانند خود را از بحران‌های آتی مصون نگه دارند. این گزارش می‌افزاید: افزایش استفاده از ربات‌ها در کشورهای توسعه یافته، ریسک نیروی کار کم‌هزینه در کشورهای در حال توسعه را افزایش می‌دهد. سهم مشاغلی که احتمالا می‌توانند جایگزینی سیستم ماشینی را تجربه کنند، در کشورهای در حال توسعه بسیار بیشتر از مشاغل مشابه در کشورهای توسعه یافته است، به‌طوری که در حال حاضر بسیاری از مشاغل نابود شده‌اند و نگرانی‌ها برای از دست رفتن دو سوم کل مشاغل وجود دارد. روند کند عدم برون‌سپاری تا حدی ممکن است ناشی از سرمایه‌گذاری نه چندان زیاد و کاهش تقاضای کل (در سطح اقتصاد جهانی) باشد. این گزارش می‌افزاید «برون‌سپاری همچنان ادامه می‌یابد و در حالی که تفاوت میزان دستمزد نیروی کار، یک عامل مهم در تصمیم‌گیری بنگاه برای محل تولید کالاها است - به ویژه برای کالاهایی که تولید آنها کاربر است- عوامل طرف تقاضا، مانند اندازه و میزان رشد بازارهای محلی نیز در حال تبدیل شدن به عامل مهمی است.»

ربات‌های صنعتی عمدتا در صنایع خودرو، الکتریک و الکترونیک مستقر شده‌اند. بدین معنی که در کشورهای در حال توسعه- مانند مکزیک و بسیاری از کشورهای دیگر در آسیا- کسانی که درگیر در فعالیت‌های صادراتی در این دو بخش هستند، بیشتر از سایر بخش‌ها در معرض خطر عدم برون‌سپاری هستند. به نظر می‌رسد باید کشورهای در حال توسعه مالیاتی را بر ربات‌ها گذاشته و از نابرابری جلوگیری کنند، اما بسیاری از بحث‌ها در مورد اقتصاد ربات‌ها در حد حرف باقی مانده است. فناوری‌های جدید همیشه ترکیبی از مزایا و خطرات را به دنبال دارند و کشورهای در حال توسعه می‌توانند با استقبال از تکنولوژی‌های پیشرفته، فرصت‌های جدیدی را پیش روی خود بگشایند، با ترکیب فناوری چاپ سه‌بعدی و استفاده از ربات‌ها، کسب و کارهای کوچک در کشورهای در حال توسعه می‌توانند امکانات جدیدی را در مقیاس تولید بزرگ‌تر فراهم کنند. از سال ۲۰۱۳ هر سال چین ربات‌های صنعتی بیشتری را نسبت به هر کشور دیگر به کار گرفته است و پیش بینی‌ها بر این بود تا پایان سال ۲۰۱۶، ژاپن به بزرگ‌ترین اپراتور ربات‌های صنعتی تبدیل شود.

یکی از بهترین ایده‌های ارائه شده برای مقابله با مشکل تاثیر ربات بر اشتغال، می‌تواند معرفی ربات‌های بیشتر باشد. اگر کشورهای در حال توسعه حجم زیادی از نیروی کار غیر ماهر دارند، بهتر است به جای از بین بردن تمامی موقعیت‌های شغلی و به حداقل رساندن نیاز به انسان در فرآیند تولید، ربات‌های معمولی بیشتری تولید کرده و آنها را در اختیار انسان‌ها قرار دهند تا با ترکیب توانایی‌های انسان و ربات در فرآیند تولید خود، حداکثر نتیجه را کسب کنند. ترکیب این دو می‌تواند فضای کاری بهتری را در مقایسه با کار یک انسان یا ربات به تنهایی ایجاد کند و ترکیب آنها باعث می‌شود با کمک سایر فناوری‌های اتوماسیون روز، مانند چاپ سه‌بعدی، یک مزیت رقابتی برای این کشورها ایجاد شود. در شرایطی که کشورهای در حال توسعه با در آغوش گرفتن تکنولوژی‌های دیجیتالی در حال بالاتر کشیدن خود هستند، کشورهای توسعه‌یافته می‌توانند از طریق بهبود شرایط برای نیروی کار خود به اقتصاد کشور کمک کنند. مزایای بهتر برای یک کارگر می‌تواند اقتصاد را تحریک کند، منجر به افزایش تقاضا برای کالاها شود و فرصت‌های تولید را برای کشورهای در حال توسعه افزایش دهد.