مصطفی کاظمی

در قراردادهای بیمه‌ای، بیمه‌گزار (underwriter، policyholder) شخصی است که قرارداد بیمه را منعقد وپرداخت حق بیمه را تعهد می‌کند به عبارت دیگر، شخصی است که تقاضای بیمه یا پیشنهاد بیمه را امضا وتسلیم بیمه‌گر، نماینده یا کارگزار بیمه نموده و پرداخت حق بیمه مربوطه را به عهده می‌گیرد. در بیمه‌های اموال و مسوولیت، بیمه‌گزار مشخص بوده و در بیمه‌های اشخاص (بیمه عمر، حوادث و درمان )، بیمه‌گزار وبیمه شده می‌تواند یکی بوده یا متفاوت باشد و در بیمه‌های دریایی می‌توان نام بیمه‌گزار برده نشود. از منظر علم حقوق، هرشخصی نمی‌تواند به معاملات بیمه ای اقدام کند و ضمن داشتن اهلیت قانونی، این شخص باید مالک مالی باشد اعم از عین یا منفعت و یا حق استفاده از مالی را داشته باشد و در اثر ورود خسارت و زیان دچار ضرر مالی شود. به عبارتی دیگر، بیمه‌گزار باید به بقای آنچه که بیمه می‌کند نفع بیمه‌ای داشته باشد. تاثیر این اصل از اصول بیمه در قراردادهای بیمه‌ای، علاقه‌مندی و رغبت بیمه‌گزار به عدم تحقق خطر ومواظبت از مورد بیمه است. در قانون بیمه، این موضوع به این شکل آمده است که بیمه‌گزار باید اصیل باشد یا به یکی از عناوین قانونی، نمایندگی صاحب مال یا شخص ذی‌نفع را داشته یا مسوولیت حفظ آن را از طرف صاحب مال داشته باشد. اصطلاح بیمه‌گزار در قانون ۳۶ ماده ای بیمه، مصوب ۱۳۱۶ مجلس، به تعداد ۲۱بار به‌طور مکرر آورده شده و حاکی از اهمیت این شخص در قراردادهای بیمه می‌باشد. بنابراین در نگارش قراردادها، فرم‌ها و نامه‌ها و سایر اسناد چاپی لازم است به درستی نوشته شود لفظ گزاردن به معنی بجا آوردن، عمل کردن و شرح دادن است از قبیل سپاسگزار، کارگزار، خدمتگزار و... اما لفظ گذاشتن به معنی قراردادن چیزی درجایی است. در دوران پهلوی و ساسانی هم، برای این دو کلمه، دو معنی جداگانه وجود داشته و بیمه‌گزار شخصی است که عملی را انجام می‌دهد که آن عقد قرارداد بیمه با بیمه‌گر است. بنابراین، در نگارش، این اصطلاح بایستی با حرف «ز» نوشته شود و بیمه‌گزار بیمه را در جایی نمی‌گذارد که با حرف «ذ» نوشته شود. بایستی دانست که وظیفه بیمه‌گزار تنها امضای قرارداد بیمه و پرداخت حق بیمه نیست، بلکه وظایف و تعهدات بیمه‌گزار تا پایان قرارداد بیمه‌ای به شرح ذیل همواره وجود داشته و دارد:

الف - اعلام دقیق کیفیت خطر مورد بیمه به بیمه‌گر و تکمیل دقیق فرم پیشنهاد و به‌ویژه اعلام درست و واقعی سرمایه بیمه.

ب - پرداخت به موقع حق بیمه در موعدهای مقرر.

ج - اعلام تشدید خطر به بیمه‌گر در مواقعی که احتمال وقوع خطر افزایش می یابد.

د - حفاظت از مورد بیمه در حدی که هرکس به طور متعارف از اموال خود بدون توجه به داشتن بیمه به عمل می‌آورد.

ه - جلوگیری از توسعه خسارت در صورت وقوع خطرات مورد بیمه برای کاهش زیان‌های وارده.

و - عدم مصالحه با مقصر یا مقصرین حادثه بدون اجازه و موافقت قبلی بیمه‌گر.

ز- اعلام وقوع خطراتی که منجر به خسارت شده به شرکت بیمه حداکثر ظرف مدت پنج روز از تاریخ اطلاع.

از این رو، نقش بیمه‌گزار در مدت قرارداد بیمه‌ای نقشی بی بدیل و مستمر بوده و حد اعلای حسن نیت وی چه در زمان ارائه پیشنهاد بیمه و چه در طول مدت قراردادهای بیمه‌ای مهم و لازم است.