ماجرای قطع پخش مسابقات فوتبال از ماهواره

گروه فرهنگ و هنر: شکایت شبکه تلویزیونی قطری، کار دست صدا وسیما داد. قضیه به یک اتفاق معمولی در تلویزیون ایران مربوط است؛ پخش مسابقات ورزشی بدون خرید حق پخش! شکایت شبکه قطری از تلویزیون ایران، درباره پخش رایگان بازی‌های فوتبال یورو ۲۰۱۶ است. پخش زنده این مسابقات از شبکه‏های سوم سیما و برخی کانال‌های ماهواره‏ای صدا وسیما که به صورت رایگان در حال انجام بود، با شکایت یک تلویزیون قطری با نام Bein با محدودیت مواجه شد و سیمای جمهوری اسلامی مجبور شد که پخش ماهواره‌ای این بازی‌ها را متوقف کند.

البته صداوسیما در برخی دوره‏های پیشین امتیاز مسابقات ورزشی نظیر بازی‌های المپیک را خریداری می‏کرد؛ اما آن گونه که روزنامه الوطن چاپ دوحه مدعی شده، تلویزیون ایران بدون خرید حق پخش، مسابقات یورو ۲۰۱۶ را پخش زنده می‏کند و به همین دلیل شبکه bein یا‏‏ همان الجزیره سابق، قصد دارد از صدا و سیمای چند کشور به‌دلیل استفاده غیرقانونی از حق پخش بازی‏های یورو ۲۰۱۶ شکایت کند.

بر اساس ادعای این نشریه، تلویزیون اتیوپی، موریتانی، الجزایر، تونس، چاد و ایران تصاویر را غیرقانونی از این شبکه می‏گیرند و پخش می‏کنند و به همین دلیل، شبکه bein که حق پخش بازی‏ها را به‌صورت رسمی خریده و به شبکه‏های مختلف فروخته، از ایران و چند کشور دیگر در نهادهای قضایی بین‌المللی شکایت کرده و شکایت نامه‏ای را علیه شبکه‌های (Mauretania TV) موریتانی، شبکه سه ایران و شبکه‌های تلویزیونی تونس و الجزایر تنظیم کرده و آن را تحویل یوفا داده است. اتحادیه فوتبال اروپا هم بلافاصله واکنش نشان داده و تاکید کرده که به‌زودی جریمه‏هایی را برای شبکه‌هایی که تخلف کرده‏اند در نظر خواهد گرفت؛ به این معنی که در آینده نزدیک باید منتظر جریمه سنگینی باشیم که به علت رعایت نکردن قانون پخش ماهواره‌ای بازی‌های یورو ۲۰۱۶ برای ما ثبت خواهد شد. با توجه به سرعت پیگیری ماجرا از سوی یوفا، به نظر می‌رسد که میزان جریمه این قانون‌شکنی، کم از ارزش پولی حق پخش نباشد.

داستان چه بود؟

سه‌شنبه شب، مسابقات فوتبال یورو ۲۰۱۶ در دو گروه C و D با برگزاری چهار دیدار اوکراین-لهستان، ایرلند شمالی-آلمان، جمهوری چک-ترکیه و کرواسی-اسپانیا در ساعت ۲۰:۳۰ و ۲۳:۳۰ به وقت تهران برگزار شد و بسیاری از مخاطبان پای تلویزیون نشسته بودند تا این بازی‏ها را از تلویزیون ایران ببینند؛ اما از همان شب برنامه تغییر کرد و بسیاری از مردم نتوانستند این بازی‏ها را از تلویزیون نگاه کنند.بخش قابل‌توجهی از تماشاگران تلویزیون، از سیگنال ماهواره‏ای، بازی‌های فوتبال را تماشا می‏کردند که پس از اعلام شکایت از صداوسیما، تلویزیون از امشب هیچ‌یک از چهار بازی را روی سیگنال‏های ماهواره‏ای پخش نکرد و آن دسته از تماشاگران که «ستاپ باکس» نداشتند یا موفق به دریافت سیگنال شبکه سه نشدند یا اگر دریافت کردند، به جای یورو ۲۰۱۶ شاهد پخش مسابقات موتوجی پی بودند!

ظاهرا بنا بر دستورالعمل تازه، بازی‏های یورو ۲۰۱۶ تنها از طریق ایستگاه‏های زمینی صداوسیما پخش می‏شود؛ حال آنکه، اگر کپی رایت مسابقات موتو جی پی نیز خریداری نشده باشد، این مسابقات نیز به لحاظ حقوقی مجوز -رایت- پخش روی سیگنال ماهواره‏ای را ندارد و در واقع احتمالا پخش این مسابقات نیز از‏‏ همان قاعده‏ای تبعیت می‏کند که منجر به عدم پخش مسابقات یورو ۲۰۱۶ شده است. اما به نظر می‌رسد که با توجه به تعداد کم بیننده این مسابقات، احتمالا شکایت دوباره‌ای در این باره نخواهیم داشت. گرچه بعید نیست که دوباره رسانه دیگری همچون الوطن دوحه، پیگیر حق پخش مسابقات موتوجی پی شود.

به هر حال برخی از کارشناسان عقیده دارند که حتی در صورتی که مسوولان صداوسیما امتیاز پخش مسابقات ورزشی را برای محدوده جغرافیایی ایران می‌خریدند نیز حق پخش این مسابقات را روی سیگنال‏های ماهواره‏ای شبکه‏های تلویزیون کشورمان نداشتند، چون وسعت دریافت سیگنال این شبکه‏ها فرا‏تر از ایران است و طبیعتا صداوسیما نمی‏تواند مسابقه‏ای که رایت پخش آن را برای ایران خریداری کرده، به گونه‏ای پخش کند که در سایر کشور‏ها قابل دریافت باشد.

یک فلاش بک

شاید خیلی از علاقه‌مندان فوتبال به خاطر داشته باشند که در رقابت‌های مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۴ زمانی که تیم ملی ایران در لبنان به مصاف این کشور رفت، تصاویر دریافتی با مشکلاتی مواجه شد و پخش این مسابقه ناتمام ماند.اما بعد از گذشت چند روز از این بازی مهم، مشخص شد که صداوسیما به خاطر مبلغ بالای حق پخش آن دیدار، از خیر پخش این بازی حساس گذشته بود، بعد از بروز این اتفاق، عادل فردوسی پور در برنامه «۹۰» با دعوت از غلامرضا رفیعی مشاور حقوقی سازمان صداوسیما خواستار ارائه توضیحاتی در مورد این قضیه شد.

رفیعی که تلاش بسیار زیادی داشت تاعادل فردوسی پور را در رابطه با این موضوع قانع کند، علت اصلی عدم پخش بازی تیم‏ ملی فوتبال ایران با لبنان را این‌گونه عنوان کرد: «در چهار سال گذشته و برای پکیج کلی مسابقات ۴ میلیون دلار می‌دادیم، یکدفعه شد ۴۰ میلیون دلار و با تخفیف می‌گویند ۱۰ میلیون دلار، ما می‌گوییم فقط ۵ میلیون دلار می‌دهیم که ۲۵ درصد هم قیمت‌ها را بالا برده‌ایم.» اما بعد از این گفت‌وگوی جنجالی و دفاع عادل فردوسی پور از حق مردمی که به تماشای بازی‏های تیم ملی فوتبال ایران علاقه‌مند هستند، بالاخره صداوسیما مبلغی که باید برای پخش این مسابقات می‏پرداخت را واریز کرد و بازی‏های تیم ملی فوتبال ایران به شکل کامل به روی آنتن رفت اما با گذشت نزدیک به سه سال از عدم پخش مسابقه تیم ملی ایران با لبنان، صداوسیما قبل از مسابقات جام ملت‏های اروپا (یورو ۲۰۱۶) اعلام کرد که حق پخش تمامی این مسابقات را خریداری کرده و بازی‏های یورو ۲۰۱۶ از دو شبکه «ورزش» و «سه» به روی آنتن خواهد رفت.

اینکه صداوسیما مسابقات فوتبال را به شکل گسترده پوشش می‏دهد قابل تقدیر است و نشان می‏دهد که به علاقه‌مندی اکثر اعضای جامعه روی خوش نشان داده و با خرید حق پخش این مسابقات می‏تواند تعداد مخاطبان خود را افزایش دهد و از نظر مالی هم اندکی اوضاع خود را سر و سامان بدهد، اما همان‌گونه که پخش غیرقانونی و قاچاق محصولات سینمایی و نمایشی مورد انتقاد قرار می‏گیرد، قطعا پخش غیرقانونی مسابقات فوتبال، بدون پرداخت حق‌پخش آنها غیرقابل‌قبول است.

درباره پخش مسابقات ورزشی در تلویزیون

انتشار خبر عجیب و شوکه کننده شکایت علیه ایران، با سکوت مدیران سیما همراه شد و هیچ‌یک از مدیران سازمان و روابط عمومی رسانه ملی، نسبت به صحت این خبر تاکنون (عصر چهارشنبه) واکنشی نشان نداده‏اند. پایگاه خبری آی سینما، ‏ گزارش داده که حسین ذکایی، تهیه کننده ویژه برنامه پخش بازی‌های یورو ۲۰۱۶، در پاسخ به این پرسش که آیا در برنامه‏ای که او تهیه‌کنندگی‏اش را به‌عهده دارد، مسابقات فوتبال به‌صورت غیرقانونی پخش می‏شود یا خیر گفته است: «من در این رابطه اطلاعی ندارم و شکایت شبکه قطری از صداوسیما را از طریق روزنامه‏ها و شبکه‏های اجتماعی پیگیری کردم و دلیلی هم نمی‏بینم که در رابطه با این موضوع توضیحی بدهم. کار خرید بازی‏های فوتبال به عهده اداره کل حقوقی سازمان است و آنها باید در رابطه با این موضوع پاسخگو باشند

اما به غیر از مساله حق پخش مستقیم مسابقات فوتبال، پخش برخی از کلیپ‏ها و تصاویر استفاده شده در برخی از برنامه‏های تلویزیونی نظیر هایلایت‏های بازی و مصاحبه با بازیکنان و مربیان حاضر در یورو ۲۰۱۶ و... به صورت جداگانه در تلویزیون‌های مرجع فروخته می‌شود.به‌طور مثال پخش قسمت‏های حساس و گل‏های به ثمر رسیده در لیگ برتر فوتبال انگلستان قیمت جداگانه‏ای دارد و شبکه‏های تلویزیونی موظف هستند برای پخش این قسمت‏ها به صورت تفکیک‌شده‏ای هزینه مضاعفی را به شبکه‏ای که انحصار این بازی‏ها را در اختیار دارد، بپردازند.

الجزیره اسپرت نیز تلویزیون ورزشی به زبان عربی متعلق به دولت قطر است که دارای ۱۴ شبکه بوده و پربیننده‌ترین رسانه ورزشی در خاورمیانه محسوب می‏شود. این شبکه به پخش لیگ‏های فوتبال معتبر اروپا همچون سری A ایتالیا، لالیگای اسپانیا و به پخش زنده بیشتر مسابقات و رویدادهای ورزشی بین‌الملی نظیر جام‌جهانی فوتبال، مسابقات المپیک، لیگ جهانی والیبال می‏پردازد. تمرکز این شبکه روی جهان عرب و پخش مسابقات ورزشی کشورهای عربی است. شبکه‏های الجزیره اسپرت به‌صورت رمزگذاری شده در چهار ماهواره هاتبرد، عرب‌ست، نایل‌ست و یوتل‌ست سه درجه شرقی قابل دریافت است و از ۱۴ شبکه این تلویزیون، تنها برنامه‌های چهار شبکه به‌صورت رایگان پخش می‏شود.